Άγρυπνες νύχτες στο Παρίσι

Της Ρένας Ακριτίδου

Το «Φτάνει!» που φωνάζουν τώρα στο Παρίσι, που φώναξαν οι «Αγανακτισμένοι» στην Ελλάδα, τα μέλη του κινήματος της 15ης Μαρτίου απ’ όπου ξεπήδησε το Podemos, του κινήματος Occupy σε πολλά μέρη του κόσμου, είναι τόσο δίκαιο όσο και ηχηρό. Το πώς θα καταφέρει αυτό το «Φτάνει» να εξουδετερώσει τέρατα, που ξερνούν φωτιές μέσα από συμβιβασμούς υποτέλειας και πολιτικές λιτότητας για τους πολλούς, ατιμωρησίας για τους λίγους εκλεκτούς που εμφανίζονται σε λίστες και σε χαρτιά Παναμά, και να μετεξελιχθεί σε ισχυρό αντίβαρο του άκρατου και φονικού νεοφιλελευθερισμού, είναι ακόμα ζητούμενο.

Μια μη μετεξέλιξη της Αγρύπνιας σε κοινωνική επανάσταση πιθανότατα θα αποδειχθεί ένα ακόμη «περιστατικό» βολικής εκτόνωσης, θα ευνοεί τον βαθύ ύπνο της κατάθλιψης μέσα σε ένα περιβάλλον αναβίωσης της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, πολέμων των εμπόρων όπλων, προσφυγικού δράματος και μαρτυρίου της σταγόνας για την επιβίωση.

Η Αγρύπνια είναι μεταδοτική. Εξαπλώθηκε και στην Τουλούζ, τη Λυόν, τη Νάντη, πέρασε τα σύνορα και πήγε στις Βρυξέλλες, στη Γερμανία, στην Ισπανία…

Η ιδέα ξεπήδησε μεταξύ αριστερών ακτιβιστών και της ομάδας που κινηματογράφησε το ντοκιμαντέρ «Merci Patron» – «Ευχαριστώ Αφεντικό», που καταγράφει τη διαμάχη ενός ζευγαριού με τον πλουσιότερο άνθρωπο της Γαλλίας, τον δισεκατομμυριούχο Μπερνάρ Αρνό. «Το Φεβρουάριο, σε μια συνάντηση ήμασταν 300-400 άτομα και αναρωτιόμασταν πώς μπορούμε στ’ αλήθεια να φοβίσουμε την κυβέρνηση; Είχαμε μια ιδέα. Στην επόμενη μεγάλη διαδήλωση, απλώς να μην πάμε στα σπίτια μας», θυμήθηκε ο Μισέλ, 60 χρόνων, πρώην οδηγός. Αυτό συνέβη στις 31 Μαρτίου. «Έβρεχε καταρρακτωδώς, αλλά όλοι έμειναν στην πλατεία. Η βροχή σταμάτησε και παραμείναμε. Επιστρέψαμε την επόμενη μέρα και την επόμενη».

Το κίνημα διευρύνθηκε όχι μόνο λόγω των εργατικών διαδηλώσεων ή εκδηλώσεων συμπαράστασης στους εργάτες της Goodyear, που είχαν απαγάγει τα αφεντικά τους το 2014. Έπαιξε μεγάλο ρόλο και η δυσφορία για την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι. Στην Πλατεία, όπου είχε γίνει η μεγάλη διαδήλωση για τα θύματα του Charlie Hebdo, μετά τις επιθέσεις του Νοέμβρη, απαγορεύονται διαδηλώσεις. Το γεγονός πως πραγματοποιούνται καθημερινά, παρά τους περιορισμούς της κυβέρνησης, σημαίνει και ότι ο κόσμος μεταφορικά και ουσιαστικά διεκδικεί και κερδίζει πίσω το χώρο. Είναι μια προσπάθεια «να κερδίσουμε πάλι τη δημοκρατία μας και τα δικαιώματά μας», όπως είπε ο ακτιβιστής φωτορεπόρτερ Ερός Σανά. Ο σκιτσογράφος της Le Monde, Χαβιέ Γκορ, είδε την Αγρύπνια ως μια ομάδα πιγκουίνων να συζητά: «Ας συναντιόμαστε κάθε βράδυ, μέχρι να καταλήξουμε γιατί είμαστε εδώ». Το να ορίσεις τι είναι το Nuit Debout είναι λίγο δύσκολο για τον Μπρούνο Κοτρ, του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών. «Προσπαθεί να επενδύσει νέες μορφές δημοκρατίας και να επανεφεύρει τι σημαίνει να είσαι αριστερός στη Γαλλία».

