Οι αγέλες του μίσους

Πριν από είκοσι χρόνια, στις 19 και 21 Οκτωβρίου 1999, ο 23χρονος τότε Παντελής Καζάκος πήρε το όπλο του, ένα μπράουνινγκ 765 mm, και άρχισε να πυροβολεί μετανάστες στο κέντρο της Αθήνας. Πλατεία Κουμουνδούρου, Βάθη, Εξάρχεια, Μεταξουργείο, Λιοσίων, Φυλής. Φώναζε, κραδαίνοντας το όπλο του, ως αυτόκλητος σωτήρας για την «καθαρότητα» της χώρας: «εγώ είμαι χριστιανός ορθόδοξος».

Η λίστα επιθέσεων με ρατσιστικό – ακροδεξιό χαρακτήρα στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά μεγάλη. Εκφοβισμοί, πογκρόμ, ξυλοδαρμοί και δολοφονίες συνθέτουν το κάδρο του μίσους. Ορισμένα περιστατικά έδωσαν… πνοή στην πεσμένη σε λήθαργο ακροδεξιά και ενεργοποίησαν απότομα τα αντανακλαστικά μεγάλης μερίδας του κόσμου που είχε επαναπαυθεί για χρόνια στη –θεωρητική– εξάλειψή της.

«ΔΕΝ ΓΟΥΣΤΑΡΩ ΤΟΥΣ ΞΕΝΟΥΣ»

Δύο άνθρωποι έπεσαν νεκροί και άλλοι επτά τραυματίστηκαν σοβαρά από τη ρατσιστική δολοφονική μανία του Π. Καζάκου. «Εγώ τα έκανα όλα, γιατί δεν γουστάρω τους ξένους» είπε αφού συνελήφθη ο 23χρονος φύλακας της ΕΡΤ, ενώ σε μία από τις απολογίες του παρουσιάστηκε προκλητικός: «Δεν μετανιώνω για ό,τι έκανα, γιατί με τις πράξεις μου αυτές πιστεύω ότι πρόσφερα υπηρεσία στην πατρίδα. Το κακό με τους αλλοδαπούς είχε παραγίνει».

Ο πρώτος νεκρός ήταν ο 22άχρονος Ιρακινός Κούρδος Χοσέβι στις 19 Οκτωβρίου 1999. Την ίδια ημέρα μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο οι δύο επίσης Κούρδοι φίλοι του Ρασούλ Γιουσέφ και Σαρίφ Μοχάμεντ. Τόσο η ΕΛΑΣ όσο και τα ΜΜΕ δεν έδωσαν την πρέπουσα σημασία, αποδίδοντας τις επιθέσεις σε ξεκαθάρισμα λογαριασμών ανάμεσα σε μετανάστες.

Αυτό έδωσε στον Καζάκο το περιθώριο να σκοτώσει πάλι. Αυτήν τη φορά όχι μόνος. Στην Ομόνοια βρήκε τον 22άχρονο Απόστολο Αποστόλου από τον Πειραιά, ο οποίος τον ακολούθησε στη βαμμένη με μίσος και αίμα διαδρομή του. Στις 21 Οκτωβρίου 1999, δεύτερος νεκρός, ο Ουντεσιάνι Τζορτζ από τη Γεωργία, και σοβαρά τραυματισμένοι ο Νταντόν Μοχάμεντ από το Μπανγκλαντές, ο Σαάντ ελ Σαντί από την Αίγυπτο, ο Αχμέντ Νεσάρ από το Πακιστάν, ο Μάρκους Κόφι-Τόμι από την Γκάνα και ο Αμπντούλ Τίμοθι από τη Νιγηρία. Ο Τίμοθι, που δέχτηκε τρεις σφαίρες στην πλάτη, έχει μερική αναπηρία στο αριστερό πόδι, πρόβλημα στη σπονδυλική στήλη και στους πνεύμονες.

Οπως είπε στο Documento, είχε έρθει στην Ελλάδα δύο χρόνια πριν, το 1997. «Εκείνη τη μέρα ήμουν στα Εξάρχεια για δουλειά. Βγήκα από ένα καφενείο γύρω στα μεσάνυχτα και περπατούσα σε ένα στενό. Τότε ξαφνικά ακούστηκαν πυροβολισμοί και συνειδητοποίησα ότι βρίσκομαι πεσμένος στο έδαφος, ενώ κόσμος έτρεχε και φώναζε. Εμεινα πεσμένος 30 με 40 λεπτά ώσπου να έρθει το ασθενοφόρο. Με μετέφεραν αναίσθητο στο Λαϊκό. Εφαγα τρεις σφαίρες στην πλάτη» είπε περιγράφοντας τη στιγμή της επίθεσης.

