O Γιάννης Αγγελάκης λέει «αντίο» στον Μπάτμαν

Τρεις ηθοποιοί εναλλάσσονται ασταμάτητα σε αλλόκοτους χαρακτήρες και μας μεταφέρουν συνεχώς σε παράδοξες καταστάσεις που εξελίσσονται στη Γκόθαμ Σίτυ. Η αισθητική της παράστασης κυμαίνεται μεταξύ κόμικς, ποπ αρτ, σουρεαλισμού και σύγχρονης τέχνης. Ο Γιάννης Αγγελάκης – πολυβραβευµένος συνθέτης µε συµµετοχές σε διεθνή φεστιβάλ – επιχειρεί με τη σκηνοθεσία και με τη μουσική του να φωτίσει αυτό το έντονα πολιτικό και σατυρικό κείμενο. Μιλήσαμε μαζί του με αφορμή την παράσταση «Αντίο Μπάτμαν» και το κεντρικό ερώτημα της παράστασης: «Υπάρχει καλή και κακή δικαιοσύνη»; .

Η παράσταση βασίζεται στο ομώνυμο αστυνομικό διήγημα του Τάσου Θεοφίλου, το οποίο γράφτηκε λίγους μήνες πριν τη σύλληψη του και εκδόθηκε ενώ ήταν κρατούμενος στις φυλακές Δομοκού. Ποια στοιχεία του βιβλίου σας γοήτευσαν και γιατί επιλέξατε να το διασκευάσετε ως θεατρικό έργο και να το σκηνοθετήσετε;

Με γοήτευσε η ανατρεπτική ιδέα του για τον Μπάτμαν, η διεισδυτικότητα του στην διαχρονική και συστημική μας ανάγκη να χρειαζόμαστε σούπερ ήρωες και η αμεσότητα του πολιτικού του λόγου. Με έναν μαγικό τρόπο κάνει τις πολιτικές έννοιες να ηχούν ως ποίηση. Με αφορμή την πρόσφατη επιστροφή μου στην Αθήνα, το διήγημα αυτό έπεσε ξανά στα χέρια μου και διαβάζοντας το μου δημιουργήθηκε η αίσθηση πως η Γκόθαμ Σίτυ του Θεόφιλου δεν μοιάζει να είναι μια δυστοπική πόλη του μέλλοντος, αλλά η Αθήνα του σήμερα. Μαζί με αυτή την καινούρια αίσθηση γεννήθηκε κι η ανάγκη να μοιραστώ αυτό το πρωτότυπο κείμενο με τους ανθρώπους που ζούμε μαζί σε αυτή την πόλη. Ωστόσο, ένιωσα ότι θα ήταν αδύνατο να το κάνω αποκλειστικά μέσω της μουσικής, γιατί, όσο κι αν κατάφερνα να προσεγγίσω με τους ήχους μου την αίσθηση της Γκόθαμ Σίτυ, θα χανόταν η εγγενής δύναμη του διηγήματος, ο πολιτικός του λόγος. Αποφάσισα λοιπόν ότι, προκειμένου να μεταφέρω αυτή την ιστορία, θα έπρεπε, πέρα από τον ήχο, να δουλέψω και με ηθοποιούς κι έτσι προέκυψε η ιδέα για τη σκηνοθεσία.

Όσον αφορά τη διασκευή του αρχικού κειμένου, βασικό μου κίνητρο ήταν η έλλειψη διαλογικών σκηνών εξαιτίας των μακροσκελών, αφηγηματικών κομματιών. Θεώρησα πως, προκειμένου να σταθεί αυτό το κείμενο θεατρικά, χρειάζομαι περισσότερη δράση να αναδύεται μέσα από τις δυστοπικές εικόνες που περιγράφονται. Για αυτό το λόγο, μελέτησα πολλά κείμενα του Θεοφίλου και προσπάθησα να ξετρυπώσω αλλόκοτους χαρακτήρες, οι οποίοι θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στην στην Γκόθαμ Σίτυ του “Αντίο Μπάτμαν”. Για την ακρίβεια, πρόκειται για αποσπάσματα από τα έργα του 32 βήματα ή ανταποκρίσεις από το σπίτι των πεθαμένων, Αχ Βαχικό, Οθέλλος: Μια Pulp Τραγωδία, Οι Περιπέτειες των Μαν & Στέλαν, Ζυλ Μυγέ: Επιθεωρητής Μυγοκτονιών, και Bad Choices, τα οποία έρχονται και μπλέκονται μέσα στο αρχικό κείμενο για να εμπλουτίσουν δραματουργικά τις εικόνες του. Επομένως, μπορώ να πω πως η παράσταση είναι αφενός μια θεατρική διασκευή κι αφετέρου μια προσωπική σύνθεση κειμένων, η οποία, όμως, είναι συμπύκνωση της συγγραφικής ταυτότητας του Θεοφίλου και της θεματολογίας που τον απασχολεί.

