Πως μπορούμε να μάθουμε αρχαία ελληνική λύρα;

Ύστερα από δεκαετίες μελέτης της αρχαίας ελληνικής μουσικής και οκτώ χρόνια καθημερινής και πολύωρης μελέτης πάνω σε μια επτάχορδη αρχαία λύρα, ο συνθέτης Νίκος Ξανθούλης κατέγραψε στο βιβλίο του «Αρχαία Ελληνική Λύρα – Μέθοδος Εκμάθησης» (Εκδ. iwrite) όλη την εμπειρία της μουσικής του αναζήτησης. Στόχος του να τη μοιραστεί με οποιονδήποτε αποφασίσει να ασχοληθεί με το «‘εθνικό’ όργανο των αρχαίων Ελλήνων για περισσότερο από 1.000 χρόνια».

«Είναι μια μέθοδος εκμάθησης της αρχαίας λύρας, ένα σύστημα με το οποίο κανείς καλείται να ακολουθήσει τα βήματα για να μπορέσει να βελτιώσει την τεχνική ικανότητά του πάνω σε μια επτάχορδη λύρα», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ξανθούλης για το βιβλίο που παρουσιάζεται σήμερα Πέμπτη 10 Μαΐου, στις 20:30, στο Ίδρυμα Θεοχαράκη. Αυτό όμως που το κάνει «μοναδικό» είναι ότι ξεπερνά τις υποθέσεις των θεωρητικών της μουσικής ως προς τον τρόπο που παιζόταν μια αρχαία λύρα, κάνοντας πράξη τη μουσική αναζήτηση των δυνατοτήτων της.

«Η αρχαία λύρα ήταν το ‘εθνικό’ όργανο των αρχαίων Ελλήνων για περισσότερο από 1.000 χρόνια, η δε μουσική ως τέχνη στην αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν ύψιστη. Το να έχουν λοιπόν ένα όργανο που να παίζει μόνο επτά νότες, θα το χαρακτήριζα ως φαιδρό και απλοϊκό σαν σκέψη. Πώς είναι δυνατόν κάθε τέσσερα χρόνια που γίνονταν οι Δελφικοί αγώνες, αυτοί που έπαιζαν λύρα, δηλαδή οι καλύτεροι μουσικοί σε όλο τον ελληνικό κόσμο οι οποίοι διακύβευαν τη φήμη τους, να παίζουν επτά νότες; Δεν μπορεί να συνέβαινε κάτι τέτοιο», πληροφορεί το ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ξανθούλης για τις πρώτες σκέψεις που τον οδήγησαν στην πολυετή έρευνά του.

«Ως πρώτος τρομπετίστας επί 25 χρόνια της ορχήστρας της Λυρικής Σκηνής, πέρασα μια διαδικασία πολύ σκληρής εκπαίδευσης, που ήταν συνεχής. Αυτή την έννοια της καθημερινής μελέτης, του να είσαι δηλαδή ανά πάσα στιγμή έτοιμος, μόνο ένας πρακτικός μουσικός μπορεί να την καταλάβει. Και κάτι ακόμα. Αν θέλεις να δημιουργήσεις, να κάνεις κάτι διαφορετικό, πρέπει να βάζεις βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους, τεχνικούς και δημιουργικούς. Έτσι, όταν σταμάτησα να παίζω τρομπέτα, αποφάσισα να αφιερωθώ στην αρχαία λύρα εξ ολοκλήρου με όλη την εμπειρία που είχα, γνωρίζοντας για παράδειγμα ότι για να παίξω την υψηλή νότα στην τρομπέτα πέρασαν 4-5 χρόνια όταν ξεκίνησα. Συνεπώς, η δυσκολία του να αποκαλύψω ποιες ήταν οι άλλες νότες πέρα από τις επτά, να τις κατακτώ σιγά-σιγά και να γίνονται όλο και καλύτερες, ώστε να μπορώ να τις χρησιμοποιήσω σε ένα κομμάτι αργότερα, ήταν μια διαρκής πορεία καθημερινής δουλειάς», προσθέτει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ξανθούλης.

