Το «Μίσος» επέστρεψε και είναι πιο επίκαιρο από ποτέ

Από τον 17χρονο Μακομέ Μ’Μποβολέ που δολοφονήθηκε με σφαίρα αστυνομικού κατά τη διάρκεια ανάκρισης δεμένος πάνω σε ένα καλοριφέρ (αυτό το  περιστατικό ενέπνευσε και την ταινία), μέχρι τον Τζορτζ Φλόιντ που φώναζε «Ι Cant Breathe» με το κεφάλι στο έδαφος και το γόνατο ενός λευκού αστυνομικού να πιέζει ασφυκτικά το λαιμό του, τα περιστατικά αστυνομικής βίας εξακολουθούν να κάνουν την εμφάνιση τους σε κάθε γωνιά του κόσμου. Τα θύματα είναι συνήθως αυτοί που στα μάτια των αστυνομικών φαντάζουν «ξένοι», «εγκληματίες», «περιθωριακοί». Αυτοί που δεν εντάσσονται στο αφήγημα του καλού και φιλήσυχου πολίτη. Το «Μίσος» του Ματιέ Κοσόβιτς φαντάζει ακόμη πιο επίκαιρο, διαχρονικό και σκληρό, 25 χρόνια μετά την πρώτη του κινηματογραφική προβολή.

«Το να καταφέρεις να κάνεις μια πολιτική ταινία η οποία παραμένει επίκαιρη 25 χρόνια αργότερα, είναι συγχρόνως εκπληκτικό και τρομακτικό, επειδή σημαίνει επίσης ότι τα προβλήματα είναι ακόμα εδώ. Και μάλιστα είναι πολύ χειρότερα, καθώς συνδυάζονται και με άλλα προβλήματα που δεν είχαμε πριν από 35 χρόνια», είπε πρόσφατα ο σκηνοθέτης της ταινίας σε συνέντευξη του.

Το ασπρόμαυρο Παρίσι των ’90s βράζει με αφορμή την ιστορία του Αμπντέλ Ιμπάχα, ενός νεαρού που κακοποιήθηκε βάναυσα σε μία μικροσυμπλοκή με αστυνομικούς και έπεσε σε κώμα. Η ζωή του βρίσκεται σε κίνδυνο. Εκείνη την εποχή, ο εθνικισμός του Εθνικού Μετώπου γνώριζε διαρκώς ανοδική πορεία και η πόλη ασφυκτιούσε από την ανεργία και τις ταξικές ανισότητες, λίγο έξω από το λαμπερό κέντρο του Παρισιού. Οι τρεις πρωταγωνιστές είναι οργισμένοι, έχουν φίλους και συγγενείς στη φυλακή, προσπαθούν να επιβιώσουν με δουλειές του ποδαριού και μικροκλοπές και τολμούν να φαντάζονται ότι η ζωή τους ανήκει. Η ταινία θα μπορούσε να διαδραματίζεται στο Παρίσι του 2005, στην Αθήνα του 2008, στις ΗΠΑ του 2020. Οι κολασμένοι ξεδιπλώνουν τη δική τους αφιλτράριστη αφήγηση, βρίσκονται μπροστά σε διλήμματα, διστάζουν και αποφασίζουν, αγαπούν και μισούν με όσο πάθος γεννάει η οριακή κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Ο ρεαλιστικός και μη στυλιζαρισμένος τρόπος που καταγράφεται η κοινωνική πραγματικότητα συνεπαίρνει. Το μίσος γεννάει και αγάπη, μουσική, συλλογικές αφηγήσεις.

«Δεν υπάρχει μουσική στο «Μίσος», για μένα όμως είναι μια hip-hop ταινία. To hip-hop και η κουλτούρα του δρόμου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της. Όπως και το hip-hop, η ταινία είναι συγχρόνως εκπαιδευτική και ψυχαγωγική – ο καλύτερος, δηλαδή, τρόπος για να μάθει κανείς πράγματα. Είναι επίσης, σε μεγάλο βαθμό, κωμωδία. Εκτός από τα τελευταία 20 δευτερόλεπτα, φυσικά», εξήγησε ο σκηνοθέτης.

Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι Βενσάν Κασέλ, Ουμπέρ Κουντέ και Σαΐντ Ταγκμαουί. Τρεις φίλοι (ο Βινς, ο Ουμπέρτ και ο Σαΐντ) οι οποίοι προσπαθούν να διαχειριστούν τον σοβαρό τραυματισμό του φίλου τους από αστυνομικούς και περνούν τον χρόνο τους σε δρόμους και ταράτσες, κυνηγούν σκίνχεντς, επιχειρούν άγαρμπα να ερωτευτούν. Το εχθρικό ασπρόμαυρο Παρίσι ενώνει ανθρώπους διαφορετικής φυλετικής προέλευσης σε μία πόλη του Φωτός που γεννά όλο και περισσότερο σκοτάδι . Ένα όπλο περιφέρεται από χέρι σε χέρι και απειλεί να μετατραπεί σε εργαλείο εκδίκησης, λύτρωσης και χάους. Το τέλος είναι μία βαθιά υπενθύμιση της φράσης με την οποία ξεκινάει η ταινία. Σημασία δεν έχει η πτώση, αλλά η πρόσκρουση.

Πίσω από την καπιταλιστική λάμψη και τις τουριστικές πλατείες σε ολόκληρο τον κόσμο, ζει ένα υποτιμημένο και καταπιεσμένο κομμάτι ανθρώπων που παραμένει στο σκοτάδι, αλλά δεν σταματάει ποτέ να διεκδικεί χώρο και ζωή. Οι υποτιμημένες φαβέλες, τα εξαθλιωμένα προάστια, τα ασφυκτικά γεμάτα στρατόπεδα προσφύγων, είναι οι χώροι που προορίζονται για αυτούς που έχουν εκτοπιστεί από τις μητροπόλεις. Οι αόρατες ζωές κρατούν ζωντανό το μίσος ελπίζοντας ότι τελικά θα νικήσει η ζωή. 

Η παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας «Το Μίσος» (La Haine), πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 1995 στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών, όπου και συμμετείχε στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα, κερδίζοντας το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας. Παράλληλα το φιλμ έχει τιμηθεί με τα Βραβεία Σεζάρ Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερου Μοντάζ, Καλύτερης Παραγωγής 1995, καθώς και με το Βραβείο Λυμιέρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας και Καλύτερης Ταινίας.

«Μισώ τους βλάκες που, χτυπώντας σε φιλικά στον ώμο, σου λένε, «Υπέροχη ταινία» ενώ πιστεύουν το αντίθετο (ή δεν την έχουν δει καν). Μισώ τα πολιτικώς ορθά σλόγκαν. Μισώ τον κόσμο που διαδηλώνει κατά του AIDS. Μισώ να βάζω το «εγώ» στην αρχή κάθε φράσης μου. Κι όμως είμαι λευκός και ζω στο Παρίσι. Δεν έχω κανέναν λόγο να μισώ. Τώρα, προσπαθήστε να φανταστείτε τι συμβαίνει στο μυαλό ενός απ’ τους νέους που ζουν στα γκέτο των προαστίων όταν ένας φίλος τους, πυροβολείται στο κεφάλι από έναν αστυνομικό…»

Ματιέ Κασσοβίτς

ΙΝFO:

Σκηνοθεσία Ματιέ Κασοβίτς με τους: Βανσέν Κασέλ, Ιμπέρ Κουντέ, Σαϊντ Ταγκμαουί, Μπενουά Μαζιμέλ