ΕΜΣΤ: Βιαστική κορδέλα για να δείξει έργο το Υπουργείο Πολιτισμού;

Πάνε ήδη είκοσι χρόνια από όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του το Ελληνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, βρίσκοντας μόνιμη στέγη στο πρώην εργοστάσιο ζυθοποιίας Φιξ στη λεωφόρο Συγγρού, του οποίου η ανακατασκευή ολοκληρώθηκε το 2014. Εκτοτε η λειτουργία του έχει γίνει ανέκδοτο στον χώρο του πολιτισμού, με διευθυντές να εναλλάσσονται και να καταλήγουν στα δικαστήρια για να αποφανθούν για τη θητεία τους, με υπουργούς να αδιαφορούν και να αντιπαρατίθενται με τους διευθυντές, με τους διευθυντές να αντιπαρατίθενται με το ΔΣ, με διαγωνισμούς για τη διευθυντική θέση να κρίνονται άγονοι. Και όλα αυτά σε βάρος της σύγχρονης ελληνικής τέχνης.

Τελικά το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες τα «θυρανοίξια» του μουσείου για τις 28 Φεβρουαρίου, με τη μόνιμη συλλογή του επιτέλους διαθέσιμη για το κοινό. Επικοινωνήσαμε με δύο φορείς που σχετίζονται άμεσα με το μουσείο, το Σωματείο Εργαζομένων του ΕΜΣΤ και το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας.

Tο υπουργείο δεν δέχτηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις του Documento υποστηρίζοντας ότι όλα θα απαντηθούν στη συνέντευξη Τύπου της Δευτέρας.

Βιαστική κορδέλα για να δείξει έργο το ΥΠΠΟΑ

Κείμενο

Κώστας Σβόλης

Πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων του ΕΜΣΤ

Από τη Δευτέρα 24/2 ξεκινά η περίοδος δοκιμαστικής λειτουργίας του ΕΜΣΤ. Τα αισθήματα των εργαζομένων είναι ανάμεικτα. Αν και πλησιάζει η μέρα δικαίωσης της σκληρής δουλειάς των τελευταίων μηνών, με ανησυχία διαπιστώνουμε ότι μια σειρά από προβλήματα ζωτικής σημασίας, τα οποία μπορεί να υπονομεύσουν τη λειτουργία του μουσείου αλλά και το σύνολο του έργου που οφείλει να προσφέρει στην κοινωνία ως θεσμός του σύγχρονου πολιτισμού, μπαίνουν ακόμη μια φορά κάτω από το χαλί.

Οι πρόχειρες λύσεις που προωθεί το υπουργείο ώστε να λειτουργήσει στοιχειωδώς το μουσείο κατά τη δοκιμαστική περίοδο είναι έωλες και επισφαλείς ως προς την υλοποίησή τους. Σε καμία περίπτωση δεν εξασφαλίζουν την κανονική λειτουργία του, μην παρέχοντας τους όρους και τις προϋποθέσεις που εγγυώνται την ποιοτική λειτουργία ενός μεγάλου μουσείου σύγχρονης τέχνης. Καθώς δε στην Ελλάδα οι προσωρινές λύσεις έχουν την τάση να μετατρέπονται σε οριστικές, εκφράζουμε δημόσια την αγωνία μας για τη σοβαρή πιθανότητα όταν κοπούν οι κορδέλες και σβήσουν οι κάμερες οι εργαζόμενοι να μείνουμε και να αντιμετωπίσουμε μόνοι μας σειρά προβλημάτων που ακόμη μια φορά θα έχουν συγκαλυφθεί σε βάρος μας και χωρίς τη συναίνεσή μας.

Το ΕΜΣΤ ξεκίνησε το ταξίδι για την έκθεση της μόνιμης συλλογής του και την πλήρη λειτουργία του υπό την ιδιόρρυθμη συνθήκη ενός μεταβατικού διευθυντή – συνθήκη που αποδείχθηκε ατελέσφορη και προβληματική. Η άρνηση μάλιστα του παραπάνω θεσμικού προσώπου να αναλάβει το σύνολο των αρμοδιοτήτων του –όπως αυτές απορρέουν από τον ιδρυτικό νόμο– δημιούργησε τεράστια προσκόμματα στη λειτουργία του μουσείου και δυσκόλεψε στο έπακρο τη διεκπεραίωση των καθηκόντων των υπαλλήλων. Προς το παρόν δεν έχουμε καμία επίσημη ενημέρωση για το πότε και με ποια διαδικασία θα γίνει η επιλογή της νέας διεύθυνσης, γεγονός που με τη σειρά του έρχεται να συμβάλει στην αύξηση των συσσωρευμένων θεμάτων που δεν αντιμετωπίστηκαν από τις προηγούμενες διευθύνσεις.

