Ψηφίζουν σήμερα οι Ιταλοί για την κρίσιμη συνταγματική αναθεώρηση

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα είναι ούτως ή άλλως έγκυρο, έστω κι αν προσέλθει στις κάλπες ποσοστό χαμηλότερο από το 50% των εχόντων δικαίωμα ψήφου, αφού η μεταρρύθμιση έχει ήδη εγκριθεί από το κοινοβούλιο.

Το σημερινό δημοψήφισμα έχει στόχο να σταματήσουν, σύμφωνα με τον Ρέντσι, να έχουν η βουλή και η γερουσία αλληλοεπικαλυπτόμενο ρόλο, όπως συνέβη από το 1948 μέχρι σήμερα. Αν υπερισχύσει το «ναι», η γερουσία θα μπορεί να εκφράζεται μόνον για συνταγματικούς νόμους, την επικύρωση ευρωπαϊκών συνθηκών, σχετικά με νέους εκλογικούς νόμους, για την εκλογή του προέδρου της Δημοκρατίας, και για την τοπική αυτοδιοίκηση. Θα απαρτίζεται από εκατό γερουσιαστές, εκ των οποίων οι εβδομήντα τέσσερις θα είναι περιφερειακοί σύμβουλοι, είκοσι ένας δήμαρχοι και πέντε θα επιλέγονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Παράλληλα, οι Ιταλοί καλούνται να αποφανθούν αν θα καταργηθούν οι νομαρχίες με τη σημερινή τους μορφή και το Εθνικό Συμβούλιο Οικονομίας και Εργασίας (Cnel). Σε ό,τι αφορά την σχέση της κεντρικής κυβέρνησης με τις περιφέρειες, ο νόμος που καλούνται να εγκρίνουν ή να καταψηφίσουν σήμερα οι Ιταλοί προβλέπει ότι η φορολογική πολιτική, οι υποδομές και η ενέργεια πρέπει να είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας του κεντρικού κράτους, όχι κάθε δήμου και περιφέρειας. Προτείνεται, παράλληλα, η μείωση του αναγκαίου αριθμού ψήφων για να εκλέγεται ο πρόεδρος της Δημοκρατίας: από την τέταρτη ψηφοφορία θα είναι αρκετή μια πλειοψηφία τριών πέμπτων. Από την έβδομη ψηφοφορία και πέρα το απαιτούμενο όριο θα είναι τα τρία πέμπτα από όσους βουλευτές και γερουσιαστές συμμετέχουν στην ψηφοφορία.

Είναι σαφές βέβαια ότι, πέρα από την καθαυτή μεταρρύθμιση και τα ζητήματα που τίθενται, το δημοψήφισμα έχει αποκτήσει πολύ μεγαλύτερο βάρος, καθώς σε περίπτωση νίκης του «όχι», ο πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι ενδέχεται να εγκαταλείψει το αξίωμα.

Το κύριο λάθος του, το οποίο αναγνώρισε και ο ίδιος, είναι πως επέλεξε να προσωποποιήσει την αναμέτρηση. Αλλά όπως έχει τονίσει ο ίδιος –ακόμη και τις τελευταίες ημέρες– «δεν είναι άνθρωπος που επιπλέει σε όλες τις συνθήκες» και «άλλοι είναι πολύ ικανότεροι να ακολουθούν και να εφαρμόζουν τις τακτικές αυτές».

Τα σενάρια των πολιτικών εξελίξεων μετά την ψηφοφορία της Κυριακής

Το δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση στην Ιταλία οδηγεί σε σειρά πολιτικών σεναρίων.Αυτά είναι τα κυριότερα:

Εάν επικρατήσει το «ναι»

Ο πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι, ο οποίος διαπραγματεύτηκε αυτή τη μεταρρύθμιση και στη συνέχεια την έθεσε ενώπιον όλων των πολιτικών παρατάξεων, βγαίνει ενισχυμένος.

