Η αγωνία του υποψηφίου πριν από την εξέταση

Μαθητές-πειραματόζωα που σχεδόν κάθε χρονιά ακούν εξαγγελίες ή βιώνουν αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στο εξεταστικό σύστημα, αγωνιώντας για τη «ζαριά» που θα κρίνει το δικό τους μέλλον έπειτα από κόπους ετών. Γονείς που τα φέρνουν δύσκολα βόλτα οικονομικά αλλά προτιμούν να σφίξουν κι άλλο το ζωνάρι προκειμένου να μη στερηθούν τα παιδιά τους το φροντιστήριο ή τα ιδιαίτερα μαθήματα. Το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με τις αλλεπάλληλες αλλαγές, εμπεριέχει ελπίδα ποτισμένη από απύθμενο άγχος και ψυχοφθόρα αγωνία. Η Σταυρούλα Κωστάρη, πρωτοετής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, μπορεί να έχει αφήσει πίσω τις πανελλαδικές εξετάσεις, αλλά ακόμη αισθάνεται έντονο σφίξιμο στο στομάχι κάθε φορά που η κουβέντα γυρίζει στα μαθητικά χρόνια. «Εγώ και η γενιά μου μπορούμε να “περηφανευόμαστε” ότι σε κάθε τάξη εξεταστήκαμε με διαφορετικό σύστημα. Θυμάμαι πως μεταξύ μας αποκαλούσαμε τους εαυτούς μας “τα πειραματόζωα”» περιγράφει την εμπειρία της στο Hot Doc.

«Οταν πήγαινα στην Α΄ λυκείου δώσαμε εξετάσεις με την τράπεζα θεμάτων. Αν και ήμασταν μόλις δεκάξι ετών, αρκετοί συμμαθητές μου ξεκίνησαν φροντιστήρια καθώς οι γενικοί βαθμοί των εξετάσεων στην Α΄ λυκείου θα προσμετρούνταν στον τελικό βαθμό πρόσβασης στα πανεπιστήμια. Εκείνη τη χρονιά, θυμάμαι, εξεταστήκαμε πανελλαδικώς σε περίπου δεκαοκτώ μαθήματα – μέχρι και στην καλλιτεχνική παιδεία! Η διαδικασία ήταν τόσο δύσκολη και αγχωτική που θυμάμαι ότι μόνο στο δικό μου σχολείο περισσότερα από δεκαπέντε παιδιά έμειναν μετεξεταστέοι» λέει η Σταυρούλα.Μετά την, κατά γενική παραδοχή, αποτυχία της τράπεζας των θεμάτων, το σύστημα άλλαξε και πάλι.

«Ενώ ετοιμαζόμασταν στη Β΄ λυκείου να εξεταστούμε με την τράπεζα θεμάτων, άλλαξαν και πάλι το σύστημα: την κατάργησαν και εξεταστήκαμε ενδοσχολικώς» διηγείται. Νέες αλλαγές στη Γ΄ λυκείου είχαν αποτέλεσμα οι μαθητές να εξεταστούν πανελλαδικώς σε τέσσερα ή πέντε μαθήματα ανάλογα με το πεδίο που είχαν διαλέξει. «Κοιτώντας πίσω στο λύκειο, ως φοιτήτρια πια, το μόνο που έχω να θυμάμαι από τις πανελλαδικές και όλο το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση γενικότερα είναι απογοήτευση. Η διαδικασία είναι τρομερά αγχωτική και ψυχοφθόρα τόσο για τους υποψήφιους όσο και για τις οικογένειές τους. Παράλληλα, τα παιδιά που επιλέγουν να μη διαγωνιστούν αντιμετωπίζονται ως “καμένα χαρτιά”.

Το σχολείο όχι μόνο δεν προετοιμάζει τους μαθητές για τις εξετάσεις, αλλά τους ωθεί κατευθείαν στα φροντιστήρια. Δεν είναι λοιπόν μόνο το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ελαττωματικό. Γενικότερα το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα μας πάσχει. Κι αυτό ακούγεται από μια φαινομενικά πετυχημένη μαθήτρια…» καταλήγει.

