Βιοτρομοκρατία: η αόρατη, αθόρυβη, άοσμη, ύπουλη απειλή

Η βιοτρομοκρατία, κατά την κρατούσα διατύπωση, αποτελεί εσκεμμένη και στοχευμένη χρήση βιολογικών όπλων (ιών, μικροβίων, βακτηρίων, μυκήτων) από μη κρατικές ομάδες εναντίον άμαχων πληθυσμών και υλικών στόχων με σκοπό τον εκφοβισμό, τον εξαναγκασμό, την εξόντωσή τους ή όλα μαζί.

Ο ορισμός πάσχει δεδομένου ότι εξαιρεί κράτη που θα έκαναν χρήση διεθνώς απαγορευμένων όπλων, οπότε η πράξη τους θα ήταν τρομοκρατική. Η πρόσφατη θεωρία συνωμοσίας ότι ο Covid-19 εξαπολύθηκε από κάποια υπερδύναμη εναντίον μιας άλλης δεν είναι τίποτε παραπάνω από απόπειρα πολιτικής εκμετάλλευσης ή αποκύημα φαντασίας. Οι ιοί είναι μόρια γενετικού κώδικα (νουκλεϊκού οξέος RNA ή DNA) που περιβάλλονται από έναν προστατευτικό υμένα λιπιδίου. Δεν «παράγονται από ζώα»· βρίσκονται παντού στη φύση και μεταλλάσσονται. Προσπαθούν να εισαχθούν σε κύτταρα ζωντανών οργανισμών ώστε να πολλαπλασιαστούν μολύνοντας και «λεηλατώντας» άλλα κύτταρα και άλλους ξενιστές. Τα βιολογικά όπλα προέρχονται από καλλιέργειες σε εργαστήρια τα οποία χρησιμοποιούν ξενιστές (τρωκτικά, θηλαστικά, πτηνά, έντομα κ.λπ.) που φέρουν τα παθογόνα οργανικά μόρια. Στελέχη τα οποία παράγουν τοξίνες μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό.

Εχουν υψηλή μολυσματικότητα, υψηλή τοξικότητα και εντέλει θνησιμότητα αλλά κυρίως χαμηλό κόστος παρασκευής. Με αποτελεσματική διασπορά μπορούν να σκοτώσουν περισσότερους ανθρώπους απ’ ό,τι τα κλασικά, ραδιολογικά ή χημικά όπλα, χωρίς να εμποδίζονται από κρατικά σύνορα, εξαιτίας της αυξημένης μεταδοτικότητάς τους.

Η εξόντωση ενός ανθρώπου με ένα πυρηνικό όπλο στοιχίζει 1.000.000 δολάρια ενώ με ένα βιολογικό μόλις 1 δολάριο! Το μειονέκτημά τους είναι ότι δεν μπορούν να επιβιώσουν για πολύ στον αέρα. Ενας επίδοξος βιοτρομοκράτης μπορεί να παρασκευάσει τα βιολογικά όπλα του σε ένα μικρό εργαστήριο με εξοπλισμό λίγων δεκάδων χιλιάδων δολαρίων και φυσικά με γνώσεις βιολογίας. Ο βαθμός επικινδυνότητας των μικροοργανισμών ποικίλλει:

01 Bacillus anthracis: Οι σπόροι άνθρακα εισέρχονται μέσω της εισπνοής ή των πόρων του δέρματος. Επωάζονται δύο με επτά μέρες και πολλαπλασιάζονται στους πνεύμονες παράγοντας θανατηφόρες τοξίνες.

02 Clostridium botulinum: Κλωστηρίδιο της αλλαντίασης. Bακτηριακή τοξίνη που προκαλεί παράλυση των πνευμονικών μυών και ανακοπή της καρδιάς.

03 Francisella tularensis: Το βακτήριο της τουλαραιμίας είναι από τα πιο ανθεκτικά και παθογόνα αφού αρκούν δέκα μικροοργανισμοί για να ασθενήσει ο άνθρωπος.

04 Variola major: Ο ιός της ευλογιάς, επώαση επτά με δεκαεπτά ημέρες, θανατηφόρος σε ποσοστό μέχρι 30%.

05 Yersinia pestis: Το βακτήριο της πανώλης ενδημεί στα ποντίκια και μεταφέρεται στους ανθρώπους από τους ψύλλους. Μορφές: βουβωνική, σηψαιμική και πνευμονική πανώλη, που είναι η πιο θανατηφόρα.

