Γιάννης Νταλιάνης στο koutipandoras.gr: "Το θέατρο καλείται να φτιάξει τις δικές του εικόνες που να σημαίνουν πολλές λέξεις"

Η γοητευτική “Σκακιστική Νουβέλα” του Στέφαν Τσβάιχ, με ερμηνευτή τον Γιάννη Νταλιάνη σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου, παρουσιάζεται από τις 30 Νοεμβρίου και για 6 παραστάσεις, στο Θέατρο Πορεία. Ο Γιάννης Νταλιάνης μιλάει στο koutipandoras.gr για την επικαιρότητα του έργου με μια “Ευρώπη που καταρρέι και μια Γερμανία που δυναμώνει επικίνδυνα”, για τη μάχη που δίνει ο ήρωας αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό, τις έξοχες επινοήσεις του συγγραφέα και τα βιβλία που αγαπά. 

-Γιατί σας γοητεύει αυτή η κλασική νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ;

Η γοητεία είναι κάτι το ανεξήγητο. Με θυμάμαι πάντως όταν την πρωτοδιάβασα να παρασύρομαι από τις έξοχες επινοήσεις του Τσβάιχ: Ένας παγκόσμιος πρωταθλητής σκακιού που είναι εντελώς αγράμματος και παίζει παρτίδες πάνω σ’ ένα πλοίο με ταρίφα 250 δολάρια. Ένας άνθρωπος στην απομόνωση των ναζί, για να μην τρελαθεί, παίζει σκάκι μόνος του εναντίον του εαυτού του. Τώρα αυτοί οι δυο θα συναντηθούν για να παίξουν μεταξύ τους μιαν ανεπανάληπτη παρτίδα. Σασπένς. Κι όλα αυτά βέβαια σαν μια έξοχη παραβολή όπου σκακιέρα είναι η ίδια η ζωή κι εμείς τα ξύλινα πιόνια της.

-Ποια φράση του κειμένου ξεχωρίζετε;

«Όταν έπαιζα τις παρτίδες των άλλων δεν με ενδιέφερε ποιος θα νικήσει, τώρα όμως που έπαιζα εναντίον του εαυτού μου το είχα πάρει προσωπικά! Με είχαν αποσπάσει βίαια από την ζωή μου, με είχαν φυλακίσει και με βασάνιζαν με την πιο ραφιναρισμένη μοναξιά, και όλα αυτά χωρίς να φταίω σε τίποτα…»

-Όλα τα γεγονότα είναι άκρως ρεαλιστικά, αλλά η ιδιαίτερη φύση τους τα κάνει να μοιάζουν συμβολικά. Ποιοι είναι για εσάς αυτοί οι συμβολισμοί;

Ο ήρωας συλλαμβάνεται και κλείνεται σε μια όχι συνηθισμένη απομόνωση. Τελείως συμπτωματικά βρίσκει ένα βιβλίο σκακιού. Δίνει αληθινές μάχες με τους ανακριτές αλλά και με τον εαυτό του, χρησιμοποιώντας σκακιστικές τακτικές. Το ίδιο το σκάκι λειτουργεί σαν σύμβολο. Στο πλοίο αργότερα, μια ομήγυρη θέλει τη ρεβάνς. Η σκακιέρα είναι ένα πεδίο μάχης όπου στρατιώτες, άλογα, αξιωματικοί συγκρούονται μέχρι τελικής πτώσεως, όπως ήδη εκείνη τη στιγμή γίνεται στην Ευρώπη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Το πλοίο είναι μια κιβωτός του Νώε που απομακρύνεται από την Ευρώπη που καταρρέει.

-Πως οι κοινωνικές/ εξωτερικές συνθήκες θεωρείτε ότι επηρεάζουν τον εσωτερικό κόσμο ενός ανθρώπου;

Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Νομίζω  ότι ο άνθρωπος από την γέννηση του κουβαλάει μέσα του ένα συγκεκριμένο υλικό. Το πόσο από αυτό το υλικό  και πως θα αξιοποιηθεί αυτό θα το καθορίσουν οι εξωτερικές συνθήκες… Ο ήρωας του έργου ας πούμε κατάφερε, υπό τρομερή πίεση,  μια υπέρβαση, που όμως είχε το τίμημά της. Οι ακραίες συνθήκες καθορίζουν τη ζωή του ανθρώπου, γιατί ενεργοποιούν όλο του τον εσωτερικό κόσμο.