Η ΠΕΡΙΡΡΕΟΥΣΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

Η 18άχρονη Σοφία ήταν αυτό που λέμε «η μαθήτρια του 19». Αριστη σε όλες τις τάξεις με εξαιρετικές επιδόσεις σε όλα τα μαθήματα και πλήθος εξωσχολικών ενδιαφερόντων. Ολα αυτά μέχρι τη Γ΄ λυκείου, όταν «πείστηκε» από τους εκπαιδευτικούς και τον περίγυρό της ότι θα έπρεπε να παρατήσει τα πάντα προκειμένου να αφοσιωθεί στις πανελλαδικές, καθώς από αυτές θα κρινόταν όλη της η ζωή. «Ενώ οι γονείς μου ήταν πολύ χαλαροί και δεν με πίεσαν ποτέ για τίποτε, τελικά επηρεάστηκα περισσότερο από τους εκπαιδευτικούς και όλη την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Οταν σου λένε ότι τώρα είσαι στην πιο κρίσιμη τάξη και πρέπει να παρατήσεις τα πάντα για να συγκεντρωθείς στο διάβασμα, αναγκαστικά επηρεάζεσαι» εξηγεί η Σοφία.

«Ημουν απίστευτα αγχωμένη καθ’ όλη τη διάρκεια της Γ΄ λυκείου, με αποτέλεσμα τελικά να μη γράψω καθόλου καλά στις πανελλαδικές εξετάσεις. Η πίεση που δέχτηκα ήταν πολύ παραπάνω από όση μπορούσα να αντέξω, καθώς με έκαναν να πιστέψω ότι ένα λάθος θα καθορίσει όλη μου τη ζωή» αναφέρει.

«Εχω γνωστούς οι οποίοι πήγαιναν στα φροντιστήρια από το καλοκαίρι της Α΄ λυκείου. Αυτό μου φαίνεται υπερβολικό μεν αλλά από την άλλη αντιλαμβάνομαι ότι έτσι είναι δομημένο το εκπαιδευτικό σύστημα. Απαιτείται πολύ διάβασμα και αν κάνεις έστω ένα μικρό λάθος πέφτεις πάρα πολύ στη βαθμολογία» επισημαίνει. Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων φέτος τον Ιούνιο δεν ήταν γιορτή, όπως περίμενε. Σε αυτό ενδεχομένως να συνετέλεσε και το γεγονός πως φέτος για πρώτη φορά οι μαθητές έδωσαν τις Πανελλαδικές μετά τις ενδοσχολικές εξετάσεις, με αποτέλεσμα να κουραστούν και να αποπροσανατολιστούν.

«Αισθάνομαι ότι είναι άδικο αυτό που συνέβη. Φέτος εξεταστήκαμε πρώτα στα ενδοσχολικά μαθήματα και μετά δώσαμε τις πανελλαδικές, κάτι το οποίο αποδείχθηκε πως δεν βοήθησε στο να συγκεντρωθούμε στον τελικό στόχο. Τέσσερα μόνο μαθήματα καθόρισαν όλη τη μελλοντική πορεία ενός μαθητή. Η όλη εμπειρία για μένα ήταν εξαιρετικά ψυχοφθόρα και υπερβολική και τελικά με εμπόδισε να αποδώσω όσο ήθελα και όσο μπορούσα» αναφέρει με πικρία.

«ΑΠΛΩΣ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΟΥΜΕ…»

Με τεράστια ανακούφιση στον τόνο της φωνής της, η 18άχρονη Στέλλα Βλάζου- Γκόμες μιλάει για τη δική της φετινή εμπειρία με τις πανελλαδικές εξετάσεις. «Ηταν απόλυτα εξουθενωτικό αυτό που ζήσαμε. Αν και προσωπικά έμεινα ικανοποιημένη καθώς τα πήγα πολύ καλά, θεωρώ ότι το όλο εκπαιδευτικό σύστημα αποσκοπεί στο να μας κάνει να σκεφτόμαστε λιγότερο και απλώς να απομνημονεύουμε πληροφορίες. Δεν είναι υγιές αυτό που συμβαίνει» αναφέρει. Η ίδια, όπως εξηγεί, έβαλε για ένα διάστημα όλη της τη ζωή στον πάγο και το μόνο που έκανε ήταν να διαβάζει. «Γενικά δεν μπορούσα να έχω τη ζωή που ήθελα. Χαίρομαι απίστευτα που τελείωσε το σχολείο αλλά πραγματικά θα προτιμούσα να μας ενθαρρύνουν να μαθαίνουμε και να σκεφτόμαστε μόνοι μας, να έχουμε κριτική σκέψη και όχι μία αυτοματοποιημένη άποψη η οποία απλώς θα μας χαρίσει έναν καλό βαθμό» σημειώνει.