Αν και οι επόμενες βουλευτικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για το 2018, ο Ματέο Ρέντσι θα μπορούσε να ζητήσει πρόωρες εκλογές στον απόηχο της νίκης του. Αλλά έχει υποσχεθεί ότι προηγουμένως θα αλλάξει τον εκλογικό νόμο. Και μόνο ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας Σέρτζιο Ματαρέλα έχει την εξουσία να διαλύσει τη βουλή.

Εάν επικρατήσει το «όχι»

Η παραίτηση του Ρέντσι ίσως να είναι αναπόφευκτη. Αλλά στη συνέχεια όλα γίνονται πιο πολύπλοκα:

-Ο Ρέντσι παραμένει στην εξουσία

Ο Ματέο Ρέντσι υποβάλλει την παραίτησή του στον Σέρτζιο Ματαρέλα, αλλά εκείνος του ζητεί αμέσως τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης.

Είναι σε θέση να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη του Κοινοβουλίου, είτε με την παρούσα πλειοψηφία του, είτε με μία νέα πλειοψηγφία στην οποία θα περιληφθεί και η Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, όπως αυτός το έχει αφήσει να εννοηθεί τις τελευταίες ημέρες.

Ο εκλογικός νόμος, ο οποίος στη σημερινή του μορφή προσφέρει ένα μεγάλο πριμ στην πλειοψηφία, τροποποιείται υπέρ ενός περισσότερο αναλογικού εκλογικού συστήματος και προκηρύσσονται πρόωρες εκλογές, το νωρίτερο για την άνοιξη του 2017.

Το κυριότερο εμπόδιο στο σενάριο αυτό είναι ο ίδιος ο Ρέντσι: έχει διατυπώσει σαφώς την άρνησή του να τεθεί επικεφαλής μίας κυβέρνησης που δεν θα έχει άλλη αποστολή από την αλλαγή του εκλογικού νόμου. Αλλά έχει ακόμη τα περιθώρια να αλλάξει γνώμη.

-Ορισμός κυβέρνησης τεχνοκρατών

Είναι το πιθανότερο σενάριο, εάν ληφθούν κατά γράμμα υπ΄όψιν οι δηλώσεις του Ματέο Ρέντσι. Ο Σέρτζιο Ματαρέλα διορίζει πρωθυπουργό πρόσωπο που θα έχει την υποστήριξη της σημερινής πλειοψηφίας ή μίας νέας διευρυμένης πλειοψηφίας.

Πολλά ονόματα κυκλοφορούν στο πλαίσιο του σεναρίου αυτού: του σημερινού υπουργού Οικονομικών Πιερ Κάρλο Πάντοαν, του υπουργού Οικονομικής Ανάπτυξης Κάρλο Καλέντα, του προέδρου της Γερουσίας Πιέτρο Γκράσο.

Η κυβέρνηση αυτή μπορεί να έχει ως αποστολή την τροποποίηση του εκλογικού νόμου εν όψει πρόωρων εκλογών ή να ασκήσει εξουσία μέχρι το τέλος της τρέχουσας κοινοβουλευτικής περιόδου, το 2018, προς μεγάλη δυσαρέσκεια του λαϊκιστικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων.

-Άμεση διάλυση του Κοινοβουλίου

Είναι το πιο απίθανο σενάριο: η πρόσφατη εκλογική μεταρρύθμιση προσφέρει μεγάλο πριμ στην πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων , ενώ η ματαίωση της συνταγματικής μεταρρύθμισης της Γερουσίας διατηρεί εκεί το αναλογικό σύστημα, καθιστώντας τα δύο σώματα του ιταλικού κοινοβουλίου ασύμβατα.

Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το οποίο οι δημοσκοπήσεις δίνουν νικητή σε περίπτωση εκλογών με το ισχύον πλειοψηφικό σύστημα, επιδιώκει την προσφυγή στις κάλπες το συντομότερο δυνατόν. Ομως όλες οι άλλες πολιτικές παρατάξεις είναι αντίθετες με τη διεξαγωγή εκλογών πριν από την επιστροφή σε ένα αναλογικότερο εκλογικό σύστημα.