Ο Νίκος Καμτσής στο koutipandoras.gr: "Τελικά δεν υπάρχουν σύνορα, αλλά ανθρώπινες ιστόρίες"

Με αυτή την αφορμή, ο Νίκος Καμτσής, που υπογράφει το κείμενο και τη σκηνοθεσία, μας μιλάει για τους ανθρώπους που φεύγουν και ξεριζώνονται και για τις ιστορίες τους που αναζητούν την πραγματική ουσία του βιώματος, ανεξάρτητα από τη χώρα προέλευσης, πέρα από τα σύνορα.

Συνέντευξη στην Ηλέκτρα Ζαργάνη

Πώς προέκυψε η παράσταση ως αποτέλεσμα ερευνητικής διαδικασίας; Για την ολοκλήρωση της, συνεργάστηκαν τρεις θεατρικοί οργανισμοί διαφορετικών χωρών. Με ποιον τρόπο οργανώθηκε και ταξινομήθηκε το υλικό;

Το έναυσμα ήταν το ίδιο το φαινόμενο, το οποίο είναι πολυσύνθετο και αμφίσημο. Οι Έλληνες έχουμε στο γονίδιο μας τη μετανάστευση-και σαν μετανάστες οι ίδιοι και σαν υποδοχείς μεταναστών. Είναι λοιπόν μέσα στην ευαισθησία μας η μετανάστευση, ο μετανάστης, ο ξένος. Η έρευνα ορίστηκε σε ένα χρονικό ορίζοντα 70 χρόνων, από το 1945 μέχρι το 2010. Έρευνα στα αρχεία, αλλά και έρευνα με συνεντεύξεις σε πραγματικούς μετανάστες α’ και β’ γενιάς. Κάναμε συνεντεύξεις με μαγνητοφωνάκια, βίντεο, τηλέφωνο, emails. Όλα αυτά απομαγνητοφωνήθηκαν,αποδελτιώθηκαν, μελετήθηκαν και απετέλεσαν το υλικό για μία ολοκληρωμένη παράσταση με στοιχεία από όλες τις ιστορίες που ακούσαμε, οι οποίες ξεπερνούν τις 200.

Έτσι δημιουργήθηκε η παράσταση. Από την μεριά της φόρμας πάνω στην οποία θα πατούσαμε αυτή δεν μπορούσε να είναι άλλη από το θέατρο-ντοκουμέντο (documentary theatre). Διότι ο σκοπός μας ήταν να αποδοθεί, με ποιητικό τρόπο, το τραγικό θέμα του ξεριζωμού και του διαχωρισμού των οικογενειών. Πάντα υπάρχει η επίσημη ιστορία, τα ιστορικά γεγονότα που γράφονται από τους ιστορικούς. Τι γίνεται όμως με τον απλό άνθρωπο; Ποιες είναι αυτές οι μικρές ιστορίες, τα προσωπικά βιώματα και μνήμες από απλούς ανθρώπους που η ζωή τους επηρεάστηκε από την πολιτική, την ιστορία, την οικονομική κατάσταση;

Γιατί ονομάζεται οι Δρόμοι του Χιονιού; Υπάρχει κάποιο μήνυμα, κάποιος συμβολισμός;

Ναι πρόκειται για συμβολισμό. Στην παράσταση δεν υπάρχει χιόνι με την κυριολεκτική σημασία της λέξης. Υπάρχουν «δρόμοι» που οι ήρωες άλλες φορές επέλεξαν και άλλες φορές αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν. Αυτοί οι δρόμοι όμως, ποτέ δεν ήταν σπαρμένοι με ροδοπέταλα. Ήταν γεμάτοι εμπόδια ,πόνο, μοναξιά, παγωνιά. Το «Χιόνι» εκφράζει λοιπόν την παγωνιά μέσα τους από την απομόνωση σε ένα ξένο τόπο, σε μια γλώσσα που δεν την καταλαβαίνουν και δε καταλαβαίνονται, με συνήθειες αλλότριες και ένα κρατικό μηχανισμό εχθρικό.

Με ποια αφορμή αποφασίσατε να καταπιαστείτε με το θέμα της προσφυγιάς/ μετανάστευσης;

Ήταν πάντα ένα θέμα που με απασχολούσε. Ο λόγος που άνθρωποι φεύγουν, ξεριζώνονται, αφήνουν τη γλώσσα, τον τόπο, την πατρίδα που τους προσδιορίζει.

Η αφορμή ήταν το νέο κύμα μετανάστευσης προς τη χώρα μας. Μένω στον Άγιο Παντελεήμονα οπότε, όπως καταλαβαίνετε, καθημερινά έβλεπα ανθρώπους σε εξαθλίωση. Τότε, συνειδητοποίησα ότι η ιστορία κάνει κύκλους. Πάντα θα υπάρχει μετανάστευση, προσφυγιά, μετακίνηση πληθυσμών. Που είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο ένας, ο μοναδικός;

Τι μας διδάσκουν οι εμπειρίες από τις διαφορετικές χώρες; Οι πρωταγωνιστές αλλάζουν. Το βίωμα είναι το ίδιο;

Όπως το είπατε. Το βίωμα είναι ακριβώς το ίδιο. Φυγή, μοναξιά, ξερίζωμα, αποχωρισμός, παγωνιά. Αφήνεις όλα όσα σε ορίζουν ως οντότητα, όλα όσα έχεις δημιουργήσει χρόνια πολλά και φεύγεις. Αυτό που αλλάζει είναι οι λόγοι φυγής. Οι Πολωνοί, κατά μέσο όρο, έφυγαν για να αλλάξουν ζωή. Οι Βούλγαροι και οι Ρουμάνοι, Ουκρανοί, Μολδαβοί κλπ γιατί έχασαν όλες τις περιουσίες τους και είχαν φτάσει σε σημείο να μην έχουν να φάνε.