06 Filovirida: Νηματοειδείς ιοί με ποσοστά θνητότητας 50-90%.

07 Ebola: Iογενής αιμορραγικός πυρετός.

08 Marburg: Νηματοϊός.

09 Arena: Ιός λεμφοκυτταρικής χοριομηνιγγίτιδα.

10 Junin: Ιός του αιμορραγικού πυρετού της Αργεντινής.

11 Lassa: Ιός του πυρετού Λάσα.

ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΔΙΔΑΞΑΝΤΕΣ

Οι βιοτρομοκράτες όμως δεν ήταν οι πρώτοι διδάξαντες. Η Μονάδα 731 του ιαπωνικού στρατού στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου εξαπέλυσε σιωπηρά επιθέσεις βουβωνικής πανώλης, άνθρακα, βοτουλιάσης, βρουκέλλωσης, χολέρας και τύφου εναντίον των Κινέζων. Την ίδια περίοδο η Βρετανία ανέπτυξε βακίλους άνθρακα για να μολύνει την κτηνοτροφία της Γερμανίας. Οι πειραματικές ρίψεις που έγιναν σε πρόβατα στη νήσο Γκρoύιναρντ της Σκωτίας το 1942 μόλυναν την περιοχή μέχρι το 1987.

Τον Οκτώβριο του 1943 ένα γερμανικό αεροπλάνο έριξε 15.000 σκαθάρια Leptinotarsa decemlineata στην ανατολική Αγγλία με στόχο την καταστροφή της σοδειάς της πατάτας. Η επιχείρηση απέτυχε γιατί ο αριθμός των «εξολοθρευτών πατάτας» ήταν 2.000 φορές μικρότερος από τον απαιτούμενο. Στο σοβιετικό εργοστάσιο έρευνας και παραγωγής βιολογικών όπλων στο Σβερντλόφσκ σημειώθηκε έκρηξη στις 2 Απριλίου 1979 η οποία διέσπειρε στελέχη του άνθρακα. Προκάλεσε 100 θανάτους αν και οι Σοβιετικοί αρνούνταν το γεγονός επί χρόνια.

Οι Αμερικανοί άρχισαν σχετικές έρευνες στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και τις εμπλούτισαν μεταπολεμικά με τις ανακαλύψεις Γερμανών και Ιαπώνων. Ανέπτυξαν το 1951 μια βόμβα καταστροφής γεωργικών καλλιεργειών και η Βόρεια Κορέα τους κατηγόρησε ότι χρησιμοποίησαν βιολογικά όπλα εναντίον της (1953-1956). Οι ΗΠΑ από το 1960 συνέχισαν τις έρευνές τους στο Φορτ Ντέτρικ στο Μέριλαντ, όπου έχτισαν ένα απροσπέλαστο φρούριο από μπετόν και ατσάλι στο οποίο αποθήκευσαν το βιολογικό τους οπλοστάσιο: στελέχη άνθρακα, βρουκέλλωσης, πυρετού Q, εγκεφαλίτιδας των αλόγων της Βενεζουέλας και εντεροτοξίνης Β.

Το αμερικανικό ναυτικό κατηγορήθηκε ότι τον Σεπτέμβριο του 1950 διέσπειρε στον κόλπο του Σαν Φρανσίσκο τους μικροοργανισμούς Serratia marcescens και Bacillus globingi στο πλαίσιο ενός πειράματος αντιμετώπισης μιας υποτιθέμενης βιολογικής σοβιετικής επίθεσης. Από το 1949 μέχρι το 1969 το Πεντάγωνο πραγματοποίησε 239 αεροψεκασμούς κατοικημένων περιοχών με βακτήρια. Στις 10 Απριλίου 1972 υπογράφηκε η Σύμβαση για τα Βιολογικά Οπλα που τέθηκε σε ισχύ στις 26 Μαρτίου του 1975, η οποία έβαλε τέρμα στην ανάπτυξή τους από τα συμβαλλόμενα κράτη. Επέβαλε επίσης την καταστροφή των υπαρχόντων αποθεμάτων. Ομως, όπως κάθε… καλή συμφωνία, είχε κι αυτή τα παραθυράκια της.

