Ποδοσφαιριστές στην υπηρεσία του Σουλτάνου

Ήταν Ιούλιος του 2014. Μια ομάδα που εμφανίστηκε σχεδόν από το πουθενά στην Τουρκία, έχτισε γήπεδο σε χρόνο ρεκόρ και δημιούργησε συμμαχίες και χορηγίες αταίριαστες με τον κόσμο που συγκέντρωνε στο γήπεδο, έκανε εγκαίνια στο νέο ποδοσφαιρικό της «σπίτι». Το όνομά της Μπασάκσεχιρ. Και απόλυτος πρωταγωνιστής των εγκαινίων ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος σκόραρε χατ-τρικ και φιγουράριζε στα πρωτοσέλιδα της επόμενης μέρας με την πορτοκαλί φανέλα. Εδρεύοντας σε ένα νεότευκτο προάστιο που σου δίνει την αίσθηση ότι «ανήκεις σε ένα μέρος με συντηρητική ταυτότητα και σε μια κοινότητα που περιβάλλεται από θρησκευτικές αξίες», όπως έγραφε και ο ακαδημαϊκός Σελίν Γκουργκούν, η Μπασάκσεχιρ είναι ο απόλυτος ποδοσφαιρικός προορισμός για τους υποστηρικτές της κυβέρνησης. Μια ομάδα που έφτασε σε ελάχιστα χρόνια να διεκδικεί πρωτάθλημα και φέτος βρέθηκε στον δρόμο του Ολυμπιακού στα προκριματικά του Champions League, έχοντας την στήριξη του «Σουλτάνου» από τα πρώτα στρατηγικά πλάνα ανάπτυξης. Ο φανατικός υποστηρικτής του και σύζυγος της ανιψιάς του, Γκοκσέλ Γκουμουσντάγκ, ήταν εκείνος που ανέλαβε την εκτόξευσή της και το 2014 σε αντίθεση με τις περισσότερες ομάδες, η Μπασάκσεχιρ πέρασε σε χέρια ιδιωτών, αφού αγοράστηκε από οκτώ επιχειρηματίες που στηρίζουν την κυβέρνηση. Στο Δ.Σ της βρέθηκε  ο υπουργός της κυβέρνησης Ερντογάν Μεχμέτ Ερσόι, ενώ ο Υπουργός υγείας Φαρετίν Κότσα είναι ιδρυτής ιατρικής εταιρείας που είναι εκ των βασικών χορηγών.

«Να ελέγξει ολόκληρο το ποδόσφαιρο»

Το ποδόσφαιρο ήταν ανέκαθεν μέρος της εικόνας και της ατζέντας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Φρόντιζε από τα πρώτα του χρόνια να διαλαλεί την αγάπη του για την ασπρόμαυρη «θεά», υποστηρίζοντας πως θα μπορούσε να παίζει επαγγελματικά αν ο πατέρας του δεν ήταν αντίθετος. Το 1994, ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, έδωσε μια συνέντευξη, στην οποία φρόντισε να το συνδέσει με την θρησκεία, εξηγώντας το πώς προσευχόταν στα αποδυτήρια της ομάδας που βρήκε μετά το τέλος των σπουδών του. Αποκάλυψε δε, ότι είχε φτάσει ένα βήμα πριν πάρει μεταγραφή στη Φενέρμπαχτσε. Μολονότι το σενάριο αυτό έχει αμφισβητηθεί από πολλούς, ο ίδιος φρόντισε να το επαναλάβει ξανά και ξανά. Ο Ερντογάν δεν έμεινε όμως στις δηλώσεις. Στο σκάνδαλο των στημένων αγώνων του 2011, η Φενέρ βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, όμως δεν υποβιβάστηκε ποτέ, παρότι η Τουρκία είχε υπογράψει το ψήφισμα της UEFA που προέβλεπε υποβιβασμό σε ανάλογες περιπτώσεις. Σε ηχογραφημένη συνομιλία που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2014, ο Ερντογάν φέρεται να συζητά με τον γιο του και να τον ενημερώνει για το πως οι συζητήσεις του με τον Τούρκο τότε αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Σενές Ερζίκ και με τον ίδιο τον Μισέλ Πλατινί κατάφεραν να σώσουν τη Φενέρ. Λίγες εβδομάδες πριν την πρώτη στοιχειοθετημένη αναφορά για τα στημένα τροποποιήθηκε ο σχετικός νόμος, ενώ η Ομοσπονδία προχώρησε σε αναδιατάξεις στην επιτροπή Δεοντολογίας. Αποτέλεσμα ήταν να μην υπάρξουν ποινές σε ομάδες, αλλά μόνο σε πρόσωπα.

