Eπανάσταση µε αιτία (video – εικόνες)

Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973 ήταν η κορυφαία αντιδικτατορική εκδήλωση και ουσιαστικά προανήγγειλε την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών, η οποία από τις 21 Απριλίου 1967 είχε επιβάλλει καθεστώς στυγνής δικτατορίας στη χώρα. Η χούντα έπεσε, η Δημοκρατία αποκαταστάθηκε, και η μεταπολίτευση μάλλον δεν ανταποκρίθηκε στα οράματα αυτών που σήκωσαν κεφάλι. Πολλοί της γενιάς του Πολυτεχνείου έγιναν ρυθμιστές της πολιτικής ζωής, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να μεταλαμπαδεύσουν στις επόμενες γενιές την ”σπίθα” και το νόημα εκείνης της εποχής.

Για τους περισσότερους νέους, ουδόλως γνωρίζουν τι συνέβη εκείνη την περίοδο και από πού προέρχεται η λέξη Χούντα. Πρόκειται για ισπανική λέξη (junta) που σημαίνει “ένωση-σύνδεσμος” και την καθιέρωσαν Ισπανοί επαναστάτες, κατά των Γάλλων του Ναπολέοντα  που οργανώνονταν σε ομάδες από μια στρατιωτική επιτροπή, μία junta δηλαδή, και έτσι ο όρος έμεινε με τη σημασία του “στρατιωτικού συνδέσμου”. Στα ελληνικά δηλώνει τις στρατιωτικές ομάδες που επιχειρούν να καταλάβουν παράνομα την εξουσία.

Αναπόφευκτα, τίθενται τα ερωτήματα για το εάν ο εορτασμός της επετείου είναι ιστορικά ξεπερασμένος, όπως και εάν είναι εφικτό να γεννηθεί ένα νέο όραμα για τους νέους;

Η συζήτηση αναπόφευκτα έρχεται στο σήμερα. Μήπως το Πολυτεχνείο είναι πολύ μακρινό για τη σημερινή κοινωνία και για τη νέα γενιά; Η πραγματική “γενιά του Πολυτεχνείου”, είναι άνθρωποι που σήμερα δεν τους ξέρει κανείς. Δεν εξαργύρωσαν τους αγώνες τους, και συνεχίζουν να πιστεύουν ότι θα αλλάξουν τον κόσμο. «Η γενιά του Πολυτεχνείου μεγάλωσε. Γέρασε; Οι άνθρωποι ερχόμαστε και παρερχόμαστε. Αλλά οι ιδέες, η δύναμη της ψυχής, μένουν», απαντά μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Μοροπούλου, η οποία ήταν στην ηγεσία της Συντονιστικής  και στον πομπό, που μετέδιδε την εξέγερση του Πολυτεχνείου, και ακόμα πηγαίνει σε σχολεία για να μιλήσει στους μαθητές για το τι έγινε εκείνη την εποχή.

Όπως η ίδια εξηγεί, οι εξεγερμένοι του 1973, ήταν παιδιά που λάτρευαν τη ζωή, ήθελαν να δημιουργήσουν, να ζήσουν ελεύθερα, ήθελα  ν΄αντιδράσουν στο μαύρο.  Η αμφισβήτηση τους δεν ήταν αόριστη, αντίθετα ήταν συγκεκριμένη.

«Όταν το απόγευμα της 16ης Νοεμβρίου –ήταν Παρασκευή– ήρθαν στη Συντονιστική να μας φέρουν την ταυτότητα του πρώτου νεκρού, κάποιοι άνθρωποι που πάνω τους είχανε αίματα..είναι φανερό ότι εκείνη την ώρα προβληματιστήκαμε και είπαμε “τώρα τι θα πούμε στον κόσμο;”. Και θυμάμαι ότι πήγα στον πομπό και φωνάζαμε με τους άλλους που ήταν εκεί: “Ελληνικέ λαέ σου λέμε την αλήθεια. Ελληνικέ λαέ μας σκοτώνουν. Κατέβα στους δρόμους”».

Για την κ. Μοροπούλου,  αυτό ήταν το έναυσμα για να δοθεί η μάχη μέχρι τέλους. «Εμείς είπαμε την αλήθεια και η αλήθεια αυτή είχε αυτό το αποτέλεσμα: Ο κόσμος αντί να φοβηθεί, κατέβηκε για να προστατέψει τα παιδιά του , αλλά και για να δώσει τη δική του μάχη. Ήταν μια μάχη ύπαρξης, μια μάχη αξιοπρέπειας. Μία μάχη ζωής».

Την επόμενη ημέρα, ο χρόνος σταμάτησε με το τανκ να ρίχνει την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου. Από τον πομπό ακουγόταν: «φαντάροι, αδέλφια μας, μη μας χτυπάτε. Είμαστε όλοι αδέλφια». Ο πομπός συνέχισε να εκπέμπει, ακόμα και όταν έφευγαν οι φοιτητές από εκεί –«δεν θέλαμε να φύγουμε, ήρθαν και μας έβγαλαν συμφοιτητές μας»– τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο. “Είπαμε τον εθνικό ύμνο και κλείσαμε τον πομπό λέγοντας: “ο αγώνας συνεχίζεται”».