Δεν υπήρχε σαφής ορισμός για το τι θεωρείται βιολογικό όπλο και απουσίαζε ένα ανώτατο όριο για την ποσότητα η διατήρηση της οποίας θεωρείται δικαιολογημένη. Ετσι όλες οι μεγάλες δυνάμεις συνέχισαν τα προγράμματά τους με πρόσχημα την έρευνα για την παρασκευή εμβολίων και αντιδότων.

ΚΑΙ ΟΙ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΕΣ ΜΙΜΗΤΕΣ

Τη χρονιά που υπογράφηκε η σύμβαση άρχισαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις με βιολογικά όπλα.

• Στις αρχές του 1972 δύο φοιτητές, ο Στίβεν Πέρα και ο Αλαν Σουάντερ, συνελήφθησαν για απόπειρα μόλυνσης του υδραγωγείου του Σικάγου με βακτήρια τυφοειδούς πυρετού.

• Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1984 μια τρομοκρατική θρησκευτική αίρεση, η Bhagwan Shree Rajneesh, πραγματοποίησε επίθεση σε τέσσερα εστιατόρια του Ορεγκον των ΗΠΑ στην προσπάθειά της να επηρεάσει τα τοπικά εκλογικά αποτελέσματα. Μόλυνε με στέλεχος σαλμονέλας πόμολα και τροφές στα ρεστοράν. Εκδηλώθηκε επιδημία σαλμονέλωσης που πρόσβαλε 751 άτομα αλλά το γεγονός δεν συνδυάστηκε με τρομοκρατική ενέργεια επί έναν χρόνο. Υστερα από έρευνα που άρχισε τον Νοέμβριο του 1985 τα βακτήρια βρέθηκαν στο εργαστήριο της αίρεσης. Δύο ηγέτες της καταδικάστηκαν σε 20ετή φυλάκιση αλλά σε δυόμισι χρόνια απελευθερώθηκαν.

• Στις 20 Μαρτίου 1995 ομάδα τρομοκρατών της θρησκευτικής αίρεσης Aum Shinrikyo (Ανώτατη Αλήθεια) επιτέθηκαν σε πολλούς σταθμούς του μετρό στο Τόκιο με αέριο σαρίν. Αποτέλεσμα ο θάνατος δεκατριών ανθρώπων. Η οργάνωση, με γκουρού τον Σόκο Ασαχάρα, από το 1990 είχε ψεκάσει οκτώ φορές με αεροζόλ μικροβίων του άνθρακα και αλλαντικής τοξίνης περιοχές του Τόκιο. Υστερα από οκταετή δίκη και 20ετή παραμονή στις φυλακές ο Ασαχάρα εκτελέστηκε δι’ απαγχονισμού μαζί με έξι μέλη της οργάνωσης στις 6 Ιουλίου 2018.

• Οι επιθέσεις με σπόρους άνθρακα ξεκίνησαν στις 18 Σεπτεμβρίου 2001 (μια εβδομάδα μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους). Πολλοί τηλεοπτικοί σταθμοί, Αμερικανοί γερουσιαστές –ακόμη και ο Λευκός Οίκος– έλαβαν φακέλους με λευκή σκόνη άνθρακα. Δώδεκα άνθρωποι μολύνθηκαν και πέντε πέθαναν. Δημιουργήθηκε πανικός και άρχισαν έρευνες. Αρχικά υπ’ αριθμόν ένα ύποπτος θεωρήθηκε ο Στίβεν Χάτφιλ, αυθεντία στα βιολογικά όπλα, ο οποίος απαλλάχτηκε. Από τον Απρίλιο του 2005 ενοχοποιήθηκε ο Μπρους Εντουαρντς Aϊβινς που εργαζόταν στο κυβερνητικό εργαστήριο βιολογικών όπλων στο Φορτ Ντέτρικ. Τον Απρίλιο του 2007 τέθηκε υπό τη στενή παρακολούθηση του FBI. Τον Ιούλιο του 2008 αυτοκτόνησε με υπερβολική δόση παρακεταμόλης και κωδεΐνης. 

* Περιοδικό Hot Doc #202, «Οι πανδημίες που μας άλλαξαν», 05/4/2020