Εγκαταλείπεται η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης ενάντια στη βία κατά των γυναικών ;

Την προηγούμενη βδομάδα δυο χώρες-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, του παλαιότερου υπερεθνικού οργανισμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, η Πολωνία και η Τουρκία δήλωσαν την πρόθεση τους να αποχωρήσουν από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.

Η σύμβαση της Κωνσταντίνουπολης είναι το μοναδικό υπερ-εθνικό εργαλείο που ορίζει νομικά δεσμευτικά πρότυπα για την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. Καθιστά σαφές ότι η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία δεν μπορούν πλέον να θεωρούνται ιδιωτική υπόθεση· τα κράτη επομένως έχουν την υποχρέωση, με ολοκληρωμένες και ενοποιημένες πολιτικές, να προλαμβάνουν τη βία, να προστατεύουν τα θύματα και να τιμωρούν τους δράστες. 

Στην Πολωνία

Την Παρασκευή περίπου 2,000 διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στη Βαρσοβία για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στα σχέδια της κυβέρνησης για την αποχώρηση από τη σύμβαση. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης της Πολωνίας, Ζμπίνιεφ Ζιόμπρο, ανακοίνωσε ότι από την επόμενη βδομάδα θα ξεκινήσουν οι επίσημες νομικές διαδικασίες για την ολοκλήρωση της αποχώρησης της Πολωνίας από τη Σύμβαση. 

Η προήγουμενη κεντρώα κυβέρνηση υπέγραψε τη σύμβαση το 2012 η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2015, ενώ ο Ζιόμπρο τη χαρακτήρισε «μια επινόηση, μια φεμινιστική δημιουργία που αποσκοπεί στη νομιμοποίηση της ομοφυλόφιλης ιδεολογίας».

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο νεοεκλεγείς Πολωνός πρόεδρος, Άντρει Ντούντα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας επικεντρώθηκε στον πόλεμο ενάντια στα δικαίωματα των ΛΟΑΤΚΙ και υποσχέθηκε να απαγορεύσει τη δυνατότητα υιοθεσίας παιδιού από ομοφυλόφιλα ζευγάρια. 

Στην Τουκία

Στην Τουρκία, την περασμένη Κυριακή πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις από γυναικείες οργανώσεις σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη υπό ισχυρή αστυνομική παρουσία καθώς αξιωματούχοι του κυβερνώντος κόμματος υπαινίσσονται ότι η Τουρκία μπορεί να αποχωρήσει από τη συνθήκη αυτή.

Η κατάσταση στη γειτονική χώρα γίνεται όλο και πιο ανησυχητική όσον αφορά στον αυξανόμενο αριθμό των γυναικών που φονεύονται από άνδρες. Από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι ο φόνος τον Ιούλιο της φοιτήτριας Πινάρ Γκιουλτεκίν. Η νεαρή γυναίκα από την Μούγκλα στη νοτιοδυτική Τουρκία, χτυπήθηκε και δολοφονήθηκε από τον σύντροφό της. Ο άνδρας προσπάθησε να εξαφανίσει το πτώμα καίγοντάς το σε κοντινό δάσος.

Ο αντιπρόεδρος του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) Νουμάν Κουρτουλμούς δήλωσε πρόσφατα ότι η Άγκυρα θα πρέπει να αποχωρήσει από τη Συνθήκη, την οποία η Τουρκία επικύρωσε το 2012.

Για τη Σύμβαση της Κωνσταντίνουπολης

Η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence) τέθηκε σε ισχύ την 1η Αυγούστου 2014. Μέχρι τον Μάρτιο του 2019 είχε υπογραφεί από 46 χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα που κύρωσε τη Σύμβαση, τον Μάρτιο του 2012.

Η σύμβαση εφαρμόζεται κυρίως στις γυναίκες, διότι καλύπτει μορφές βίας τις οποίες βιώνουν μόνον οι γυναίκες λόγω του φύλου τους (αναγκαστική άμβλωση, ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων) ή τις οποίες οι γυναίκες βιώνουν πολύ συχνότερα από τους άντρες (σεξουαλική βία και βιασμός, επίμονη παρακολούθηση, σεξουαλική παρενόχληση, ενδοοικογενειακή βία, αναγκαστικός γάμος, αναγκαστική στείρωση). Αυτές οι μορφές βίας αποτελούν απόρροια άνισων σχέσεων εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών και αποτέλεσμα διάκρισης κατά των γυναικών.