31, 32, 33 Μαρτίου…

«Ο αντεργατικός νόμος ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Αλλά είναι πολύ περισσότερο από αυτό. Αυτή η κυβέρνηση, η υποτίθεται σοσιαλιστική, προβαίνει σε μέτρα με τα οποία δεν συμφωνώ, ενώ απέτυχε να αντιμετωπίσει τα πραγματικά προβλήματα όπως η ανεργία, σε μια κοινωνία που οδεύει προς την καταστροφή», δήλωσε ο 35χρονος Μάθιου, δάσκαλος του ιδιωτικού τομέα επί 10ετία και ιδρυτής αυτοσχέδιας μπάντας στην πλατεία. Κι άλλοι διαδηλωτές δήλωναν προδομένοι από τον Ολάντ, τέσσερα χρόνια μετά την ύπαρξη των Σοσιαλιστών στην εξουσία. Οι διαδηλωτές μετέχουν συχνά και σε άλλες διαμαρτυρίες. Πρόσφατα, όπως έγραψε ο Guardian, σε μία που ξεπήδησε μετά τις αποκαλύψεις των Panama Papers. Μη θέλοντας να αφήσουν το μήνα που άρχισε η Αγρύπνια, κάποιοι μετρούν κάθε μέρα, ως συνέχεια της 31ης Μαρτίου. 32 Μαρτίου, 33 και ούτω καθεξής.

Παρά τις εκστρατεία δυσφήμισης από συμβατικά ΜΜΕ, που επιχείρησαν να χαρακτηρίσουν την Αγρύπνια ως μια εκτόνωση μεσοαστών νεαρών, δημοσκοπήσεις δείχνουν 92% των νέων που ζουν στις επαρχίες γνωρίζουν το Κίνημα. Στο Inside Story του Al Jazeera, ο Μπέντζαμιν Μπάουμαν του Πανεπιστημίου του Μπαθ, έλεγε πως το κίνημα πηγάζει από την ευρύτερη δυσπιστία των νέων απέναντι στην «αποπολιτικοποίηση της πολιτικής», ήτοι κυβερνήσεις που εξαρτούν τις αποφάσεις τους από τις αγορές, ιδιωτικές εταιρίες… «Αν λες πως δεν υπάρχει πολιτική, μόνο η αγορά, τότε ποιο το νόημα να ψηφίζει κανείς; Ποιο το νόημα να εμπλακείς στην πολιτική;» Από την Πλατεία, πέρασαν οικείες φιγούρες της Αριστεράς. Ο Ζαν Λικ Μελενσόν και ο έλληνας πρώην υπουργός Οικονομίας, Γιάνης Βαρουφάκης. «Μια υποτίμηση της εργασίας μπορεί μόνο να βαθύνει την κρίση. Σας φέρνω αλληλεγγύη από την Αθήνα. Μας λένε ότι καταλαμβάνουμε πλατείες, ενώ προσπαθούν να ιδιωτικοποιήσουν τα πάντα», είπε ο πρώην υπουργός εν μέσω χειροκροτημάτων.

Βαλς με το χρήμα

Ακολουθώντας το ένστικτό του, ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς ανακοίνωσε πρωτοβουλίες ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ για να βοηθηθούν νέοι να μπουν στην αγορά εργασίας. «Η κυβέρνηση ακούει. Κατανοεί τις ανησυχίες των νέων», δήλωσε σε εκπροσώπους φοιτητικών οργανώσεων. Πιθανόν ευελπιστούσε να διασπάσει τους νέους, σε πρόθυμους να δεχθούν τη βοήθεια και μη. Λίγοι είπαν «merci patron». Ο ηγέτης της μεγαλύτερης φοιτητικής οργάνωσης, UNEF, Ουλιάμ Μαρτινέ, χάρηκε με τις προτάσεις, αλλά συνεχίζει να υποστηρίζει τις διαμαρτυρίες κατά των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας.