Πιστεύετε ότι το ζήτημα είναι υπαρκτό, ότι βρίσκεται δίπλα μας, ακόμα και αν δεν είναι πρώτο θέμα στα δελτία ειδήσεων;

Είναι πάντα υπαρκτό. Και δεν μιλάμε μόνο για το προφανές, τον πόλεμο στη Συρία που μας έφερε πλήθος κόσμου από εκείνα τα μέρη. Μιλάμε και για ένα κύμα μετανάστευσης από την Ελλάδα στο εξωτερικό λόγω της οικονομικής κρίσης. Κανείς στα τελευταία 7 χρόνια δεν έχει συνειδητοποιήσει πόσα νέα παιδιά, μορφωμένα, με υψηλό επίπεδο σπουδών και παιδείας, έχουν φύγει στο εξωτερικό για να ζήσουν τη ζωή που ονειρεύτηκαν, να έχουν την ποιότητα ζωής που τους αρμόζει.

Ποιο είναι το πιο σημαντικό μήνυμα της παράστασης προς τον θεατή;

Το πιο σημαντικό μήνυμα είναι ότι τελικά δεν υπάρχουν σύνορα, αλλά ανθρώπινες ιστορίες που αγγίζουν την ψυχή μας.

Για αυτό και προσπάθησα να δημιουργήσω, μέσα από το κείμενο και τις ερμηνείες των πολύ ταλαντούχων ηθοποιών που συμμετέχουν στην παράσταση, ήρωες καθημερινούς και παράλληλα, συμβολικούς. Ένα κορίτσι από τη Βουλγαρία μπαίνει παράνομα στην Ελλάδα μέσω Έβρου και πάνω της έχει κασέτες με γραμμένες όλες της τις αναμνήσεις, οι οποίες ζωντανεύουν επί σκηνής. Έζησε μια περιπέτεια για να φτάσει στη «γη της Επαγγελίας», όπου και τη συλλαμβάνουν. Η ιστορία της ίσως είναι κάπως συνηθισμένη, αλλά ως ηρωίδα πρέπει να είναι η ίδια η πεμπτουσία της μετανάστευσης.

Ποιες φράσεις του έργου εντυπώθηκαν στη μνήμη σας;

Οι φράσεις ξεκομμένες από την υπόλοιπη παράσταση δε σημαίνουν τίποτα και επειδή έγραψα ο ίδιος τα κείμενα μέσα από τις ιστορίες που άκουσα δεν μπορώ να ξεχωρίσω. Θα σας κάνω όμως τη χάρη και θα απαντήσω στην ερώτηση σας :«Τι θα απογίνουν όμως οι φωνές ,οι ιστορίες μου, οι άνθρωποι μου; Ότι είμαι και δεν είμαι;» (Τσβέτα, κορίτσι από Βουλγαρία που περνάει τα σύνορα)«Σταματήσαμε σε ένα μοτέλ για να πάω στην τουαλέτα. ΤΡΕΛΑΘΗΚΑ. Σαπούνια, μυρωδιές, καθαρά, γυαλισμένα» (Αντέλα, δασκάλα από Πολωνία), «Δεν ήθελα το παιδί μου να πάει έτσι. Ήθελα να θαφτεί όπως όλα τα άλλα» (Μπαχίτι, από την Αίγυπτο)«Πέντε φορές τη μέρα ο Αλλάχ. Οι ώρες μετρούνται εκεί με προσευχές και τεμενάδες» (Γυναίκα από τα Πομάκοχώρια της Νότιας Βουλγαρίας), «Αλλά σου μένει ένα κόμπος, δηλητήριο στο λαιμό, και θέλεις να φωνάξεις να ουρλιάξεις ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ ΡΕ που την τραβολογάτε. Τα όνειρα μου τα δειλά και φοβισμένα που τα πετάτε;» (Γυναίκα Ελληνίδα), «Το αλλού. Σου λέει κάτσε εκεί. Μην ξανάρθεις πίσω» (Νεκροθάφτης).

Ιnfo:

Συντελεστές:

Κείμενο-Σκηνοθεσία-φωτισμοί: Νίκος Καμτσής

Σκηνικό: Νίκος Καμτσής-Μίκα Πανάγου

Κοστούμια κατασκευή αντικειμένων: Μίκα Πανάγου

Μουσική σύνθεση/Επιμέλεια : Χρήστος Ξενάκης

Κίνηση: Marek Koschiolek (KRZYK theater )

Χορογραφίa: Μάγδα Γεροσίδερη

Στίχοι: Νίκος Καμτσής

Video: Anna Giniewska (KRZYK theater)

Παίζουν οι: Λαμπρινή Θάνου, Νίκος Καραστέργιος, Άντα Κουγιά, Αντρια Ράπτη, Σάκης Τσινιάρος, Χριστίνα Δημητριάδη, Στεφανία Γκουρνέλου.

Tιμές εισιτηρίων