Η φορολογία ως ιδεολογία

Τα μέτρα του Μεσοπρόθεσμου ή ζώντας κάτω από τις δυνατότητες μας
Μέχρι τις 30 Ιουνίου, το Μεσοπρόσθεσμο Πρόγραμμα προορίζεται να γίνει νόμος του κράτους. Ευτυχώς, το σύνολο της Αριστεράς έχει καταλάβει ότι σε αυτή τη διαδικασία, η θέση της είναι δίπλα στον κόσμο που τόσες μέρες βρίσκεται στους δρόμους και στην πολιτικοποίηση του αγώνα του. Μ’ αυτό το δεδομένο, κείμενα ανάλυσης του Μεσοπρόθεσμου «από τα αριστερά» δεν φαίνεται να έχουν να προσφέρουν παρά κριτική στον ιδεολογικά κυρίαρχο λόγο. Γι’ αυτό και θα ασχοληθούμε με τις ιδεολογικές διαστάσεις της φορολογικής πολιτικής, το κατεξοχήν ζήτημα που φαίνεται να χωρίζει και να ενώνει ταυτόχρονα τα κόμματα της εξουσίας.

Ο κυρίαρχος λόγος και η σκηνοθέτηση της «διαμάχης» οργανώνεται γύρω από δύο συμπληρωματικούς ιδεολογικούς μύθους: αυτόν της αναπτυξιακής υποφορολόγησης (που προβάλλει η ΝΔ) και αυτόν των έκτατων εισφορών (που είναι η «συμβολή» του Πασόκ).

Η ΝΔ έχει κάνει σημαία της «επαναδιαπράγματευσης» του Μνημονίου τη μείωση των φορολογικών συντελεστών και κυρίως τη μείωση της φορολογίας των κερδών των επιχειρήσεων (σημείο πλήρους σύμπνοιας με τη Μπακογιάννη!). Η «καινούρια» αυτή πρόταση είναι όμως απλώς η συνταγή κατασκευής Φρήντμαν, που αποτέλεσε άρθρο πίστης στα Reaganomics του ’80, και βασίζεται θεωρητικά στην άποψη ότι οι επιχειρηματίες (οι οποίοι αντιμετωπίζονται ως η κότα που κάνει τα χρυσά αυγά) επειδή θα φορολογούνται λίγο, θα παράγουν περισσότερο, δημιουργώντας ανάπτυξη, θέσεις εργασίας και αυξάνοντας τα συνολικά φορολογικά έσοδα. Η αντίληψη για την κοινωνική δικαιοσύνη είναι, εδώ, περίπου η εξής: Σ’ ένα τραπέζι με φαγητό κάθονται καινοτόμοι επιχειρηματίες και τρώνε. Aν αφεθούν ανενόχλητοι στον οίστρο τους, το φαγητό ξαφνικά θα αρχίσει να πολλαπλασιάζεται και ψίχουλα θα πέσουν στο πάτωμα για να τα μαζέψουν οι υπόλοιποι: όσο περισσότερη «ελεύθερη καινοτομία», τόσο περισσότερα ψίχουλα.

Υπάρχουν όμως και πιο πρακτικά προβλήματα.

Θα άξιζε να υπενθυμίσουμε ότι στην Αμερική της δεκαετίας του ’80, η πολιτική αυτή όχι μόνο δεν αύξησε τα έσοδα, αλλά έβαλε τα θεμέλια για την εκρηκτική αύξηση των ελλειμμάτων. Αν είχε δε ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα, αυτό ήταν η κολοσσιαία διεύρυνση της ανισότητας των αμοιβών και η πυροδότηση της ασυδοσίας του χρηματοπιστωτικού τομέα – ενώ τα ισχυρά ποσοστά ανάπτυξης δεν ήρθαν ποτέ, παρά μόνο μία δεκαετία αργότερα, επί Κλίντον, όταν το ποσοστά φορολόγησης αυξήθηκαν ελαφρά (αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι ο Γκρίνσπαν στα επίπεδα αυτά ζητά σήμερα να επιστρέψουν, πανικόβλητος μπροστά στο αμερικάνικο χρέος, και μολονότι ο ίδιος στήριξε τις τεράστιες φορο-περικοπές του γιού Μπους!).

Χρειάζεται να υπενθυμίσουμε επίσης ότι αυτή ήταν (και είναι) η «ιδιοφυής» πολιτική της Ιρλανδίας, που διόγκωσε υπερβολικά το ιδιωτικό χρέος τραπεζών και νοικοκυριών και οδήγησε σε δημόσια ελλείμματα του 32%. Το παράδειγμα της Ιρλανδίας ήταν το μεγάλο «όραμα» των Καραμανλή-Αλογοσκούφη από το 2004: ένα όραμα που, με τη συνεχή υποφορολόγηση των τότε (υπερ)κερδοφόρων επιχειρήσεων, «θωράκισε» τη χώρα, οδηγώντας τη (παρέα με την Ιρλανδία!) στην αγκαλιά της τρόικα – τους δε Καραμανλή-Αλογοσκούφη στα αζήτητα. Βέβαια, αυτό που μετράει για τη ΝΔ είναι το ιδεολογικό σήμα συνέχειας που εκπέμπει προς το ελληνικό κεφάλαιο: «το πάρτυ θα συνεχιστεί».