Ήταν μια μάχη μέχρι τέλους. Μια μάχη που, ξεκίνησε δειλά με τη διεκδίκηση ελεύθερων φοιτητικών εκλογών το 1972. «Η εξέγερση μεγεθύνθηκε στον αντίλαλο των ριζοσπαστικών ιδεών της εποχής το Μάιο του ’68, της αμφισβήτησης μιας καθεστηκυίας ζωής και τάξης και βεβαίως διασυνδέθηκε στην πορεία του αυτό το κίνημα –το μαζικό πλέον κίνημα– με τις οργανωμένες παρατάξεις του αντιδικτατορικού αγώνα. Κυρίως αριστερές, αλλά και από το κέντρο. Και με ανθρώπους που είχαν όλες τις πεποιθήσεις. Από αριστερά μέχρι δεξιά. Πραγματικά δεν έλειπε κανείς» σημειώνει

Η σύνθεση ιδεών και ο άτυπος διάλογος των φοιτητών με την κοινωνία, είναι άλλωστε, τα στοιχεία που δίνουν ιδιαίτερο συμβολισμό στην επέτειο. «Με κίνδυνο της ζωή μας, παλέψαμε συλλογικά και ανεξάρτητα από τις διαφωνίες μας, καταφέραμε να έχουμε μια σύνθεση. Αυτό είναι το μεγάλο μήνυμα του Πολυτεχνείου. Ανεβοκατεβάσαμε πάρα πολλά διαφορετικά συνθήματα στην κατάληψη του Πολυτεχνείου, για να καταλήξουμε στην ανακοίνωση της συντονιστικής για “Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία-Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Προκοπή”. 

Γιατί αυτό δεχόταν ο κόσμος και αυτό κατέβαζε τον κόσμο στους δρόμους. Μας το έλεγαν με σημειώματα στα πανέρια με τα ψωμιά και τα φαγητά που μας στέλνανε μέσα στο Πολυτεχνείο. Έλεγαν “μην πείτε αυτό ή το άλλο, πείτε Δημοκρατία, πείτε Ανεξαρτησία”. 

Έτσι καταλήξαμε να πούμε κάτι που έβγαλε τον κόσμο από τον καναπέ του, το σπίτι του, την απάθεια, την ιδιώτευσή του, τον κατέβασε στους δρόμους και τον έκανε να συγκρουστεί βίαια και με κίνδυνο της ζωής του, με τη δικτατορία».

Το Πολυτεχνείο σήμερα

Ο εορτασμός της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, σαν μήνυμα και σαν στάση ζωής, ούτε μουσειακό ούτε επετειακό είναι. Είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό γιατί απειλεί οποιαδήποτε εξουσία, εξηγεί η κ. Τόνια Μοροπούλου. «Το θεωρώ υποχρέωσή μου, για αυτό πηγαίνω και στα σχολεία και διδάσκω. Θα έπρεπε αυτή η ιστορία, σαν ιστορία να μεταλαμπαδευτεί στη νέα γενιά. Πολλοί δεν ξέρουν τι σημαίνει Πολυτεχνείο. Είναι επίκαιρη, και σημαντική ιστορία. Πρέπει να ακουστεί και το Πολυτεχνείο σήμερα, 45 χρόνια μετά, γιατί είναι παρόν για μένα και για τη γενιά μου, όσο την κατηγορούν. Είναι πολύ βολικό να φταίει μια γενιά για όλα. Αυτή η γενιά κατάφερε, όταν ήταν η ώρα της, να εκφραστεί και να το κάνει από κοινού. Αυτό λείπει σήμερα».

Τι έχει να προτείνει σήμερα το Πολυτεχνείο

Για την κ. Μοροπούλου η απάντηση είναι ξεκάθαρη: Η Δημοκρατία πρέπει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων της εποχής της. «Είναι παρούσα η λειτουργία της Δημοκρατίας για την οποία πολεμήσαμε και θέλουμε να σταθεί στο ύψος των απαιτήσεων της εποχής της. Θέλουμε να σχεδιάσει στρατηγικά το μέλλον σε έναν ορίζοντα αειφορίας για τις νέες γενιές, να χρησιμοποιήσει την Επανάσταση της Γνώσης και την ακεραιότητα της Λογικής, για να μπορεί με επιστημονική υποστήριξη να τεκμηριώσει τα μελλοντικά σενάρια και να τα υλοποιήσει. Και θέλουμε να εμπλουτιστεί με όλη τη φρεσκάδα το νεύρο και τη σπιρτάδα της πολιτικής έκφρασης της κοινωνίας»

Εκτός της αυτόνομης πολιτικής έκφρασης, άλλη μία φράση-κλειδί, που αναδεικνύεται από το μήνυμα του Πολυτεχνείου είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός. Κάτι που και μέσα στην κρίση αναδείχθηκε ως μείζον ζητούμενο. «Δε μπήκαμε τυχαία στην κρίση και το μνημόνιο. Μπήκαμε γιατί δεν υπήρχε σχεδιασμός και στρατηγική, ώστε η κοινωνία να έχει ολόπλευρη ανάπτυξη, με αειφορία. Με στόχο το τι θα παραλάβουν οι νέες γενιές. Η κρίση μας αποκάλυψε πώς αποδιαρθρώνεται η Δημοκρατία, πώς αποδιαρθρώνονται οι κοινωνικοί θεσμοί, πώς φτωχαίνει η κοινωνία και κυρίως πώς πρέπει να ξαναπάρει στα χέρια της την τύχη της και να τη σχεδιάσει. Να έχει μια στρατηγική».

Στην κατακλείδα της συζήτησης, έρχεται η στοχοποίηση της γενιάς του Πολυτεχνείου, ότι απέτυχε εν τέλει να αλλάξει τη χώρα. «Αυτό που απέτυχε, ήταν ένα κομματικό σύστημα το οποίο στηριζόταν σε μία δομή η οποία εκ των ένδον, των συμφερόντων του κόμματος και των συσχετισμών της εξουσίας έβλεπε τα πράγματα. Αυτό που είναι το μήνυμα του Πολυτεχνείου, «Ψωμί παιδεία Ελευθερία» εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική προκοπή, είναι πέρα από τα αιτήματα. Είναι κάτι βαθύτερο. Είναι μια στάση ζωής».