Ο σκηνοθέτης Αλέξης Αλεξίου για τη νέα ταινία του "Τετάρτη 04:45"

Στις 12 Μαρτίου βγαίνει στις αίθουσες το νέο φιλμ του Αλέξη Αλεξίου «Τετάρτη 04: 45». To ατμοσφαιρικό και στυλάτο σύμπαν της ταινίας έρχεται σε αντιδιαστολή με το πιο εγκεφαλικό και δυσπρόσιτο «Ιστορία 52», το σκηνοθετικό ντεμπούτο του ταλαντούχου έλληνα σκηνοθέτη που πραγματοποιήθηκε το 2008 αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές. Η νέα ταινία του ήδη επιλέχτηκε για να πάρει μέρος στο επίσημο πρόγραμμα του φεστιβάλ Tribeca, το φεστιβάλ που δημιούργησε ο Ρόμπερτ ντε Νίρο, δίνοντας βήμα στις παγκόσμιες καλλιτεχνικές εκπλήξεις της κάθε χρονιάς. Ο έλληνας σκηνοθέτης μιλάει στο «Κουτί της Πανδώρας» για τη νέα του δημιουργία.

Συνέντευξη στους Παναγιώτη Φρούντζο, Κωνσταντίνο Καϊμάκη

-Γιατί επιλέξατε αυτόν τον τίτλο στη νέα σας ταινία; Ποιο είναι το κεντρικό θέμα του έργου σας;

Η ταινία περιγράφει μία μέρα από τη ζωή του πρωταγωνιστή της (32 ώρες για την ακρίβεια) κατά τη διάρκεια της οποίας σταδιακά συνειδητοποιεί ότι όλα όσα θεωρούσε κεκτημένα έχουν χαθεί. Η αφήγηση ξεκινά Δευτέρα βράδυ και καταλήγει ξημερώματα Τετάρτης. Η ταινία είναι στην ουσία μια αντίστροφη μέτρηση, η απεγνωσμένη πάλη του ήρωα με τον χρόνο. Το 04.45 είναι η ώρα της ύστατης κρίσης – σύγκρουσης.

-Ο ρόλος του καλλιτέχνη σε εποχές κρίσης σαν αυτή, ποιος πρέπει να είναι κατά τη γνώμη σας; Υπαρχει η φόρμουλα που συνδέει άμεσα το κομμάτι της ψυχαγωγίας με την κοινωνικοπολιτική στράτευση;

Κανείς δεν μπορεί να μένει αμέτοχος σε αυτά που συμβαίνουν γύρω του. Ο ρόλος της τέχνης δεν είναι να καταδεικνύει το προφανές, να κρίνει, να δημαγωγεί ή να ηθικολογεί. Αυτή τη «δουλειά» την έχουν αναλάβει, καλώς ή κακώς, οι γονείς, τα σχολεία, η εκκλησία, η τηλεόραση και οι πολιτικοί. Η τέχνη οφείλει να υποβάλει ερωτήματα, να προκαλεί και να αφήνει χώρο σε σκέψεις, συναισθήματα και αντιδράσεις. Να κάνει το οικείο ανοίκειο. Και συχνά το επιτυγχάνει με τρόπο σαρκαστικό, χιουμοριστικό, ανατρεπτικό και απολαυστικό. Διότι φυσικά ο καλύτερος τρόπος να μιλάς για κάτι σοβαρό είναι να αποφεύγεις τη σοβαροφάνεια.

-Ποια είναι τα αγαπημένα σας film που θα τα κουβαλάτε πάντα μαζί σας;

Αγαπώ το σινεμά, σε όλες τις μορφές και τα είδη του, και μου είναι αδύνατο να ξεχωρίσω αγαπημένες ταινίες, γιατί απλά είναι πάρα πολλές. Ένας βαθιά πολιτικός δημιουργός του σύγχρονου αμερικάνικου νουάρ που θαυμάζω είναι ο David Mamet.

-Μεταπολίτευση, παπανδρεϊσμός, βρώμικο 89, κυβέρνηση Μητσοτάκη, ο Σημίτης πρωθυπουργός, περήφανοι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004, γέννηση της κρίσης, μνημόνια. Πώς συνδέονται όλα αυτά;

Φιλοδοξία που μπερδεύτηκε με την ματαιότητα, το όνειρο με την αυταπάτη, ο ρομαντισμός με τον μεγαλοϊδεατισμό, η ευθύνη με την ανευθυνότητα.

