Θέλω ψάθινο καπέλο – Το πιο παλιό πιλοποιείο της Αθήνας

Το κουβάρι της ιστορίας του χειροποίητου ψάθινου καπέλου ξετύλιξε η κόρη του ιδρυτή, Λίζα Σαριγιαννίδου με την οποία βρεθήκαμε στο εργαστήριο.

Η κουβέντα ξεκίνησε με την ιστορία του πιλοποιείου, του μοναδικού στην Ελλάδα που ασχολείται με το συγκεκριμένο είδος. «Ο πατέρας μου δούλευε σε ένα εργοστάσιο καπέλων στον Πειραιά σαν χειριστής πρέσας. Εκτός από τη συγκεκριμένη αυτή εργασία στη γραμμή παραγωγής, που του φαινόταν απίστευτα βαρετή, ψαχνόταν συνέχεια με διαφορετικά πράγματα και μάλιστα ήταν ο πρώτος που έφτιαξε κράνος για μοτοσυκλέτα, παρόλο που του πήραν τελικά την πατέντα. Μέσα σε όλα, έκανε και δουλειές για το τότε αφεντικό και αποφάσισε να κάνει κάτι μόνος του. Είχε ζητήσει από τις εργάτριες να του μάθουν να ράβει, αλλά η απάντηση ήταν ότι η τέχνη δεν μαθαίνεται, αλλά κλέβεται, κάτι το οποίο το πέρασε σαν αρχή και στην αδελφή μου και σε εμένα».

Η ραπτομηχανή, η γλάστρα και το τηγάνι

Η ιστορία του Savapile – που σημαίνει το πιλοποιείο του Σάββα- ξεκινά στο ίδιο το σπίτι του Σάββα. «Πήρε μια ραπτομηχανή, μια γλάστρα κι ένα τηγάνι, η γλάστρα για το κεφάλι και το τηγάνι για το μπορ και ξεκίνησε η προσπάθεια. Όταν τελικά τα κατάφερε κι έφτιαξε αρκετά, έπαιρνε το καραβάκι και πήγαινε στην Σαλαμίνα για να πουλήσει τα καπέλα του στις παραλίες. Όταν είδε ότι υπήρχε ανταπόκριση, πήρε την ίδια αυτή μηχανή και ήρθε εδώ στου Ψυρρή, ακριβώς απέναντι από το σημείο που βρισκόμαστε πλέον. Ξεκίνησε την κατασκευή και τη χονδρική πώληση, ακόμα και στις λαικές αγορές».Στο εργαστήριο παρατηρούσα καπέλα κάθε μεγέθους και φυσικά την ρώτησα για κάτι ιδιαίτερο που έχει φτιαχτεί. «Θυμάμαι όταν το πολυκατάστημα Λαμπρόπουλος είχε ζητήσει από τον πατέρα μου ένα τεράστιο καπέλο, για να το βάλει στην βιτρίνα. Εκτός από το γεγονός ότι χρειαζόταν βοήθεια από κάποιον να κράτα το καπέλο κι εκείνος να πατά την ραπτομηχανή, όταν έφτασε η στιγμή να το κοστολογήσει, δεν μπορούσε να σκεφτεί κάποια τιμή και απλά το έδωσε. Μετά από μερικές μέρες ο Λαμπρόπουλος έστειλε έναν υπάλληλό του με ένα ποσό που εκείνη την εποχή άγγιζε ένα μηνιάτικο».

Το αγαπημένο της Λίζας που είναι και δική της δημιουργίας έχει το όνομα Pasta Flora. «Πάντα μου άρεσαν οι πειραματισμοί. Από πολύχρωμες τρέσες, στολισμένες με οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί κάποιος, μικρά και μεγάλα καπέλα, καθώς και τα ναυτικά κασκέτα, που τα ονομάζουμε «το καπελάκι του Ζορμπά». Η δημιουργία και η φαντασία δεν έχουν όρια, αλλά ο κοινός παρονομαστής είναι το χειροποίητο και φυσικά η αυθεντική ψάθα».