Παρά τα όσα του έχουν συμβεί, ο Τίμοθι αποπνέει μια αισιοδοξία που σπάνια συναντάς πλέον στους ανθρώπους. «Μερικές φορές το πόδι μου με ενοχλεί ακόμη. Οταν νιώθω ότι δεν μπορώ να περπατήσω, το ξεκουράζω και συνεχίζω. Η ζωή συνεχίζεται. Προσπαθώ να αφήσω αυτή την ανάμνηση πίσω μου και να συνεχίσω να βλέπω τη ζωή θετικά, είμαι ακόμη ζωντανός». Ο Π. Καζάκος προσπάθησε να αποφύγει το ρατσιστικό κίνητρο στη δίκη που ακολούθησε και οι συνήγοροί του επιχείρησαν να τον παρουσιάσουν ως παράφρων. Ωστόσο ένας καθηγητής του από το λύκειο έκανε γνωστό ότι ο δράστης είχε εκφράσει ανοιχτά τις ακροδεξιές και ρατσιστικές απόψεις του, ενώ έκανε λόγο για συναναστροφή με χρυσαυγίτες.

Από την πολιτική αγωγή παρουσιάστηκε φωτογραφία του να κρατάει πανό της ΧΑ σε εθνικιστική πορεία. «Στο δικαστήριο προσπάθησαν να τον παρουσιάσουν ως τρελό, αλλά τελικά καταδικάστηκε ως ρατσιστής. Ηξερε τι έκανε. Ηταν στη Χρυσή Αυγή και προσπαθούσε να πείσει πως δεν είχε σχέση» λέει ο Τίμοθι. Παρά τις επίμονες προσπάθειες της υπεράσπισης να επικαλεστεί ψυχολογικά προβλήματα, ο Π. Καζάκος καταδικάστηκε σε δύο φορές ισόβια με το σκεπτικό ότι είχε πλήρη επίγνωση των πράξεών του. Μιλώντας για την κατάσταση στην Ελλάδα σήμερα, ο Τίμοθι λέει ότι «οι Ελληνες είναι συνειδητοποιημένοι και δίνουν αξία στη ζωή» γιατί «έβγαλαν τη Χρυσή Αυγή από τη Βουλή», ενώ σχετικά με το αν δέχεται ακόμη ρατσιστικές συμπεριφορές πρόσθεσε: «Τότε, το 1999, οι μετανάστες δεν ήταν τόσο πολλοί όσοι είναι σήμερα, οπότε σκέψου αν έγινε αυτό τότε, τι γίνεται σήμερα. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο στην Ελλάδα, είναι παντού.

Δεν φοβάμαι στην Ελλάδα, όπου και να πάω θα είναι το ίδιο. Είμαι από τη Νιγηρία και έχω έρθει εδώ μετανάστης. Στη Νιγηρία έχει Ελληνες μετανάστες, όπως και στην Αυστραλία, στον Καναδά και αλλού. Οι Ελληνες είναι σε όλο τον κόσμο. Είναι φασιστική και ρατσιστική σκέψη να λες ότι θέλεις να διώξεις τους ξένους. Δεν είναι εύκολο πράγμα να μεταναστεύεις». Ο Τόμι Κόφι, άλλο ένα από τα θύματα του Καζάκου, ζει ακόμη με τη σφαίρα σφηνωμένη στο κεφάλι του, όπως μας είπε ο Τίμοθι, ενώ έχει διαγνωστεί με 80% αναπηρία και είναι ο πρώτος μετανάστης που ύστερα από αγώνες πήρε προνοιακό επίδομα.

Η ΚΑΠΗΛΕΙΑ ΜΙΑΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ

Δώδεκα χρόνια μετά η ΧΑ, το ιδεολογικό σπίτι του Καζάκου, μεγάλωσε και οι επιθέσεις των μελών της ήταν πλέον οργανωμένες. Στις 10 Μαΐου 2011 ο 44χρονος Μανώλης Καντάρης πέφτει νεκρός στην οδό Ηπείρου. Κρατώντας μια κάμερα, την οποία πήραν οι δράστες, πήγαινε να φέρει το αυτοκίνητό του προκειμένου να μεταφέρει την ετοιμόγεννη σύζυγό του στο μαιευτήριο. Από το ίδιο βράδυ ξεκίνησαν αντίποινα. Ανθρωποι που εμφανίζονται συχνά κοντά στη Χρυσή Αυγή παρουσιάζονται ως αυτόκλητοι «αυτόπτες μάρτυρες» στα κανάλια υποστηρίζοντας –φάσκοντας και αντιφάσκοντας– ότι οι δράστες ήταν Αλγερινοί ή Μαροκινοί. Οργανωμένες ομάδες ατόμων με καλυμμένα τα πρόσωπά τους ξεχύνονται στα στενά κοντά στην πλατεία Βικτωρίας και επιτίθενται σε όποιον σκουρόχρωμο περάσει από μπροστά τους.