Τι εκφράζει κατά τη γνώμη σας ο συγκεκριμένος υπερήρωας και με ποιον τρόπο επιχειρείτε να τον αποδομήσετε μέσα από την παράσταση; Τελικά ο Μπάτμαν δεν είναι ο «καλός» της υπόθεσης;

Στο διήγημα του Θεοφίλου ο Μπάτμαν είναι σίγουρα ο “κακός” της υπόθεσης. Ο βασικός ρόλος του κειμένου που συνομιλεί με τον Μπάτμαν επιχειρεί να τον αποδομήσει προβάλλοντας πάνω του το παρακράτος. Θεωρεί, δηλαδή, πως ο Μπάτμαν είναι μια μεταμοντέρνα εκδοχή του παρακρατικού μηχανισμού που απολαμβάνει εξέχουσας πολιτικής και κοινωνικής νομιμοποίησης. Ο λόγος του είναι καταιγιστικός, όμως, έχει τη μορφή ενός μανιφέστου που αναδεικνύει τη σχέση του με τον Μπάτμαν ως ένα δίπολο καλού και κακού. Η παράσταση επιχειρεί να πάει κόντρα σε αυτή τη σχέση και για αυτό εστιάζει περισσότερο στον συνομιλητή του Μπάτμαν, την ταυτότητα του, το παρελθόν του και τις ιδέες του, ώστε να αμφισβητήσει, έστω και προσωρινά, τα κίνητρα του καθώς και την ηθική και πολιτική ανωτερότητα του. Ουσιαστικά, προσπάθησα να προσεγγίσω αυτό το δίπολο λιγότερο με όρους ηθικής και περισσότερο με όρους τραγωδίας, όπου δύο κόσμοι συγκρούονται, χωρίς απαραίτητα ο ένας να μπορεί να υπερτερήσει του άλλου. Μπορεί, εν τέλει, ως θεατές να πάρουμε θέση κατά του Μπάτμαν και να στενοχωρηθούμε για την αποκαθήλωση του αγαπημένου μας σούπερ-ήρωα, όμως, πρέπει κάπου μέσα μας να τον δικαιολογήσουμε, να κατανοήσουμε τα κίνητρα του και να τον ερμηνεύσουμε ως τραγικό ήρωα, ο οποίος είναι, επίσης, εγκλωβισμένος σε έναν άχαρο ρόλο που του έχει επιβληθεί. Ο Μπάτμαν ως σούπερ ήρωας δρα για να αποδώσει δικαιοσύνη, όπως αυτός την αντιλαμβάνεται. Ο συνομιλητής του σφετερίζεται το ρόλο αυτό επιθυμώντας να αποδώσει μια διαφορετική δικαιοσύνη. Το διακύβευμα της παράστασης βρίσκεται ακριβώς εκεί: Υπάρχει καλή και κακή δικαιοσύνη; Η διασκευή του έργου και όλες οι προσθήκες κειμένου που έχουν γίνει πιέζουν ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση, να αποκαλύψουν ότι τα συγκρουσιακά δίπολα δεν τίθενται απλώς με όρους καλού και κακού.

Η ηλεκτρονική μουσική διαπερνάει ολόκληρο το έργο. Με ποιον τρόπο θεωρείτε ότι υποβοηθάει και χτίζει την ατμόσφαιρα της παράστασης αλλά και τη δραματουργία;

Ο ρόλος της ηλεκτρονικής μουσικής είναι τριπλός στην συγκεκριμένη παράσταση. Πρώτον, γίνεται εκτεταμένη χρήση live electronics. Δηλαδή, σε ζωντανό χρόνο οι φωνές των ηθοποιών αλλοιώνονται από προγραμματισμένους αλγόριθμους ανάλογα με τους ρόλους που ερμηνεύουν. Να επισημάνω εδώ πως δύο από τους τρεις ηθοποιούς της παράστασης μεταμορφώνονται με ραγδαίο ρυθμό πάνω στη σκηνή σε πολλούς διαφορετικούς χαρακτήρες, οπότε η χρήση των αλλοιωμένων φωνών υπογραμμίζει αυτές τις αλλαγές. Δεύτερον, υπάρχουν πολλές μουσικές ατμόσφαιρες που ντύνουν τις σκηνές και σχολιάζουν τη δράση των ηρώων. Είναι συνήθως απόκοσμοι, απροσδιόριστοι ήχοι που ενισχύουν την ονειρική και σουρεαλιστική συνθήκη μέσα στην οποία εμφανίζονται οι χαρακτήρες της πόλης. Τρίτον, λειτουργεί συνδυαστικά με τον σχεδιασμό φωτισμού και αναδεικνύει το εικαστικό κομμάτι της παράστασης, το οποίο είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος που έχουμε δουλέψει με τους υπόλοιπους συντελεστές.