Ο Γιάννης Μαραγκάκης ετοιμάζεται να φοιτήσει στη Γ΄ λυκείου αλλά, όπως εξομολογείται, αισθάνεται ότι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα των Πανελλαδικών είναι προδιαγεγραμμένο για τον ίδιο. «Το εκπαιδευτικό σύστημα ευνοεί ξεκάθαρα όσους πάνε στο φροντιστήριο κι εγώ λόγω διάφορων οικονομικών προβλημάτων των γονιών μου δεν έχω αυτήν τη δυνατότητα. Η διαφορά ανάμεσα σε όσους κάνουν φροντιστήριο με τους υπόλοιπους είναι πολύ ξεκάθαρη. Ακόμη και οι ίδιοι οι καθηγητές στο σχολείο θεωρούν πως ό,τι δεν προλάβουν να μας πουν στο μάθημα θα μας τα διδάξουν στο φροντιστήριο» επισημαίνει.

Ο ίδιος είναι μαθητής του 15 και ονειρεύεται να περάσει σε κάποιο ΤΕΙ. «Δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος. Θα ήθελα τα κριτήρια να ήταν διαφορετικά. Αυτήν τη στιγμή, επειδή δεν μπορώ να πάω στο φροντιστήριο, στερούμαι ουσιαστικά τη δυνατότητα να σπουδάσω το αντικείμενο που αγαπώ. Θα προτιμούσα να υπήρχε η δυνατότητα να περάσω στη σχολή που θέλω και να κρινόμουν μετά εσωτερικά για το αν αξίζω να παραμείνω. Οπως και να έχει, είμαι ήδη πολύ αγχωμένος επειδή αλλάζουν συνέχεια τον τρόπο των εξετάσεων και φοβάμαι πως μέχρι τα Χριστούγεννα θα μας ανακοινώσουν νέες αλλαγές» υπογραμμίζει.

ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΧΩΡΙΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΑΛΛΑ ΜΕ ΒΑΘΜΟΘΗΡΙΑ

Η Εύη Τούντα δίνει τη δική της εκτίμηση για τα τεκταινόμενα, που τα ζει από κοντά καθώς είναι μητέρα δύο αγοριών, έξι και τριών χρόνων, και παράλληλα άνεργη εκπαιδευτικός:

«Το ζήτημα της εκπαίδευσης στην Ελλάδα που μαστίζεται από την οικονομική κρίση αποτελεί ακανθώδες θέμα που αγγίζει τα παιδιά όλων των ηλικιών, ήδη από τα δύο τους χρόνια. Η παιδεία για κάθε άνθρωπο μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο που τον βοηθά να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του, να καλλιεργήσει την ψυχή και το μυαλό του, να ξεπεράσει τις διαφορές του με τους άλλους ανθρώπους, να νιώσει αλληλεγγύη και να ανεχτεί τη διαφορετικότητα του κάθε ατόμου ως ξεχωριστού μέλους της κοινωνίας. Δυστυχώς όμως σήμερα η έννοια της εκπαίδευσης έχει λάβει τελείως διαφορετική διάσταση, αφού αφορά ένα συγκεκριμένο σχολικό σύστημα χωρισμένο σε βαθμίδες με απώτερο στόχο την κατάκτηση από τη μεριά του μαθητή στείρων γνώσεων, οι οποίες με τη σειρά τους θα αποτελέσουν το σκαλοπάτι για την ένταξή του ως ενηλίκου πλέον στην όλο και πιο απαιτητική αγορά εργασίας.

Στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα προστίθενται οι συνεχείς αλλαγές στο σύστημα εξετάσεων, αξιολόγησης των μαθητών και εισαγωγής στα πανεπιστήμια, γεγονός που κάνει το σχολείο πεδίο πειραματισμών του εκάστοτε υπουργού και τους μαθητές πειραματόζωα, έρμαια πλέον των φροντιστηρίων, των μόνων ίσως ωφελημένων από αυτό το θολό τοπίο. Ακόμη και εμείς προσωπικά ως γονείς παιδιών που δεν έχουν μπει ούτε στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση βιώνουμε την αγωνία για το μέλλον των παιδιών μας σε ένα σύστημα το οποίο μόνο φορτία θα βάζει στις πλάτες τους για ένα αποτέλεσμα εξαιρετικά αβέβαιο, χωρίς φυσικά να μπορεί να τα καθοδηγήσει προς συγκεκριμένους στόχους και χωρίς να τα βοηθά ούτε στο ελάχιστο να βρουν τον προσανατολισμό τους και τη θέση τους στην κοινωνία, ως εργαζόμενοι αλλά και ως μέλη της. Ενώ λοιπόν το ελληνικό σχολείο γίνεται πεδίο άσκησης μικροπολιτικής και εξυπηρέτησης συμφερόντων και απαξιώνεται διαρκώς, η οικονομική κατάσταση στη χώρα μας έρχεται να επιβάλει ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις ακόμη και από τα πιο μικρά μέλη της, προκειμένου να αποκτούν όλο και περισσότερα εφόδια για να μπορέσουν στο μέλλον να βρουν μια έστω κακοπληρωμένη δουλειά στη χώρα μας ή στο εξωτερικό.