Ρώτησα την Λίζα αν υπάρχει εξέλιξη στο ψάθινο καπέλο. «Το περίεργο είναι πως όσα σχέδια και σχήματα έχω δει είτε μπροστά μου, είτε στο διαδίκτυο, υπήρχε πάντα ένα ίδιο καλούπι κατασκευασμένο από τον πατέρα μου. Ακόμα και σε εποχές που η πληροφόρηση ήταν ελάχιστη, είχε δικές του τεχνικές και δικό του τρόπο δημιουργίας, τον οποίο δεν μου τον έμαθε, αλλά κι εγώ με την σειρά μου τον έκλεψα από τον πατέρα μου. Επίσης, αν θεωρείται εξέλιξη η βιομηχανοποίηση και η αύξηση της παραγωγής, αυτό είναι κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί. Τα δέκα στάδια δημιουργίας του ψάθινου καπέλου και τα τριάντα ενός κασκέτου απαιτούν μεγάλη αγάπη και προσοχή σε κάθε ένα από αυτά».

Οι ψάθες που χρησιμοποιεί η Λίζα έρχονται από την Ιταλία και όλη η διαδικασία παραμένει αυστηρά χειροποίητη. «Υπήρξαν περίοδοι που ήταν δύσκολο να βρεθεί ψάθα και πολλοί ήταν αυτοί που πίστευαν ότι είχε φτάσει το τέλος της. Διάφορες εταιρίες την έχουν αντικαταστήσει με χαρτί, αλλά εδώ συνεχίζω με την αυθεντική. Πρόσφατα, με επισκέφτηκε μία κυρία από την Αγγλία, η οποία μου ζήτησε καπέλα για τις κυρίες που θα είναι στο γάμο της, λέγοντας πως ακόμα κι εκεί που το καπέλο είναι πάντα στη μόδα, το χειροποίητο είναι είδος προς εξαφάνιση. Η ψάθα σε όλα τα είδη έχει αναβιώσει και ο κόσμος εξακολουθεί και την αγαπά».

Η Λίζα δεν έχει φανταστεί τον εαυτό της σε άλλο επάγγελμα. «Δεν είναι μόνο η ιστορία του εργαστηρίου και όλα όσα τη συνοδεύουν, ούτε μόνο το γεγονός ότι μεγάλωσα σε αυτό το χώρο και συνεχίζω το έργο του πατέρα μου. Παίρνω συνέχεια συγκίνηση από αυτό που κάνω, βλέποντας τα καπέλα μου στα εξώφυλλα των μεγαλύτερων περιοδικών μόδας, αλλά και σε εκθέσεις, χωρίς ουσιαστικά να κυνηγώ τη διαφήμιση και την προβολή, καθώς εκτός της χονδρικής πώλησης, εδώ έρχεται όποιος το γνωρίζει, ή το έμαθε από στόμα σε στόμα. Δεν θα μπορούσα επίσης να κάνω κάτι που δεν είναι δημιουργικό και απλά θα είχα την ασφάλεια ενός σταθερού μισθού».   

Ιστορίες από το κτίριο του παλιού εργαστηρίου

Η κουβέντα μας πλησίαζε προς το τέλος της και ζήτησα από την Λίζα να μου πει περίεργες ιστορίες της περιοχής, αλλά και του κτιρίου που στεγαζόταν το πρώτο εργαστήριο. «Θυμάμαι την ταράτσα, όπου στέγνωναν οι ψάθες και έπρεπε να ανεβοκατεβαίνω συνέχεια για να τις αναποδογυρίζω, στην οποία ο πατέρας μου είχε φυτέψει διάφορα λουλούδια και η αστυνομία ήταν με την υποψία της παρανομίας, στο τι καλλιεργεί. Στο καφενείο στο ισόγειο μαζεύονταν όλοι οι εργαζόμενοι από τα εργαστήρια του κτιρίου και μοιράζονταν εκπληκτικές ιστορίες. Αυτό επίσης που μου είχε κάνει εντύπωση από τις διηγήσεις του πατέρα μου, είναι ότι στην περίοδο της χούντας που απαγορευόταν σε συγκεκριμένες ώρες ο θόρυβος από τις μηχανές, κατέβαιναν όλοι στο δρόμο κι έπαιζαν ποδόσφαιρο. Όταν ξεκίνησαν οι εισαγωγές στην Ελλάδα, πολλά από τα εργαστήρια έκλεισαν, άλλα μεταφέρθηκαν και γενικά άλλαξε ο χάρτης της περιοχής».

Το πιλοποιείο του Σάββα και πλέον της Λίζας Σαριγιαννίδη μπορεί να μεταφέρθηκε από τον αριθμό 7, στον αριθμό 14 της οδού Αγίας Ελεούσης στου Ψυρρή, αλλά κρατά ζωντανό το χειροποίητο ψάθινο καπέλο, όπως και τις αναμνήσεις μιας άλλης εποχής, παραμένοντας μια αυθεντική ιστορία της πόλης.