7 Ιανουαρίου 1943: Σαν σήμερα πέθανε ο "Προμηθέας του Ηλεκτρισμού", Νίκολα Τέσλα

«Ο Νίκολα Τέσλα παραμένει ο μύθος, το κεντρικό σημείο, το αρχέτυπο όλων των επιστημόνων του 20ου αιώνα». 

Του Γιώργου Στάμκου

Ο Νίκολα Τέσλα γεννήθηκε τα μεσάνυχτα της 10^ης Ιουλίου του 1856, κατά τη διάρκεια μιας τρομερής καταιγίδας γεμάτη λαμπερές αστραπές… Ήταν μια ηλεκτρισμένη νύχτα κι εκείνος είχε την τύχη να γεννηθεί σε μια από τις πλέον «ηλεκτρισμένες» περιοχές της Ευρώπης: σε μια μεθόριο που χώριζε δύο αυτοκρατορίες, την Αυστροουγγρική και την Οθωμανική Αυτοκρατορία.  Γεννήθηκε στο χωριό Σμίλιαν της Λίκα, μια περιοχή που ανήκει σήμερα στην Κροατία, αλλά τότε αποτελούσε τμήμα της λεγόμενης Vojna Krajina, δηλαδή της παραμεθόριας «στρατιωτικής περιοχής» της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, που ήταν αυτόνομη και κατοικούνταν κυρίως από Σέρβους πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της κατεχόμενης από τους Οθωμανούς Σερβίας. Έφυγε από τη ζωή, σαν σήμερα, στις 7 Ιανουαρίου του 1943.

Την ίδια χρονιά που γεννήθηκε ο Τέσλα γεννήθηκαν και ο Σίγκμουντ Φρόιντ, ο Όσκαρ Ουάιλντ και ο Μπέρναρντ Σο. Την ίδια χρονιά οι Burton και Speke ανακάλυψαν τις πηγές του Νείλου και τελείωσε ο πολυαίμακτος Κριμαϊκός Πόλεμος. Ελάχιστα όμως από αυτά τα γεγονότα έφτασαν στ’ αυτιά του πατέρα του Τέσλα, του Μιλούτιν, που ήταν ο Σέρβος ορθόδοξος ιερέας του χωριού ή της μητέρας του Τζούκα Μάντιτς, που ήταν μια αγράμματη, αλλά ταλαντούχα αγρότισσα, προικισμένη με το χάρισμα να μαθαίνει εύκολα ξένες γλώσσες και να εφευρίσκει πρακτικές λύσεις για τα καθημερινά προβλήματα.

Ο Νίκολα ήταν ένα λεπτό και φιλάσθενο αγόρι, πράγμα που ανησύχησε πολύ τους γονείς του (βαπτίστηκε μάλιστα μόλις γεννήθηκε, επειδή ο ιερέας πατέρας του φοβόταν μήπως πεθάνει πρόωρα). Η μεγαλύτερη αγάπη του ήταν η Φύση και τα ζώα.

Αρέσκονταν να περιδιαβαίνει με τις ώρες στα δάση γύρω από το πατρικό του και να φαντάζεται τρόπους άντλησης ενέργειας από τον άνεμο ή από την ακατάπαυστη κίνηση των ορμητικών ποταμών…

Από την πρώιμη παιδική του ηλικία ο Νίκολα επέδειξε μια ιδιοφυΐα και μια εφευρετικότητα, που τον έκανε να ξεχωρίζει. Σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών οραματίστηκε τρόπους άντλησης ενέργειας από έναν μικρό καταρράκτη, που βρίσκονταν κοντά στο σπίτι του. Σχεδίασε έναν τροχό που γύριζε γύρω από έναν άξονα, που ήταν δεμένος σε μια διχαλωτή βέργα. Με πολύ χαρά ο μικρός Νίκολα έβλεπε τον τροχό να γυρίζει ασταμάτητα από τη δύναμη του νερού. Μπορούσε να τον παρατηρεί για ώρες, κάνοντας σχέδια για τη δημιουργία ενός μεγαλύτερου τροχού. Λίγα χρόνια αργότερα, όταν είδε για πρώτη φορά μια φωτογραφία από τους καταρράκτες του Νιαγάρα, είπε στον πατέρα του: «Μια μέρα θα ήθελα να τους τιθασεύσω». Και κάποια μέρα, αρκετά χρόνια αργότερα, η επιθυμία του έγινε όντως πραγματικότητα…

Στη διάρκεια της εφηβικής του ηλικίας ο Τέσλα άρχισε να σφυρηλατεί έναν δυνατό χαρακτήρα, να ελέγχει τα συναισθήματα και τα πάθη του και να αποφεύγει τις στενές μορφές ανθρώπινης επαφής. Σταδιακά άρχισε να οικοδομεί ένα καθαρό πνεύμα, με διανοητική διαύγεια, με πλούτο γνώσεων, με ηθικές αρχές καθώς και με αυξημένες ικανότητες διαίσθησης.