Στο Πασόκ απομένουν λοιπόν, ως σημείο διαφοροποίησης της πολιτικής του, οι έκτακτες εισφορές. Με τις ευλογίες της τρόικα, το Πασόκ αποδεικνύεται (ως συνήθως) λιγότερο κοντόφθαλμο και περισσότερο προνοητικό για τα συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων: Οι έκτακτες εισφορές θεωρούνται αναγκαίες, αφού γίνεται κατανοητό ότι αποτελούν μια σημαντική εγγύηση μέχρι την οριστική δρομολόγηση των ιδιωτικοποιήσεων, που είναι και το κύριο και δύσκολο πιάτο. Όσον αφορά τις «αναπτυξιακές» φορολογικές προτάσεις της ΝΔ, τρόικα και Πασόκ λένε μ’ ένα στόμα ότι μπορούμε να τις «ξαναδούμε» από το φθινόπωρο. Όπως άλλωστε το θέτουν και πολλά στελέχη του Πασόκ (π.χ. ο Πρωτόπαπας), μπορούν να αποτελέσουν «πλατφόρμα συναίνεσης».

Η ιδεολογική σημασία, όμως, των έκτακτων εισφορών βρίσκεται ακριβώς στον έκτακτο χαρακτήρα τους. Όσο και εάν είναι αλήθεια ότι τα τελευταία δύο χρόνια αυτές οι εισφορές σταθεροποιήθηκαν, η μόνη μόνιμη θεσμική μεταρρύθμιση για τους φορολογικούς συντελεστές που φαίνεται να συζητά και το Πασόκ είναι αυτή «προς τα κάτω». Την ίδια στιγμή που οι έκτακτες εισφορές δημιουργούν την αίσθηση ότι και οι επιχειρήσεις πληρώνουν, εμπεριέχουν την ιδεολογική βούληση του κράτους για τη διατήρηση του ταξικού φορολογικού συστήματος. Είναι η εγγύηση ότι οι εργαζόμενοι, ιδιωτικού και δημοσίου, αλλά και οι εξαρτώμενοι από τις δημόσιες δαπάνες (π.χ. φοιτητές), θα συνεχίσουν να ζουν κάτω από τις δυνατότητες τους. Εξάλλου, το γεγονός ότι πλέον συμμετέχουν σ’ αυτές τις εισφορές αδιακρίτως οι εργαζόμενοι, καθώς και ότι η (μη νόμιμη) φοροδιαφυγή περίπου δεν έχει αγγιχθεί, με το βάρος να πέφτει πάλι στους έμμεσους φόρους, κάνει αυτή τη βούληση εμπειρικά προφανή. Οι έκτακτες εισφορές είναι, έτσι, η αντεστραμμένη συνέχεια της πολιτικής των πολλαπλών και «εξωτικών» επιδομάτων που δίνονταν στο δημόσιο τα χρόνια της ανάπτυξης, και τώρα χρεώνονται στους εργαζόμενους ως «σκανδαλώδη», ενώ στην πραγματικότητα υποκαθιστούσαν ανεπαρκώς τις οφειλόμενες ουσιαστικές μισθολογικές αυξήσεις. Και τα δύο μαζί εκφράζουν την ισχυρή βούληση του κράτους για τη διατήρηση και διεύρυνση του ταξικού συσχετισμού υπέρ του κεφαλαίου. Βέβαια, αυτό που μετράει για το Πασόκ είναι το ιδεολογικό σήμα συνέχειας που εκπέμπει προς το ελληνικό κεφάλαιο: «το ταξικό κράτος θα συνεχιστεί».

Ας κλείσουμε με μία (όχι και τόσο) ανεπίκαιρη σκέψη για τη στάση της Αριστεράς απέναντι στη φορολογία. Ασφαλώς και η μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος προς την κατεύθυνση μεγαλύτερης φορολόγησης των κερδών και των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών πρέπει να είναι μια βασική άμεση-πρακτική πρόταση της Αριστεράς στις παρούσες συνθήκες. Όμως η στάση της Αριστεράς απέναντι στην ταξική λειτουργία του φορολογικού συστήματος δεν μπορεί να περιορίζεται σε προτάσεις ισχυροποίησης. Ας μην ξεχνάμε ότι, όταν η Μέρκελ και ο Σαρκοζί πιέζουν ασφυκτικά την Ιρλανδία να αυξήσει τους φορολογικούς συντελεστές, μάλλον λειτουργούν με βάση τις επιταγές αυτού που θα ονομάζαμε «νεοφιλελεύθερο κρατισμό», και σίγουρα όχι με την επιθυμία κάποιου σοσιαλιστικού μετασχηματισμού. Μιλώντας και σ’ ένα πιο αφηρημένο επίπεδο: η «εφορία» δεν αποτελεί βασικό κομμάτι του ταξικού κράτους – ίσως μάλιστα στοιχείο του σκληρού πυρήνα του; Αν ναι, τότε η θέση της Αριστεράς δεν μπορεί να είναι «κάντε παντοδύναμες τις εφορίες», αλλά η συνολική αλλαγή του ταξικού συσχετισμού που θα συνοδεύονταν από τον μετασχηματισμό της επίσημης ιδεολογίας του κράτους. Η πραγματική μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος προς το δικαιότερο θα ήταν, έτσι, δυνατή, μόνο εάν η εκπεφρασμένη ιδεολογία του κράτους μετασχηματιζόταν από την κατεύθυνση της «αναπτυξιακής ανταγωνιστικότητας» σ’ αυτήν της «κοινωνικής αλληλεγγύης».
Του Μιχάλη Σκομβούλη
http://www.rednotebook.gr

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr