Για τα μάτια του κυρίου Οσκαρ

Ηγγικεν η ώρα και όπως κάθε χρόνο ξεκίνησε η οσκαρολογία. Προσωπικά αποφεύγω να μπω στη διαδικασία τέτοιας συζήτησης επειδή τη βρίσκω ανούσια και άνευ σημασίας. Οχι γιατί υποτιμώ τα βραβεία, αλλά επειδή θεωρώ πως το μέγεθος όλης αυτής της συζήτησης είναι αντιστρόφως ανάλογο με την αξία του ίδιου του βραβείου! Κι αυτό επειδή η συζήτηση αποπροσανατολίζεται, αφού μιλάμε περισσότερο για κόστος παραγωγής, για αριθμό εισιτηρίων, για εισπράξεις και λιγότερο για τις ίδιες τις ταινίες και για τα ποιοτικά, καλλιτεχνικά τους χαρακτηριστικά. Με αποτέλεσμα να αδικούνται τόσο οι ίδιες οι ταινίες όσο και οι δημιουργοί τους, οι εργάτες του σινεμά, οι οποίοι μόχθησαν για την πραγματοποίησή τους.

Και όταν αρχίζουν οι προβλέψεις, τότε πλέον πέφτουμε στο επίπεδο του τζόγου. Αλήθεια, αναρωτηθήκαμε ποτέ για ποιον λόγο δεν γίνεται τόσος ντόρος για άλλα, εξίσου σημαντικά βραβεία, όπως τα BAFTA ή τα Σεζάρ; Για ποιον λόγο σχεδόν αδιαφορούμε για βραβεία που αφορούν τη δική μας κινηματογραφική βιοτεχνία (βιομηχανία δεν μπορώ να την πω), όπως για παράδειγμα τα βραβεία Ιρις που απονέμει κάθε χρόνο η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου; Είναι περισσότερο από προφανές λοιπόν πως όλος αυτός ο ντόρος γύρω από τα Οσκαρ προκαλείται από την πανίσχυρη κινηματογραφική βιομηχανία του Χόλιγουντ.

Η οποία φροντίζει –και πολύ καλά κάνει– για την προώθηση του προϊόντος της! Το ζήτημα λοιπόν είναι όχι τι κάνουν το Χόλιγουντ και οι μεγάλες κινηματογραφικές εταιρείες, αλλά τι κάνουμε εμείς ως κριτικοί κινηματογράφου. Οι οποίοι, κατά την άποψή μου, οφείλουμε να κρατήσουμε ένα μέτρο και να μην παρασυρόμαστε από την ακατάσχετη οσκαρολογία των ημερών.

ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ, ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΑΙΩΝΙΕΣ

Τα Οσκαρ απονέμονται από το 1929. Ολα αυτά τα χρόνια έχουν δοθεί εκατοντάδες βραβεία σε όλες τις κατηγορίες. Με κάποια από αυτά συμφωνούσα, για κάποια άλλα είχα διαφορετική άποψη, όπως και όλοι/ες μας άλλωστε. Συχνά η ακαδημία έχει κατηγορηθεί για ατολμία, για συντηρητισμό, για συμπαιγνία, για σύμπλευση με τα οικονομικά συμφέροντα. Αλλες πάλι φορές έχει συμβεί το αντίθετο και η ακαδημία αποθεώθηκε επειδή έδειξε τόλμη και προοδευτικό πρόσωπο, δεν συναλλάχθηκε ούτε υποτάχθηκε στα οικονομικά συμφέροντα. Νομίζω ότι τίποτε δεν μένει σταθερό· οι επιτροπές αποτελούνται από ανθρώπους οι οποίοι είναι φορείς ιδεολογιών, αισθητικών αντιλήψεων, καλλιτεχνικών προτιμήσεων.

Με βάση αυτές ψηφίζουν και βραβεύουν ταινίες και δημιουργούς. Αρα όπως η βράβευση έτσι και η μη βράβευση μπορεί να σημαίνει κάτι ή να μη σημαίνει τίποτε. Για παράδειγμα, η μη βράβευση το 2012 του «Δέντρου της ζωής» του Τέρενς Μάλικ, ενός πολυεπίπεδου και βαθιά εσωτερικού φιλμ, δεν μειώνει επ’ ουδενί την αξία του. Αλλωστε λίγο καιρό πριν είχε κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, ένα βραβείο πολύ πιο σημαντικό σε καλλιτεχνική αξία από το χρυσό αγαλματάκι. Το ίδιο ισχύει και για τις «Συμμορίες της Νέας Υόρκης» (2003) και για τα «Καλά παιδιά» (1991), αμφότερα του Μάρτιν Σκορσέζε, που δεν κέρδισαν Οσκαρ αλλά κέρδισαν σημαντική θέση στην ιστορία του σινεμά. Φυσικά θα μπορούσα να αναφέρω πολλά ακόμη παραδείγματα αλλά δεν υπάρχει λόγος ούτε χώρος. Κάπως έτσι φτάνουμε στη φετινή 92η απονομή των βραβείων Οσκαρ. Δεν ξέρω εάν τελικά θα προτιμηθεί ο «Ιρλανδός» από τον «Τζότζο» ή το «1917» από τον «Τζόκερ» ή εάν τα «Παράσιτα» θα υπερισχύσουν των «Μικρών κυριών» και το «Κάποτε στο… Χόλιγουντ» του «Κόντρα σε όλα» ή της «Ιστορίας γάμου». Η βραδιά της απονομής είναι κοντά και σύντομα θα μάθουμε τα αποτελέσματα.

Ομως εάν το Οσκαρ καλύτερης ταινίας καταλήξει στο «1917» –τυχαία αναφορά–, αυτό δεν πρόκειται να κάνει τα «Παράσιτα» ή τον «Τζόκερ» λιγότερο καλές ταινίες. Υπομονή λοιπόν, κοντός ψαλμός αλληλούια και ως τότε ψυχραιμία και λίγα λόγια. Οσο για τα βραβεία, ας μην ξεχνάμε πως πέρα από την ηθική ικανοποίηση που προσφέρουν στους βραβευμένους είναι στιγμιαία, ενώ οι ταινίες είναι παντοτινές. 

* Περιοδικό Hot Doc #198, «Οσκαρ: Χρυσό Χαλί για Μπίζνες», 09/2/2020