Ποιο είναι το πολιτικό/κοινωνικό σχόλιο της παράστασης;

Αν μπορούσα να συμπυκνώσω το σχόλιο της παράστασης σε μια φράση, θα ήταν η φράση του Μπρέχτ, “αλίμονο στη χώρα που έχει ανάγκη από ήρωες.” Από την άλλη, είναι τρομερά δύσκολο να απαλλαγούμε από αυτούς. Δεν αρκεί απλώς να τους σκοτώσουμε και να τους αντικαταστήσουμε με κάτι διαφορετικό. Σημασία έχει να αποδομήσουμε, όχι τους ήρωες καθ’ αυτούς, αλλά τη βαθύτερη ανάγκη μας να αναζητούμε ήρωες. Θεωρώ πως η παράσταση διαπραγματεύεται την ανάγκη μιας κοινωνίας για σωτήρες και από μηχανής θεούς, οι οποίοι υπόσχονται την αλλαγή και τοποθετούνται σε βάθρα με θρησκευτική ευλάβεια. Αυτό είναι κάτι από το οποίο δεν πάσχει μόνο η δική μας γενιά και κοινωνία αλλά διαχρονικά κάθε γενιά και κοινωνία που δεν είναι αυτόνομη και ετεροπροσδιορίζεται από εξωγενείς παράγοντες ή περιμένει να αλλάξει, να σωθεί, να λυτρωθεί από μαγικές δυνάμεις έξω από τον ίδιο της τον εαυτό.

Είστε πολυβραβευµένος συνθέτης µε συµµετοχές σε διεθνή φεστιβάλ σύγχρονης µουσικής και συνεργασίες με μουσικά σύνολα από διαφορετικές χώρες. Τι κρατάτε από όλη αυτή τη διαδρομή και πως θα περιγράφατε τη σχέση σας με τη μουσική;

Κρατάω πολλές συνεργασίες με φανταστικούς ανθρώπους που έχω δουλέψει όλα αυτά τα χρόνια, μουσικούς και μουσικά σύνολα, δημιουργούς και δασκάλους, οι οποίοι ξόδεψαν ουσιαστικό χρόνο μαζί μου, με καθοδήγησαν, με βοήθησαν να εξελιχθώ και να αναπτύξω τη γλώσσα μου και το αισθητήριο μου. Κρατάω τα πολλά ταξίδια σε διάφορα μέρη του κόσμου και πολλές εμπειρίες εκτελέσεων νέων έργων μου σε φεστιβάλ και διαγωνισμούς, τα οποία με εκπαίδευσαν στο να συνεργάζομαι με ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες, αλλά με βοήθησαν, επίσης, να κοιτάξω βαθύτερα στο έργο μου και να συγκλίνω προς τη διαμόρφωση ενός όλο και πιο προσωπικού ύφους.

Κρατάω την πειθαρχία και την ικανότητα που έχω αναπτύξει να ανταποκρίνομαι στην πίεση, με υψηλούς ρυθμούς και απαιτήσεις, την αναγνώριση που έχω λάβει από ανθρώπους και θεσμούς, την εμμονή και έμφαση στη λεπτομέρεια, αλλά και τη διαρκή ανάγκη μου να εμπλουτίζω τις δυνατότητες μου και τα εργαλεία μου για έκφραση και επικοινωνία. Μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιγράψω τη σχέση μου με τη μουσική, ή καλύτερα με τον ήχο, γιατί ο ήχος δεν είναι απαραίτητα κάτι έξω από μένα με το οποίο καλούμαι να σχετιστώ. Σκέφτομαι τον ήχο, στοχάζομαι πάνω στον ήχο, σκηνοθετώ τον ήχο, ο ήχος ερεθίζει τη φαντασία μου αλλά κι η φαντασία μου μεταφράζεται σε ήχο και τις περισσότερες φορές αυτό συμβαίνει ασυνείδητα. Η σχέση μου με τον ήχο είναι, κατά κάποιον τρόπο, η σχέση μου με τον κόσμο.

INFO: 

Διάρκεια: 80 λεπτά

Για 10 παραστάσεις

Τιμές εισιτηρίων: Γενική είσοδος 15€, Μειωμένο 12 €

Πρεμιέρα 11 Νοεμβρίου 2023

Κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 20:30

ΠΛΥΦΑ (Κτήριο 7Α)

Διεύθυνση: Κορυτσάς 39, Αθήνα 104 47

Τηλέφωνο: 698 7142735

Eισιτήρια: https://www.more.com/theater/antio-mpatman/?fbclid=IwAR3KlyCdVncI5beFKyMieNlOKg4ddLypHMAAWok-1aY_ZZOCYTcNfyKrgeM