Ακόμη και στην παρούσα χρονική στιγμή το 32% των ήδη ελλειμματικών οργανικών θέσεων που προβλέπονται από τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας (ΕΚΛ) δεν έχουν συμπληρωθεί. Οφείλουμε ωστόσο να υπογραμμίσουμε ότι αυτό το τεράστιο κενό στο προσωπικό του ΕΜΣΤ είναι αδύνατο να καλυφθεί με υπεργολάβους και ιδιωτικές εταιρείες. Οι ιδιαιτερότητες ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης τόσο ως προς τα εκθέματά του όσο και ως προς το κοινό του καθιστούν την εμπειρία που συνδέεται με τη μόνιμη εργασιακή σχέση σημαντικό παράγοντα για την ποιότητα της ίδιας του της λειτουργίας. Η στελέχωση του ΕΜΣΤ προχωράει με πολύ αργά βήματα και κυρίως μέσω της κινητικότητας ή συμβάσεων ορισμένου χρόνου. Η μόνη πραγματική λύση είναι να γίνει άμεση κάλυψη των οργανικών θέσεων με μόνιμο προσωπικό. Εως τώρα δεν έχει αναληφθεί καμία πρωτοβουλία προκειμένου να επιλυθεί το ζήτημα της διάρθρωσης του φορέα και της εφαρμογής του οργανογράμματος. Κι ας μην ξεχνάμε ότι και ο ίδιος ο ΕΚΛ έχει απίστευτα κενά ως προς το σύνολο των διαδικασιών που θα πρέπει να διέπουν τον φορέα.

Η βιασύνη της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ να κόψει την κορδέλα έχει να κάνει με τη σκοπιμότητα της παρουσίασης «έργου» σε μια περίοδο κατά την οποία πληθαίνουν οι ενστάσεις για τις επιλογές της από τους εργαζόμενους του υπουργείου, από επιστημονικούς φορείς αλλά και από τον κόσμο του πολιτισμού. Καθώς προχωρά η εγκατάσταση της μόνιμης συλλογής, οι εργαζόμενοι έχουμε εντοπίσει και επισημάνει μια σειρά από αστοχίες, παραλείψεις, προβλήματα και λανθασμένες εφαρμογές σχετικά με μέρος των εργασιών και του εξοπλισμού που ως αρθρωμένο όλο συνιστούν την ίδια την υλοποίηση του συνολικού ανοίγματος του ΕΜΣΤ.

Αντί η διεύθυνση, η διοίκηση και η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ να ακούσουν και να διερευνήσουν τις επισημάνσεις των εργαζομένων –άλλωστε αυτές απορρέουν από την καθημερινή τριβή μας με τις παραπάνω διαδικασίες–, βλέπουμε μια βιασύνη ως προς την ημερομηνία των εγκαινίων, όχι όμως και ως προς την επίλυση των προβλημάτων.

Δεν υπάρχει κανείς που να θέλει περισσότερο από εμάς το ΕΜΣΤ ανοιχτό στην κοινωνία και λειτουργικό για τους επισκέπτες του. Εκκινούμε από την επιθυμία μας να διασφαλιστούν οι όροι και οι προϋποθέσεις για ένα μουσείο που θα μπορεί να υπηρετεί τους καταστατικούς του στόχους και τον δημόσιο ρόλο του. Ούτε στιγμή δεν σταματήσαμε τη δουλειά μας, τα προγράμματα, την έρευνα και την τεκμηρίωση· όλα τα παραπάνω συνεχίστηκαν και συνεχίζονται παράλληλα με το κοπιαστικό έργο της εγκατάστασης της μόνιμης συλλογής και της βελτίωσης των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού του. Πρωταγωνιστές και παρόντες σε αυτή την άοκνη προσπάθεια είναι πρώτα από όλους οι ίδιοι οι εργαζόμενοι και εργαζόμενές του.