Παράλληλα, ο Ερντογάν θεωρείται ο βασικός υπεύθυνος για την εμπορευματοποίηση του τουρκικού ποδοσφαίρου, το οποίο οδηγήθηκε σε ένα περίεργο δρόμο. Έφτασε να είναι η 7η ευρωπαϊκή λίγκα στην Ευρώπη σε έσοδα, παρουσιάζοντας ωστόσο τεράστια χρέη και μπαίνοντας στο μικροσκόπιο του Financial Fair Play της UEFA. Παράλληλα, από το 2015 μέχρι το 2018 χτίστηκαν 18 νέα γήπεδα, για την υλοποίηση των οποίων η κυβέρνηση προχώρησε σε αρκετές διευκολύνσεις. Συνολικά οι αθλητικές εγκαταστάσεις στην εποχή του «Σουλτάνου» έχουν εκτιναχθεί. «Ενώ πολλοί πολιτικοί προσπαθούν να συνδεθούν με μια ομάδα για να κερδίσουν την εύνοια των οπαδών της, ο Ερντογάν προσπαθεί να ταυτιστεί και να ελέγξει ολόκληρο το ποδόσφαιρο», σημειώνει χαρακτηριστικά ο αναλυτής Τζέιμς Ντόρσει. «Θεωρώ ότι το ποδόσφαιρο και η πολιτική μοιράζονται πολλά κοινά στοιχεία. Όπως και στον αθλητισμό, η ουσία της πολιτικής είναι ο ανταγωνισμός, ο αγώνας. Όπως και μια ομάδα που παίζει χωρίς πλάνο, τακτική ή στρατηγική έχει μηδενικές πιθανότητες να κατακτήσει έναν τίτλο, έτσι και οι πολιτικοί και τα κόμματα που δεν έχουν τίποτα να πουν στον κόσμο δεν έχουν καμία πιθανότητα επιτυχίας. Όπως και στο ποδόσφαιρο, δεν υπάρχει πολιτική χωρίς πάθος, αγάπη και αφοσίωση», έχει πει χαρακτηριστικά ο ίδιος ο Ερντογάν.

Ο πρόεδρος είναι πάντα «παρών» σε εγκαίνια, σε συνέδρια, σε μεγάλες διοργανώσεις και αγώνες. Κι αν οι οπαδοί των μεγάλων ομάδων της χώρας κάποιες φορές τον βάζουν στο στόχαστρο, φροντίζει με τις ενέργειές του να τους βάλει στο νόημα.

Η δράση και η αντίδραση (;)

Πριν το Μουντιάλ του 2018 προκάλεσε αρκετά αρνητικά σχόλια η φωτογράφηση των διεθνών με την εθνική Γερμανίας, Γκιντογκάν και Οζίλ, με τον Τούρκο πρόεδρο. Το καλοκαίρι, ο δεύτερος παντρεύτηκε με κουμπάρο του τον Ερντογάν. Η κριτική που του ασκήθηκε μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο της Ρωσίας για τις συναντήσεις του με τον «Σουλτάνο» ήταν ένας από τους λόγους που τον οδήγησαν στην έξοδο από την Γερμανία και την καταγγελία του για ρατσισμό προς την Ομοσπονδία της «Νασιονάλμανσαφτ». Ήταν δεδομένο το κύμα υποστήριξης από ποδοσφαιριστές-κλειδιά, μαζί και με παράγοντες του τουρκικού ποδοσφαίρου στον απόλυτο ηγέτη της γειτονικής χώρας. Και αυτό αποδείχθηκε με τον καλύτερο τρόπο στο ματς με την Αλβανία για τα προκριματικά του Euro 2020. Η νίκη κρίθηκε με ένα γκολ του Τοσούν στο 90′. Στη συνέχεια, σύσσωμη η ομάδα χαιρέτισε στρατιωτικά, στέλνοντας μήνυμα υποστήριξης στην τουρκική εισβολή στη Συρία που είχε ξεκινήσει πριν από λίγες ώρες.