-Πόσο σημαντική ήταν για εσάς η επιστροφή στο θέατρο Πορεία;

Η σχέση μου με το Πορεία είναι μια ολόκληρη ιστορία. Ξεκίνησα εκεί μαθητής ακόμα της δραματικής σχολής του Λεωνίδα Τριβιζά να κάνω πρόβες στον «Τίμωνα τον Αθηναίο» του Σαίξπηρ με τον Δημήτρη Χορν στον επώνυμο ρόλο. Μετά από πολλά χρόνια ακολούθησε η «Φρεναπάτη» του Τ. Κούσνερ σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού. Ήταν η πρώτη παράσταση που παρουσιάστηκε με πολύ μεγάλη επιτυχία εκεί στο εξαιρετικά ανακαινισμένο πια Πορεία από τον Δημήτρη Τάρλοου. Αργότερα ήρθε μια ακόμα επιτυχία. Η «Ευρυδίκη» της Σάρα Ρουλ, σκηνοθεσία του Τάρλοου που ήταν μια σημαντική στιγμή για μένα στο ρόλο του πατέρα.  Μετά από όλες αυτές τις ξεχωριστές – για την πορεία της δουλειάς μου,  αλλά και της ζωής μου- στιγμές, έρχεται φέτος να προστεθεί η «Σκακιστική Νουβέλα» σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου, ενώ πρόκειται να ακολουθήσουν και οι «Τρείς Αδελφές» του Τσέχωφ.

-Είναι δύσκολο να μεταφερθεί ένα λογοτεχνικό κείμενο στη σκηνή και να μην χάσει την ομορφιά του;

Σίγουρα θα χάσει ένα μέρος της ομορφιάς του. Στη λογοτεχνία -το λέει η λέξη- τα λόγια θα δημιουργήσουν εικόνες στη φαντασία του αναγνώστη. Το θέατρο πάλι καλείται να φτιάξει  τις δικές του εικόνες που να σημαίνουν πολλές λέξεις… Το θέμα είναι να διατηρήσει το πνεύμα του κειμένου και να δημιουργήσει μια καινούργια δικιά του ομορφιά.

-Πείτε μας τρία από τα πιο αγαπημένα σας βιβλία

«Οι Αδελφοί Καραμαζόφ» του Ντοστογιέφσκι, «ΟΜάριο και ο Μάγος» του Τόμας Μαν και «Οι Νεκρές Ψυχές» του Γκόγκολ.

-Πόσο επώδυνο είναι το ζήτημα της μοναξιάς σήμερα; Πως είναι ένας άνθρωπος να βρίσκεται αντιμέτωπος με τον εαυτό του;

Η μοναξιά ήταν και θα είναι επώδυνη όλες τις εποχές. Αυτό που είναι ανησυχητικό σήμερα είναι ότι παρά την κρίση δεν έχει φανεί ακόμα εκείνο το ομαδικό πνεύμα που συνήθως συσπειρώνει τους ανθρώπους στις δύσκολες εποχές. Όταν ο άνθρωπος βρίσκεται μόνος, αντιμέτωπος με τον εαυτό του, ζει την κορυφαία δραματική σύγκρουση της ζωής του. Η Ιουλιέτα κάποια στιγμή λέει: «Μόνη μου θα παίξω την τραγική σκηνή μου.»

-Υπάρχουν πράγματα από το έργο που να σχετίζονται με την επικαιρότητα του σήμερα; 

Δυστυχώς πολλά. Μια Ευρώπη που καταρρέει. Μια Γερμανία που επεκτείνεται επικίνδυνα. Άνθρωποι εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους για ένα καλύτερο μέλλον. Διχασμοί. Επιθυμία για ρεβάνς…

– Θεωρείτε πως υπάρχει διέξοδος από την υπάρχουσα πολιτική/ κοινωνική πραγματικότητα;

Η διέξοδος από αυτή την πραγματικότητα είναι ακόμα μόνο μια ευχή. Σίγουρα πάντως δεν βρίσκεται στην απομόνωση.

Συνέντευξη στην Ηλέκτρα Ζαργάνη