-Θεωρείτε ότι γλιτώσαμε τα χειρότερα ή οι πραγματικά δύσκολες μέρες ακόμη δεν ήρθαν;

Είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι το πρόβλημα της χώρας μας δεν είναι απλά ελληνικό. Θα ήταν κοντόφθαλμη μια τέτοια κρίση. Θεωρώ ότι το παρόν πολιτικό και κοινωνικό σύστημα παντού στο δυτικό κόσμο έχει φθάσει στα όρια του και έχει αρχίσει να καταρρέει. Είναι επώδυνο ότι, τουλάχιστον στην Ευρώπη, η κατάρρευση ξεκινά από την Ελλάδα. Η τελική σκηνή της ταινίας υπογραμμίζει με χιούμορ αυτήν ακριβώς την άποψη. Ο δυτικός τρόπος ζωής όπως τον ξέρουμε έχει τελειώσει, τα πάντα έχουν χάσει πια το νόημα τους. Κάτι καινούργιο, διαφορετικό, θα έρθει στη θέση του. Ελπίζω και αισιοδοξώ.

-Τι σας συγκινεί ή προβληματίζει αυτή την εποχή;

Υπάρχει γύρω μας μια διάχυτη αγωνία και ανασφάλεια για το μέλλον. Είναι ανθρώπινη ανάγκη να κατανοήσουμε τι συμβαίνει, απαραίτητο για να υπερνικήσουμε το φόβο και να προχωρήσουμε μπροστά.

-Οι φιλίες- παρέες τελικά είναι αυτοί που γράφουν την ιστορία; Ποια είναι η δική σας αγαπημένη παρέα; Υπάρχουν άνθρωποι που εμπιστεύεστε με τυφλά μάτια;

Κανείς δεν πάει πουθενά μόνος του. Πάντα θες και άλλους πλάι σου να σε συνοδεύουν, να σε στηρίζουν όταν πας να πέσεις, να σε τραβούν όταν βιάζεσαι και συχνά να σε παρασύρουν όταν εκείνοι προπορεύονται.

-Τι σας γοητεύει στο είδος του νουάρ?

Μέσα από τις συμβάσεις του είναι σε θέση να σχολιάζει έμμεσα την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Σου δίνει όπλα πρόσβασης σε μια μεγαλύτερη μερίδα του κοινού, που αισθάνεται οικειότητα με τη φόρμα ενός κινηματογραφικού είδους, για επικοινωνήσεις ευκολότερα το περιεχόμενο της σκέψης σου ως δημιουργός.

-Το ελληνικό σινεμά θεωρείτε πώς ανήκει ακόμη στους κύκλους της εσωστρέφειας και της άγονης ενδοσκόπησης? Γιατί ο έλληνας θεατής γυρνάει την πλάτη στους δημιουργούς του νέου ελληνικού σινεμά;

Γιατί συχνά ως δημιουργοί οι ίδιοι ξεχνάμε το θεατή μέσα μας και μαζί με αυτόν κάτι αυτονόητο: ότι το σινεμά μπορεί να προσφέρει απόλαυση και αληθινή ψυχαγωγία δίνοντας παράλληλα πρώτη ύλη για επεξεργασία.

-Τελικά είναι weird το νεο ελληνικό σινεμά;

Το να κάνεις σινεμά σε αυτή τη χώρα είναι από μόνο του weird.

-Ο υπόκοσμος, οι νεόπλουτοι και οι θαμώνες των σκυλάδικων έχουν κοινό κώδικα επικοινωνίας;

Σίγουρα όλοι στο ίδιο καζάνι βράζουμε. Υπάρχουν σαφέστατα κοινοί κώδικες, αναφορές, πεποιθήσεις και προκαταλήψεις βαθιά ριζωμένες σε αυτό που αποκαλείται νέο-ελληνική κουλτούρα.

-Σύμφωνα με την αίσθηση που αποκομίζουμε στην ταινία σας, η απληστία είναι το μεγαλύτερο ελάττωμα του νεοέλληνα. Αν δεν είναι έτσι, τότε ποιο είναι αυτό που μας κακοχαρακτηρίζει ως φυλή και έθνος;

Ίσως τελικά, όπως ο Ρουμάνος γκάνγκστερ – νυν επιχειρηματίας – πρώην κομουνιστής σε μια χαρακτηριστική ειρωνική στιγμή της ταινίας μονολογεί, αυτός που τα έκανε μπάχαλο είναι «οι ελεύθεροι Αμερικάνοι με το ελεύθερο εμπόριο και τις ελεύθερες πολυεθνικές», εννοώντας τον καπιταλισμό. Δεν έχουμε να κάνουμε με τα έμφυτα ελαττώματα κάποιας φυλής. Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά τα αποκτούμε όλοι μας στην πορεία. Χανόμαστε συχνά στη διαδρομή γιατί κάποιοι μας μοίρασαν, και εμείς δε διαμαρτυρηθήκαμε, το λάθος χάρτη.