Στο άρθρο 16, το εγχειρίδιο πειθαρχικών διαδικασιών της UEFA αναφέρει χαρακτηριστικά ότι απαγορεύει «την χρησιμοποίηση χαιρετισμών, λέξεων, αντικειμένων ή άλλων τρόπων για την έκφραση ενός προκλητικού μηνύματος που δεν είναι κατάλληλο για ένα αθλητικό γεγονός, ιδιαίτερα για προκλητικά μηνύματα που έχουν πολιτικό, ιδεολογικό, θρησκευτικό ή προσβλητικό χαρακτήρα». Πέρυσι, για παράδειγμα, η UEFA τιμώρησε τον Σακίρι και τον Λιχστάινερ, οι οποίοι σχημάτισαν τον αετό σε πανηγυρισμό τέρματος της Ελβετίας, αφού θεώρησε πως πρόκειται για πολιτική πρόκληση υπέρ του Κοσόβου. Επίσης, έχει τιμωρήσει αρκετές φορές την Σέλτικ για το γεγονός και μόνο ότι οι οπαδοί της σηκώνουν Παλαιστινιακές σημαίες, σε ένδειξη αλληλεγγύης. Η απάντηση της UEFΑ, μέσω του τμήματος επικοινωνίας της, ήταν η εξής:  «Δεν έχω δει τι έχει συμβεί με τους Τούρκους ποδοσφαιριστές και τη χειρονομία που μπορεί να εκληφθεί ως προβοκατόρικη. Οι κανονισμοί απαγορεύουν οποιαδήποτε αναφορά σε πολιτική ή θρησκεία. Σας εγγυώμαι ότι θα εξετάσουμε σοβαρά το περιστατικό…». Την επόμενη μέρα, ο Ιμπραχίμ Τσολάκ πήρε το χρυσό μετάλλιο στο παγκόσμιο πρωτάθλημα γυμναστικής στη Στουτγκάρδη. Κατά την ανάκρουση του εθνικού ύμνου, πανηγύρισε ακριβώς με τον ίδιο τρόπο.

Συνέχεια στα Social Media

Μετά τον σάλο που ξέσπασε, η τουρκική ποδοσφαιρική Ομοσπονδία φρόντισε να καλύψει τους παίκτες της, «ανεβάζοντας» φωτογραφία στο επίσημο προφίλ της στο Twitter με ολόκληρη την αποστολή να χαιρετά στρατιωτικά από τα αποδυτήρια, με το σχόλιο «για τους γενναίους μας στρατιώτες και τους μάρτυρες συμπολίτες μας». Ο Τούρκος επιθετικός Τσενκ Τοσούν, ο οποίος αγωνίζεται στην Έβερτον, ακολούθησε στο Instagram φωτογραφία του στρατιωτικού χαιρετισμού και έγραψε: «Για το έθνος μας, κυρίως γι’ αυτούς που ρισκάρουν τη ζωή τους για το έθνος μας». Δύο ποδοσφαιριστές με τουρκικές ρίζες, οι οποίοι όμως αγωνίζονται στην Εθνική Γερμανίας, έσπευσαν να εκφράσουν την διαδικτυακή τους στήριξη, πατώντας «μου αρέσει» στην ανάρτηση. Ο λόγος για τον Ιλκάι Γκιντογκάν της Μάντσεστερ Σίτι και τον Εμρέ Τσαν της Γιουβέντους. «Πήρα πίσω το “μου αρέσει” όταν είδα πως θεωρήθηκε πολιτικό. Πιστέψτε με, μετά τον τελευταίο χρόνο το μόνο που δεν ήθελα ήταν να κάνω κάποια πολιτική δήλωση», υποστήριξε ο Γκιντογκάν στο Kicker, προσπαθώντας να «μαζέψει» τον θόρυβο που δημιούργησε η πράξη του, έχοντας νωπή ακόμα την κριτική για τις φωτογραφίες του με τον Ερντογάν.

Ο Εμρέ Τσαν αρκέστηκε να πει πως πάτησε «μου αρέσει» χωρίς να δώσει σημασία στο περιεχόμενο. Τα σχόλια τους δεν ήταν αρκετά. Οι δύο ποδοσφαιριστές, που βρίσκονταν στην αποστολή της Εθνικής Γερμανίας, δέχθηκαν καταιγισμό απαντήσεων στα Social Media, με το hashtag #Freekurdistan να κυριαρχεί. Από την πλευρά του, ο Ομοσπονδιακός τεχνικός των Τούρκων, Σενιόλ Γκιουνές, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της γειτονικής χώρας μίλησε στο τηλέφωνο με τον «Σουλτάνο» και του διεμήνυσε: «Αν υπάρξει ανάγκη να κάνουμε το καθήκον μας, είμαστε έτοιμοι να γίνουμε στρατιώτες». Πριν το ματς με την Γαλλία πάντως και με το θέμα να έχει ξεσηκώσει αντιδράσεις παγκόσμια, ο Γκιουνές προσπάθησε να τα μαζέψει: «Ενθαρρύνω τους στρατιώτες, αλλά επιθυμώ αυτές οι συζητήσεις να μην κυριαρχήσουν του αγώνα. Ζητώ από τους Τούρκους φιλάθλους που ζουν στην Ευρώπη και θα έρθουν στο γήπεδο να παρακολουθήσουν και να ευχαριστηθούν ένα παιχνίδι να χειροκροτήσουν τον αντίπαλο αν είναι ανώτερος. Το ποδόσφαιρο είναι φιλία, ειρήνη, αδερφοσύνη». 