Τον πρόεδρο Ολάντ, τον έπιασε «νοσταλγία». Νόμιμες οι διαδηλώσεις, είπε, «ήμουν κι εγώ κάποτε 20 ετών, μετείχα σε κίνημα γιατί υπήρχαν αδικίες και ανισότητες και ο κόσμος δεν προχωρούσε όπως έπρεπε». Κεντροδεξιοί πολιτικοί τον επικρίνουν γιατί επιτρέπει τις καθημερινές διαδηλώσεις ενόσω υφίσταται η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Με τα ποσοστά δημοφιλίας του στο ναδίρ και την ανάσα της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν στο σβέρκο του, ο Φρανσουά Ολάντ επιμένει πως τα πράγματα βαίνουν καλώς. «Υπάρχει περισσότερη ανάπτυξη, λιγότερο έλλειμμα, περισσότερη ανταγωνιστικότητα, καλύτερο περιθώριο για εταιρίες, περισσότερη αγοραστική δύναμη για εργάτες», είπε σε ανοιχτή συνέντευξή του στο France 2.

Προβοκάτσιες και επικρίσεις

Όμως οι τελευταίες μέρες είναι ταραχώδεις για το κίνημα στην καρδιά της Γαλλίας. Οι οθόνες δεν χορταίνουν να προβάλλουν σκηνές βίας, συγκρούσεων με την αστυνομία, βανδαλισμών και φλεγόμενων αυτοκινήτων. Όταν ο Αλέν Φίνκιελκραουτ, υποστηρικτής του Ισραήλ και πολέμιος της πολυπολιτισμικότητας αποπέμφθηκε από την Πλατεία, η χορωδία των επικρίσεων είχε έτοιμο κρεσέντο, περί πλήγματος στη δημοκρατία. Η αποπομπή του, έδωσε ισχυρό έναυσμα στους επικριτές της αξιοπιστίας του κινήματος. Και φωνή σε όσους μάλλον δεν θα εδικαιούντο να ομιλούν, δεδομένου ότι το κίνημα προέκυψε από αποφάσεις τους.

«Το δικαίωμα διαμαρτυρίας δεν αποτελεί δικαίωμα για βανδαλισμούς», είπε η υπουργός Εργασίας, του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Μιριάμ Ελ Κομρί. Οι μεταρρυθμίσεις, που είχε προτείνει η ίδια, ήταν αρχικά ο λόγος που έβγαλε το πλήθος στην Αγρύπνια. «Αν κάποιος ήθελε να απαξιώσει αυτό το θετικό αλλά εύθραυστο κίνημα, δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος», έγραφε το editorial της Liberation. Εκπρόσωποι κομμάτων στηλίτευσαν και παραινούν. «Θέλω να πω σε όλους αυτούς τους νέους. Θέλετε να εμπλακείτε; Σωστά! Αλλά αντί για όλες αυτές τις άχρηστες συζητήσεις, ελάτε και εμπλακείτε στην πολιτική. Αριστερά ή Δεξιά, αλλά ελάτε και συμμετέχετε στην πολιτική κουβέντα», είπε ο Μπρούνο Λε Μερ, στέλεχος του κεντροδεξιού κόμματος Οι Ρεπουμπλικάνοι, πρώην UMP. Ο Ζαν Μισέλ Μπαϊλέ, πρόεδρος του Ριζοσπαστικού Κόμματος της Αριστεράς, κάλεσε τους μετέχοντες να σκεφτούν το μέλλον του κινήματος και να το «κλείσουν». «Πιστεύω ότι αυτό το είδος κινήματος, εκ φύσεως, πρέπει να ολοκληρώσει τον κύκλο του, νομίζω ότι πρέπει να σταματήσει». Για «γραμμή» που πέρασαν οι διαδηλωτές, μίλησε η Νατζάτ Βαλό Μπελκασέμ, υπουργός Παιδείας. «Στην αρχή υπήρχε κάτι ενδιαφέρον, ενθουσιασμός για το κίνημα. Τίποτε δεν άλλαξε στην Πλατεία της Δημοκρατίας».

Η κριτική δεν άλλαξε τον αριθμό των άγρυπνων στην πλατεία, τουλάχιστον ως τώρα. Ο δημοσιογράφος Ρεμί Μπουισίν, που μεταδίδει απευθείας τα τεκταινόμενα, είπε στο France 24 πως 1.000-1.500 πολίτες εμφανίζονται κάθε βράδυ. Μια σειρά υποστηρικτές του κινήματος στηλίτευσαν τη βία των τελευταίων ημερών και την εκδίωξη του Φίνκιελκραουτ, σημειώνοντας πως αυτά δεν μπορούν να αποδοθούν συνολικά στην Αγρύπνια.

Το άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #100, τον Απρίλιο του 2016