Ετσι έχουμε το παράδοξο να ζητά τόσο πολλά ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δίνει τόσο λίγα. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί μαθητές, δασκάλους και γονείς σε ένα συνεχές κυνήγι σχολικών επιδόσεων, με αποτέλεσμα τα σημερινά παιδιά να έχουν τον μισό ελεύθερο χρόνο από αυτόν που είχαν στο παρελθόν. Τα παιδιά λοιπόν περνούν σχεδόν το σύνολο της ημέρας τους στο σχολείο, στο διάβασμα για το σχολείο και σε οργανωμένες δραστηριότητες, έχοντας ελάχιστες ευκαιρίες να αναδείξουν τη δημιουργικότητά τους και να ανακαλύψουν τα ξεχωριστά ταλέντα ή ενδιαφέροντά τους. Ομως αν η κοινωνία μας θέλει πραγματικά ευτυχισμένα παιδιά που αργότερα θα γίνουν συνειδητοποιημένοι ενήλικες θα πρέπει να αλλάξει ριζικά τη δομή του σχολείου, να παραγάγει περισσότερο ελεύθερο χρόνο για τους μαθητές και να αποτελέσει ένα πεδίο που θα συμβάλει στη γενικότερη συναισθηματική, κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη ενός παιδιού για να δημιουργήσει μια στέρεη προσωπικότητα και όχι απλώς να αναλώνεται στην αναπαραγωγή “καλών μαθητών”.

Εξάλλου, για να λυθούν τα προβλήματα της ζωής απαιτούνται γνώσεις, κρίση και δημιουργικότητα που ένα παιδί μπορεί να αποκτήσει μόνο μέσα από το ελεύθερο παιχνίδι και όχι μέσα από μαθηματικές πράξεις, ξένες γλώσσες και γραμματική. Το σύγχρονο σχολείο στραγγαλίζει αντί να προάγει τη φαντασία, τη δημιουργικότητα αλλά και την προσωπικότητα ενός παιδιού και αναγκάζει γονείς και μαθητές να τρέχουν πίσω από τις επιδόσεις και τους βαθμούς στις εξετάσεις. Για να επιτευχθούν όμως αυτές οι αλλαγές στη δομή αλλά και στο περιεχόμενο της ελληνικής εκπαίδευσης θα πρέπει να γίνουν ριζικές μεταρρυθμίσεις με μακρόπνοο σχεδιασμό τον οποίο ίσως πρέπει να χαράξει μια ανεξάρτητη αρχή και όχι το εκάστοτε υπουργείο.

Ενα εναλλακτικό σχολείο θα πρέπει να αποσυνδεθεί από τις συνεχείς εξετάσεις και τα τεστ που προσθέτουν άγχος στον μαθητή, ενώ ταυτόχρονα του προκαλούν αποστροφή για το σχολείο και τα μαθήματα και θα πρέπει να στηρίζεται στη γνώση μέσω της αλληλεπίδρασης μαθητή και δασκάλου και όχι στην απλή παράδοση του μαθήματος. Σε αυτό σίγουρα μπορούν να συμβάλουν τα βιωματικά εργαστήρια, τα πειράματα αλλά και η χρήση της τεχνολογίας στο μάθημα. Επίσης, η εισαγωγή της τέχνης ως διαφορετικός τρόπος μάθησης αλλά και ατομικής έκφρασης θα βοηθήσει στο να διευρύνονται οι ορίζοντες κάθε μαθητή.

Γενικότερα η εκπαίδευση είναι απαραίτητο να αποτελεί μια σταθερά στις κοινωνικές αξίες και ειδικά εμείς οι γονείς πρέπει να διεκδικήσουμε για τα παιδιά μας ένα σχολείο που θα τους επιτρέπει να είναι απλώς παιδιά και αργότερα έφηβοι και όχι ένα σχολείο που φτιάχνει μαθητές-μηχανές οι οποίοι μαθαίνουν πώς θα περνούν εξετάσεις». 

* Περιοδικό Hot Doc #135, «Παιδεία: Πειράματα στου μαθητή το κεφάλι», 10/9/2017