Πήγαινε στο λύκειο του Κάρλοβατς, που τότε ονομάζονταν στα γερμανικά Carlstadt, όταν είδε για πρώτη φορά μια πειραματική επίδειξη του ηλεκτρισμού. Ο Τέσλα έμεινε έκθαμπος μπροστά σ’ αυτό το εκπληκτικό φαινόμενο. Γεμάτος συγκίνηση θυμόταν αργότερα τα μαθήματά και τα πρώτα πειράματα που παρακολουθούσε: «Το κάθε πείραμα έβρισκε στο μυαλό μου χίλιες αντανακλάσεις. Ήθελα να μάθω περισσότερα γι’ αυτή την εκπληκτική δύναμη. Λαχταρούσα τα πειράματα και τις έρευνες και πάντα μόλις τέλειωνε το μάθημα είχα μια θλίψη στην ψυχή» (Οι Εφευρέσεις Μου). Από τότε αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη της φυσικής του ηλεκτρισμού και να ανακαλύψει όλα τα μυστικά του. Και κράτησε την υπόσχεση του.

Ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με τη νέα επιστήμη του ηλεκτρισμού, ώστε αποφάσισε να μάθει αγγλικά για να μπορεί να διαβάζει τα γραπτά του πρωτοπόρου Αμερικανού εφευρέτη Τόμας Άλβα Έντισον!

Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του πατέρα του, που τον ήθελε να γίνει ιερέας ή στρατιωτικός, όπως ήταν η οικογενειακή παράδοση, ο Τέσλα γράφτηκε στο Πολυτεχνικό Ινστιτούτο του Γκρατς της Αυστρίας κι έγινε αμέσως ένας αφοσιωμένος σπουδαστής. Φτάνοντας στο Γκρατς ο Τέσλα αισθάνθηκε ότι ένα όνειρο του είχε πλέον εκπληρωθεί. Θα μπορούσε επιτέλους ν’ ασχοληθεί με τη μηχανική και ν’ αφοσιωθεί στη μελέτη και στην έρευνα του ηλεκτρισμού.

Συνέχισε αναζητώντας απάντηση στο πρόβλημα της αξιοποίησης του εναλασσόμενου ρεύματος, που του έγινε εμμονή, ακόμη και μετά το τέλος των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο της Πράγας (1879-1880), όταν έπιασε δουλειά ως ηλεκτρονικός σε μια καινούργια τηλεφωνική εταιρεία στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας. Κατά τη διάρκεια της εργασίας του σ’ αυτή την εταιρεία ο Τέσλα εφηύρε έναν τηλεφωνικό ενισχυτή, που έγινε ο πρόγονος του σημερινού ηχείου. Δεν ξέχασε όμως στιγμή το πρόβλημα της εφεύρεσης μιας συσκευής εναλλασσόμενου ρεύματος.