Επιστημονικός συνεργάτης της Ακαδημίας Αθηνών, καλλιτεχνικός σύμβουλος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και αντεπιστέλλον μέλος του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής, έχει επίσης γράψει κονσέρτο για λύρα και συμφωνική ορχήστρα, το οποίο έχει παρουσιάσει στο Βερολίνο, στην Πολωνία και στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά.

«Η λύρα έχει τους περιορισμούς της όπως και κάθε όργανο. Έχει όμως και κάτι που την κάνει διαφορετική από τα άλλα όργανα. Κάθε χορδή σου δίνει την αφορμή να ανακαλύψεις έναν άλλο τρόπο, ένα άλλο ήθος σε κάθε κλίμακα. Δηλαδή, δεν έχεις μόνο το ματζόρε και μινόρε, αλλά επτά διαφορετικούς, συναισθηματικούς τρόπους. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να το καταλάβει κανείς, παρά μόνο αν καθίσει και δουλέψει πάνω στο όργανο», συμπληρώνει, εξηγώντας περαιτέρω:

«Η δυτικοευρωπαϊκή αντίληψη της μουσικής έχει μόνο δυο συναισθήματα, το χαρούμενο και το λυπημένο, ενώ στην αρχαιοελληνική αντίληψη υπάρχει το ανδροπρεπές, του οδυρμού, της μελαγχολίας, το χαρούμενο, το βακχικό…, τα οποία βγαίνουν μέσα από την κάθε χορδή. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ήταν σαν να ανακάλυψα έναν ολόκληρο κόσμο, τον οποίο διάβαζα στα βιβλία –τον περιγράφει ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης–, αλλά αν δεν τον αισθανθείς, αν δεν τον ακούσεις, δεν μπορείς να τον καταλάβεις», τονίζει για το αποτέλεσμα της πολυετούς έρευνάς του σχετικά με την αναβίωση της τεχνικής της αρχαίας ελληνικής λύρας, που χαίρει διεθνούς αναγνώρισης.

Και μετά το βιβλίο; «Σκεφτόμαστε να βγάλουμε κάποια βασικά στο youtube ώστε να μπορεί οποιοσδήποτε να προσεγγίσει το όργανο. Επίσης ετοιμάζουμε μέσω του εκδοτικού οίκου iwrite ένα διαδικτυακό μάθημα, το οποίο θα είναι σαν πανεπιστημιακό», σημειώνει, προσθέτοντας ότι μόλις προχτές ο διευθυντής του Ωδείου Αθηνών, Νίκος Τσούχλος, του πρότεινε να φτιαχτεί μια τάξη για την εκμάθηση της αρχαίας λύρας. «Αυτό που κατάλαβα ήταν ο ενθουσιασμός που είχε», ανέφερε, καταλήγοντας στη δική του, συναρπαστική εμπειρία με τις αναγνώσεις της Οδύσσειας οι οποίες πραγματοποιήθηκαν πέρσι στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο: «Κάθε τελευταία Κυριακή του μήνα, ο κόσμος διάβαζε την Οδύσσεια κι εγώ συνόδευα με τη λύρα. Δεν μπορώ να σας περιγράψω τη μυσταγωγία που δημιουργούνταν, πόσο ζωντανή ήταν η Οδύσσεια, τον ενθουσιασμό του κόσμο με το που άρχιζε να παίζει η λύρα και να διαμορφώνει την ατμόσφαιρα. Είναι απίστευτες οι καταστάσεις που δημιουργεί».

Στην παρουσίαση του βιβλίου θα μιλήσουν ο καθηγητής John McK Camp (διευθυντής ανασκαφών της Αγοράς της Αρχαίας Αθήνας), ο Χαράλαμπος Σπυρίδης, καθηγητής Μουσικής Ακουστικής – Πληροφορικής Τμήματος Μουσικών Σπουδών Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών), ο Θανάσης Δρίτσας, καρδιολόγος, συνθέτης, αναπληρωτής διευθυντής του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου και ο Διονύσιος Μαλλούχος, πιανίστας. Ο συγγραφέας θα δώσει ένα μικρό ρεσιτάλ, βασισμένο στη μέθοδο της αρχαίας λύρας που παρουσιάζεται στο βιβλίο.

ΑΠΕ – ΜΠΕ