Αντίθεση στην ιδιωτικοποίηση των δραστηριοτήτων του μουσείου

Κείμενο

Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας

Η ίδρυση ενός εθνικού μουσείου σύγχρονης τέχνης ήταν αίτημα από το 1964, όχι μόνο των εικαστικών καλλιτεχνών αλλά και όλων όσοι σχετίζονταν με τα εικαστικά. Από τον ιδρυτικό νόμο του ΕΜΣΤ το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας (ΕΕΤΕ) διατύπωσε αντιρρήσεις τόσο για τη σύνθεση του ΔΣ του ΕΜΣΤ («προσωπικότητες του χώρου» ελέω υπουργού) και τις αρμοδιότητες του διευθυντή όσο και για τον προσανατολισμό του μουσείου. Το ΕΕΤΕ επισήμαινε τα προβλήματα στη λειτουργία του ΕΜΣΤ στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού συνεχώς από το 1997. Σχετικά με τα αναμενόμενα εγκαίνια: το ΔΣ του ΕΕΤΕ έκανε πρόταση να εγκαινιαστεί το ΕΜΣΤ με την έκθεση νέων καλλιτεχνών «Eικόνα – χώρος – δράση 3» με ανοιχτή πρόσκληση και επιλογή από την αιρετή επιτροπή κρίσεων του ΕΕΤΕ με έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής, κατασκευές, βίντεο, εγκαταστάσεις, μεικτές τεχνικές, happenings, performances κ.λπ. Επιπλέον προτείναμε να αναλάβει το ΕΕΤΕ όλα τα έξοδα. Η πρόταση κατατέθηκε τον Νοέμβριο του 2015 και δεν συζητήθηκε ποτέ. Κατατέθηκε κατ’ εξακολούθηση στα ΔΣ του ΕΜΣΤ και στους υπουργούς Αριστείδη Μπαλτά, Λυδία Κονιόρδου, Μυρσίνη Ζορμπά, Λίνα Μενδώνη.

Οχι μόνο δεν συζητήθηκε αλλά ούτε απάντησαν ως όφειλαν. Ποιοι θα ωφεληθούν από τα εκατομμύρια ευρώ που έχει ξοδέψει το δημόσιο γι’ αυτό το μουσείο; Ποιοι θα χρησιμοποιούν τους χώρους του ΕΜΣΤ για να αποκτήσουν προστιθέμενη αξία οι συλλογές τους; Δείτε τις ισχυρές σχέσεις που αναπτύσσει το ΕΜΣΤ (υπό την καθοδήγηση του ΥΠΠΟΑ) με τις βιομηχανίες πολιτισμού με τη μορφή των χορηγιών (Ιδρυμα Νιάρχου και άλλων). Εχουν ο λαός, οι εργαζόμενοι, οι καλλιτέχνες θέση σε αυτό; Είναι μουσείο κατ’ όνομα «εθνικό». H κοινωνία και η τέχνη χρειάζονται ένα ΕΜΣΤ ανοιχτό στην καλλιτεχνική έρευνα και τη δημιουργία, ένα μουσείο προσιτό στους εργαζόμενους, με ελεύθερη πρόσβαση τόσο για τους επισκέπτες όσο και για τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία. Μουσείο, αγορές έργων, δωρεές, δράσεις και δρώμενα υπηρετούν κατά την πάγια θέση μας την τέχνη ως κοινωνικό αγαθό. Ενα μουσείο ζωντανό που θα συμβάλει στην ανάπτυξη της τέχνης και θα στεγάσει την τέχνη τού σήμερα. Η σύγχρονη τέχνη δεν μπορεί να ταυτίζεται με την εκάστοτε μόδα που καθιερώνουν τα μητροπολιτικά μουσεία, δηλαδή με τις εκθέσεις franchise. Το ΕΕΤΕ υποστηρίζει ότι τα κρατικά μουσεία σύγχρονης τέχνης πρέπει να είναι ανεξάρτητα επιστημονικά ιδρύματα έρευνας. Το αντικείμενό τους είναι το σύνολο της τρέχουσας εικαστικής δημιουργίας: ένα ανοιχτό και προσβάσιμο για το σύνολο των δημιουργών μουσείο-εργαστήριο, όπου η σύγχρονη δημιουργία χωρίς αποκλεισμούς συνδιαλέγεται με την επιστήμη της αισθητικής. Ενα μουσείο προσανατολισμένο στις απαιτήσεις της αγοράς της τέχνης, εξαρτώμενο από αυτήν και από τη χρηματοδότηση των «επενδυτών» μετατρέπεται εύκολα σε ένα πρακτορείο επιβολής ιδεών, στο πλαίσιο των αναγκών των ίδιων των «επενδυτών» και του χρηματιστηρίου της τέχνης. Αυτά που συμβαίνουν στο ΕΜΣΤ είναι συνδεδεμένα με αυτά που συμβαίνουν διεθνώς.

Η κυβέρνηση στρέφει τα πάντα στην ιδιωτικοποίηση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το πολιτιστικό αποτύπωμα της χώρας: ιδιωτικοποίηση των δημόσιων μουσείων –ακόμη και των αρχαιολογικών–, ανυπαρξία δημόσιων εκθέσεων, ανυπαρξία ελεύθερων εκθεσιακών χώρων, ακριβά εισιτήρια. Πρόβλημα εντοπίζεται και στον νόμο του ΕΜΣΤ: δυαρχία, σύγκρουση αρμοδιοτήτων. Το διορισμένο από τον υπουργό Πολιτισμού ΔΣ έχει τη νομική ευθύνη για πράξεις του διευθυντή, τον οποίο ορίζει ο υπουργός. Χρειάζεται ένα μουσείο-επιστημονικό ίδρυμα με διοίκηση που θα ορίζεται από τους περί τα εικαστικά επιστημονικούς φορείς.