Στις αρχές του 1882 μια μικρή ασθένεια τον ανάγκασε να μείνει για μερικές μέρες εκτός εργασίας. Περπατώντας το ηλιοβασίλεμα, μαζί με το φίλο και βοηθό του Anital Szigety, σε ένα πάρκο της Βουδαπέστης κι απαγγέλλοντας στα γερμανικά στίχους από το Φάουστ του Γκαίτε, του ήρθε ως λάμψη μια μεγαλοφυής ιδέα, που έμελλε να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε πλήρη εξηλεκτρισμό.«Τότε, σε μια στιγμή έμπνευσης, προφέροντας αυτές τις λέξεις, η ιδέα με κτύπησε σαν λάμψη αστραπής, και μέσα σε μια στιγμή μου αποκαλύφθηκε η αλήθεια. Με το μπαστούνι άρχισα τότε να χαράζω στην άμμο τα διαγράμματα…», έγραψε αργότερα ο Τέσλα στην αυτοβιογραφία του Οι Εφευρέσεις Μου (My Inventions). Με το μπαστούνι του ο άνθρωπος που θα «ανακάλυπτε» τον 20^ο αιώνα άρχισε να σχεδιάζει πρόχειρα στο χώμα έναν κινητήρα. «Τον βλέπεις;», ρώτησε στον φίλο του, που παρακολουθούσε άφωνος, «κοίταξε με τώρα που θα τον αντιστρέψω!». Όταν τέλειωσε τα πρόχειρα σχέδια του αναφώνησε γεμάτος ικανοποίηση: «Αυτό είναι! Ένα περιστρεφόμενο μαγνητικό πεδίο! Δες πόσο ήσυχα λειτουργεί. Χωρίς σπίθες. Χωρίς θόρυβο. Λειτουργεί τέλεια!» Μ’ αυτόν τον ασυνήθιστο τρόπο ο Τέσλα συνέλαβε για πρώτη φορά την ιδέα του περιστρεφόμενου μαγνητικού πεδίου και του επαγωγικού κινητήρα, ο οποίος χρησιμοποιείται σήμερα σε κάθε ηλεκτρική συσκευή. Αρπάζοντας ένα μεγάλο μυστικό της Φύσης και χαρίζοντας το στους ανθρώπους, ο Τέσλα έγινε ένας σύγχρονος Προμηθέας που οδήγησε την ανθρωπότητα στην εποχή του ηλεκτρισμού…

Χωρίς τον Νίκολα Τέσλα δεν θα υπήρχε εναλλασσόμενο ρεύμα στο σπίτι σας, το φως της λάμπας δεν θα είχε νικήσει το σκοτάδι, δεν θα λειτουργούσαν ο υπολογιστής ή η καφετιέρα σας. Του χρωστάμε 700 εφευρέσεις, ορισμένες εκ των οποίων θεμελίωσαν τον κόσμο μας. «Αν θελήσουμε να εξαφανίσουμε από το δικό μας βιομηχανικό κόσμο τα αποτελέσματα του έργου του κυρίου Τέσλα, τα γρανάζια στις βιομηχανίες θα έπρεπε να σταματήσουν να γυρίζουν, τα ηλεκτρικά τρένα μας θα έπρεπε να ακινητοποιηθούν, οι πόλεις μας να βυθιστούν στο σκοτάδι… Ναι, τόσο μακριά έφτασε με το έργο του, που αποτέλεσε το θεμέλιο του σύγχρονου κόσμου. Το όνομα του σημάδεψε μια εποχή προόδου στην επιστήμη του ηλεκτρισμού. Από αυτό το έργο ξεπήδησε μια επανάσταση…» Έτσι σχολίασε κάποτε ο Αμερικανός φυσικός B. A. Behrend τη συνεισφορά του Τέσλα στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου.

Ο Τέσλα δεν ήταν ένας απλός εφευρέτης. Το να αποκαλεί κανείς τον Τέσλα απλά «εφευρέτη» είναι σαν να λέει ότι ο  Σοπέν ήταν απλώς ένας «πιανίστας». Ο Τέσλα ήταν ένας εξερευνητής νέων ηπείρων γνώσεων, ένας άνθρωπος που ανακάλυπτε νέες φυσικές αρχές και μόνον κατανάγκην υπήρξε εφευρέτης. Για τον ίδιο μεγαλύτερη σημασία είχε η ανακάλυψη νέων φυσικών αρχών και λιγότερο η εφαρμογή τους στην πράξη. Ήταν πάνω απ’ όλα ένας πρωτοπόρος εξερευνητής νέων αρχών της Φυσικής, ένας ανθρωπιστής επιστήμονας που οραματιζόταν ένα καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα. Ένας άνθρωπος των θαυμάτων.

Αυτή ήταν άλλωστε και η μεγαλύτερη διαφορά του με τον Τόμας Άλμπα Έντισον. Ο Έντισον ήταν απλά ένας εφευρέτης (με πάνω από 1.000 ευρεσιτεχνίες στο ενεργητικό του), ο οποίος ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την πρακτική εφαρμογή και την εμπορική εκμετάλλευση των εφευρέσεων του. Αντίθετα ο Τέσλα, παρά το γεγονός ότι χρεώνεται τουλάχιστον 700 ευρεσιτεχνίες, ήταν ουσιαστικά ένας θεωρητικός τύπος, ένας τολμηρός εξερευνητής που αδιαφορούσε για την πρακτική εφαρμογή και -κυρίως- για το εμπορικό όφελος από την εκμετάλλευση των ανακαλύψεων του.

 

Διαβάστε τη συνέχεια στο Tvxs.gr