Επί τέσσερις ημέρες καλά οργανωμένα τάγματα εφόδου, υπό τον μανδύα των αγανακτισμένων πολιτών, υποκινούμενα από τη ΧΑ –όσο κι αν το αρνούνται, ο ίδιος ο Ηλίας Κασιδιάρης σε βίντεο των ημερών παραδέχεται τον ηγετικό ρόλο της οργάνωσης στην προσπάθεια «ανάκτησης των γειτονιών του κέντρου»– χτυπούν, μαχαιρώνουν, βασανίζουν και τρομοκρατούν.

Το επόμενο βράδυ και ενώ οι επιθέσεις συνεχίζονται συνοδηγός μοτοσικλέτας κατέβηκε και μαχαίρωσε τέσσερις πέντε φορές τον 21χρονο Μπαγκλαντεσιανό Αλίμ Αμπντούλ Μάναν στη συμβολή των οδών Στρατηγού Καλλάρη και Κωνσταντινίδη στα Κάτω Πατήσια. Σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα, οι ασύλληπτοι δράστες φώναζαν: «Οσους βρούμε σήμερα θα σας σφάξουμε». Το πογκρόμ πήρε την τελική μορφή του την τρίτη ημέρα. Την ώρα που βρισκόταν σε εξέλιξη εθνικιστική αντιμεταναστευτική πορεία στο κέντρο της Αθήνας, με παρόντες τους Ηλ. Κασιδιάρη –σε αρχηγικό ρόλο–, Στάθη Μπούκουρα, Παναγιώτη Ηλιόπουλο και Ηλία Παναγιώταρο, ομάδες με κουκούλες και λοστούς χτυπούσαν στην οδό Αθηνάς και στα γύρω στενά όποιον μετανάστη περνούσε από μπροστά τους και έσπασαν όποια μαγαζιά δεν ήταν «ελληνικά».

Την τέταρτη και τελευταία ημέρα του πογκρόμ οι επιθέσεις συνεχίστηκαν με ξυλοδαρμούς και εκφοβισμούς. Αυτές τις τέσσερις ημέρες η Αθήνα μέτρησε έναν νεκρό και δεκάδες τραυματίες, κάποιους πολύ σοβαρά. Η οικογένεια του Μ. Καντάρη είχε καταδικάσει την καπηλεία της δολοφονίας του από την ακροδεξιά.

ΑΓ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑΣ: Η «ΓΙΑΦΚΑ» ΤΗΣ ΧΑ

Ο Αγιος Παντελεήμονας λειτούργησε ως εκκολαπτήριο για τη Χρυσή Αυγή, μέλη της οποίας καμουφλαρισμένα ως «αγανακτισμένοι κάτοικοι» προσπαθούσαν από το 2004 να ελέγξουν την περιοχή. Σύμφωνα με καταγγελίες, στο πλευρό τους είχε σταθεί και η αστυνομία, με τον πρώην διοικητή του ΑΤ Θ. Σκάρα να χαρακτηρίζεται συνεργάτης της οργάνωσης, σε βάρος του οποίου είχαν ασκηθεί διώξεις και για κακουργήματα – αθωώθηκε από το δικαστήριο το 2017. Κανείς δεν ήθελε τους μετανάστες.