Οι συντάκτες αναφέρονται επομένως στις σχέσεις μεταξύ γυναικών και ανδρών, στους ρόλους και τις ιδιότητές τους στο πλαίσιο της κοινωνίας, και για τον λόγο αυτόν θεώρησαν σημαντικό να συμπεριλάβουν τον ορισμό της έννοιας «φύλο». Ο σκοπός της χρήσης της έννοιας του “φύλου” δεν είναι να αντικαταστήσει τον ορισμό της βιολογικής έννοιας του “φύλου” ούτε τις έννοιες των γυναικών και των ανδρών. Η έννοια αυτή χρησιμοποιείται για να τονίσει ότι οι ανισότητες, τα στερεότυπα και-κατά συνέπεια- η βία δεν προέρχονται από τις βιολογικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων αλλά από μια κοινωνική κατασκευή, τις αντιλήψεις και τις απόψεις με το πώς γυναίκες και άνδρες πρέπει να είναι και να συμπεριφέρονται στην κοινωνία.  

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης απαγορεύει διαφόρων ειδών διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων λόγω ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού (άρθρο 4,παράγραφος 3). Έτσι διασφαλίζεται η προστασία και η υποστήριξη όλων των θυμάτων βίας, ανεξαρτήτως τυχόν χαρακτηριστικών τους. Η εφαρμογή των διατάξεων της σύμβασης χωρίς διακρίσεις λόγω ταυτότητας φύλου θα σήμαινε, για παράδειγμα, ότι λαμβάνεται μέριμνα ώστε τα διεμφυλικά άτομα να μην αποκλείονται, λόγω ταυτότητας φύλου, από την εξασφαλισμένη υποστήριξη και προστασία σε σχέση με την ενδοοικογενειακή βία, την προσβολή της γενετήσιας ελευθερίας, τον βιασμό ή τον αναγκαστικό γάμο. Το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες που διατηρούν σχέσεις του ιδίου φύλου, έτσι ώστε όλες, συμπεριλαμβανομένων των λεσβιών, των αμφιφυλόφιλων και των διεμφυλικών γυναικών, να έχουν, για παράδειγμα, πρόσβαση σε καταφύγια προστασίας από την ενδοοικογενειακή βία καθώς και το δικαίωμα να ζουν χωρίς βία. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να περιλαμβάνονται και οι ομοφυλόφιλοι άνδρες οι οποίοι αντιμετωπίζουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.

Στην Ελλάδα

Στην ελληνική κοινωνική πραγματικότητα δυστυχώς τα περιστατικά έμφυλης βίας δεν έχουν εξαλειφθεί παρά τη συμμετοχή της χώρας στη συγκεκριμένη σύμβαση. Με πιο αποτρόπαια την υπόθεση της Ελένης Τοπαλούδη από τη Ρόδο και τη σιωπηρή συνενοχή της τοπικής κοινότητας, μέχρι την εκδικητική επίθεση από γυναίκα σε γυναίκα με βιτριόλι στην Καλλιθέα και τη διπλή γυναικτοκτονία εν μέσω καραντίνας από αστυνομικό, η ελληνική κοινωνική πραγματικότητα δεν έχει να επιδείξει την παραμικρή πρόοδο σε αυτό το ζήτημα. Μπορεί η σύμβαση της Κωνσταντινούπολης να αίρει το χιλιο-ειπωμένο άλλοθι ότι η έμφυλη βία αποτελεί ιδιωτική υπόθεση και να προσπαθεί να θέσει την πολιτεία προ των ευθυνών της. Ωστόσο, σε κοινωνικό επιπέδο υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος να διανύσουμε για να αποκτήσουμε την απαραίτητη παιδεία και αντανακλαστικά. Ας ξεκινήσουμε με το πιο απλό, και αν έχουμε υποψίες συμπεριφοράς έμφυλης βίας από το διαμέρισμα της διπλανής πόρτας, ευκαιρία να γνωρίσουμε τους γείτονες καλύτερα.