Ομως πόσο αλήθεια ήταν αυτό; Εκτός των μη ξενοφοβικών κατοίκων – δεν ήταν λίγοι– σίγουρα, κρυφά τουλάχιστον, υπέρ της εγκατάστασης μεταναστών ήταν και οι περισσότεροι ιδιοκτήτες ακινήτων της περιοχής. Χρέωναν τα σπίτια με το κεφάλι με ενοίκια που έφταναν τα 700 ευρώ τον μήνα. Καμία απόδειξη, κανένα συμβόλαιο. Μάλιστα έρευνα σχετικά με την γκετοποίηση γειτονιών είχε καταλήξει στο συμπέρασμα πως «η άνοδος των δεικτών εγκληματικότητας κατά μία ποσοστιαία μονάδα ρίχνει τις τιμές των ακινήτων τουλάχιστον κατά 0,5 μονάδες». Για κάποιους λοιπόν αυτό φάνταζε ευκαιρία. Η ΧΑ ήθελε δύναμη, φήμη και –γιατί όχι;– ψήφους. Ο Αγιος Παντελεήμονας, όπου είχαν μεταφερθεί από το 2004 οι μετανάστες που χαλούσαν την εικόνα της πρωτεύουσας ενόψει Ολυμπιακών Αγώνων, ήταν ό,τι έπρεπε. Για πολλά χρόνια επιθέσεις, ξυλοδαρμοί, σπασμένα μαγαζιά μεταναστών τη νύχτα, καλοί πατριώτες που βοηθούν τις ηλικιωμένες κυρίες να πάνε στην τράπεζα την ημέρα…

Μέσω του Αγιου Παντελεήμονα έσπασε το αυγό του φιδιού και όλη η Ελλάδα έβαλε μέσα στο σπίτι της προβατόμορφους λύκους που παρουσιάζονταν σε διάφορα πάνελ ως αγανακτισμένοι κάτοικοι. Οπως η Θέμις Σκορδέλη, καταδικασθείσα σε δύο χρόνια με αναστολή για ηθική αυτουργία σε επικίνδυνη σωματική βλάβη για τον ξυλοδαρμό και το μαχαίρωμα τριών Αφγανών τον Σεπτέμβρη του 2011. Περίπου δεκαπέντε χρυσαυγίτες επιτέθηκαν στους Μοχαμέντι Μοχάμεντ Αλι, Ράζα Μοχάμεντ και Ραχίμι Αλι. Η Σκορδέλη φαίνεται, σύμφωνα με μαρτυρίες, να δίνει το παράγγελμα. Σιγά σιγά ο φασισμός άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο αποδεκτός στην κοινωνία, η οποία εθελοτυφλούσε. Τα μίντια έπαιξαν καθοριστικό ρόλο καθώς προέβαλλαν ως επί το πλείστον μονόπλευρα ό,τι συνέβαινε. Το πρόβλημα για τα δελτία των οκτώ ήταν ο μεγάλος αριθμός μεταναστών και η εγκληματικότητα. Τον Ιανουάριο του 2009 «αγανακτισμένοι πολίτες» και επίσημοι χρυσαυγίτες, αγκαζέ με τον τότε υπουργό Δημόσιας Τάξης Χρήστο Μαρκογιαννάκη, σε μια επίδειξη δύναμης, κλείδωσαν την παιδική χαρά στην πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα. Μετά το 2011 η ΧΑ παρουσιάζει θεαματική άνοδο, η οποία κορυφώνεται με την είσοδό της στη Βουλή. Η κανονικοποίηση πρακτικών όπως αυτές στον Αγιο Παντελεήμονα συνέβαλε όσο τίποτε άλλο.

Η ΧΑ ήταν ήδη στη Βουλή όταν στις 12 Ιουνίου 2012 μια ομάδα μελών της με δέκα μηχανάκια επιτίθεται σε τέσσερις Αιγύπτιους αλιεργάτες στη μονοκατοικία όπου διέμεναν στο Κερατσίνι. Ως δράστες αναγνωρίστηκαν οι Μάρκος Ευγενικός, Δημήτρης Αγριόγιαννης, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, Μαρία Θωμά, Ελένη-Χριστίνα Νικητοπούλου και ο «πυρηνάρχης» της Νίκαιας Αναστάσιος Πανταζής. Η υπόθεση εξετάζεται στη δίκη της ΧΑ. Εξι μήνες μετά, στις 17 Ιανουαρίου 2013, τα μέλη της ΧΑ Χρήστος Στεργιόπουλος και Διονύσης Λιακόπουλος που επέβαιναν σε μοροσικλέτα δολοφονούν στα Πετράλωνα τον Πακιστανό Σαχζάτ Λουκμάν επειδή, όπως ισχυρίστηκαν στα δικαστήρια που τους καταδίκασαν, τους έκλεισε τον δρόμο. Σήμερα η Χρυσή Αυγή προσπαθεί να κρατήσει χαμηλό προφίλ λόγω της πολύκροτης δίκης, ποντάροντας στη λήθη. Αν η κοινωνία θεωρήσει νεκρό το φίδι που βρίσκεται σε χειμερία νάρκη, θα έρθει η άνοιξη, θα ξυπνήσει και θα τη φάει. 

* Περιοδικό Hot Doc #193, Στον καιρό του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, 1/12/2019