Ακόμα κι έτσι, δεν απέφυγε την αναφορά στους στρατιώτες. Κι ήταν δεδομένο πως δεν είχε καμιά πρόθεση να σβήσει τη φωτιά που είχε ανάψει. Στο ματς της Δευτέρας με τη Γαλλία, χιλιάδες Τούρκων κατέκλυσαν το Stade de France, χαιρέτισαν στρατιωτικά, φώναξαν συνθήματα κατά των Κούρδων, σχημάτισαν με τα δάχτυλά τους ακόμα και το σήμα των Γκρίζων Λύκων. Oι ποδοσφαιριστές πανηγύρισαν ξανά με στρατιωτικό χαιρετισμό το τελικό 1-1 και κάπου, ο Ερντογάν χαμογελούσε με ικανοποίηση. Η αγαπημένη του πλατφόρμα είχε λειτουργήσει ξανά.

Εκείνοι που βρέθηκαν απέναντι

Δεν είναι όμως όλοι οι αθλητές στο πλευρό του Ερντογάν. Ο Χακάν Σουκούρ οδήγησε τη Γαλατάσαραι στην κατάκτηση του Κυπέλλου UEFA. Φόρεσε 112 φορές τη φανέλα της Εθνικής Τουρκίας. Και κατέληξε στις ΗΠΑ κατατρεγμένος, με ένα ένταλμα σύλληψης για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση να εκκρεμεί εις βάρος του. Η εκτελεστική επιτροπή της Γαλατά ανακοίνωσε στις 27 Μαρτίου 2018 τη διαγραφή του Σουκούρ και του Ερντέμ από τις λίστες της μαζί με 2.750 ακόμα μέλη. Η επίσημη αιτία ήταν οι απλήρωτες συνδρομές, όμως ελάχιστοι αμφέβαλαν για τους πραγματικούς λόγους. Οι δυο τους αναζητούνταν από τις αρχές της άγκυρας για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση, ως μέλη του δικτύου Φετουλάχ Γκιουλέν, που κατά τον Ερντογάν βρισκόταν πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016. Τον επόμενο μήνα, εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης κατά του παίκτη και του πατέρα του, καθώς και εντολή δέσμευσης της οικογενειακής τους περιουσίας. O πατέρας του άντεξε 8 μήνες στο κελί, πριν φύγει από τη ζωή. Ο ποδοσφαιριστής με την οικογένειά του, βλέποντας τον κλοιό προς όσους έχουν συνδεθεί με τον Γκιουλέν να σφίγγει, έφυγαν για τις ΗΠΑ, ενώ το μοναδικό που είχε να πει μετά τη στοχοποίησή του ήταν «Εκφράζω τη λύπη μου και σας λέω πως δεν είμαι προδότης». Μετά τον στρατιωτικό χαιρετισμό των διεθνών,  απάντησε σε μια συνομιλία στο Twitter υποστηρίζοντας: «Ο δικός μου είναι ένας αγώνας για δικαιοσύνη, για δημοκρατία, για ελευθερία και για ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Δεν με νοιάζει αυτό που μπορεί να χάσω αν κερδίζει η ανθρωπότητα»

O νούμερο ένα αθλητικός εχθρός του Ερντογάν τούτη την περίοδο όμως είναι ο Ενές Καντέρ, ο οποίος δεν θα μπορούσε να μην στείλει το μήνυμά του με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις. Έτσι, πριν το φιλικό ματς των Μπόστον Σέλτικς με τους Κλίβελαντ Καβαλίερες, ο σέντερ των Βοστονέζων έγραψε στα παπούτσια του τη λέξη «ελευθερία». «Έχω πολύ δυνατή φωνή, επειδή παίζω μπάσκετ στο ΝΒΑ. Και όποτε λέω κάτι, προκαλεί συζήτηση, γίνεται viral. Οπότε, γιατί να μην συνεχίσω να την χρησιμοποιώ για καλό σκοπό, για να βοηθήσω κόσμο;…», δήλωνε ο ίδιος για τη στάση του κατά του καθεστώτος. Ο Καντέρ, ο οποίος στο παρελθόν έχει χαρακτηρίσει τον Ερντογάν «παρανοϊκό», «μανιακό» και «δικτάτορα», ενώ τόσο ο ίδιος, όσο και η οικογένειά του είναι επικυρηγμένοι. Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ

Στο στόχαστρο του καθεστώτος βρέθηκε και ο γεννημένος στο Αμβούργο με κουρδική καταγωγή Ντενίς Νάκι, ο οποίος έχει πέσει αρκετές φορές θύμα εθνικιστικής βίας. Η ομάδα που επέλεξε επιστρέφοντας στις ρίζες του, αψήφισε τις εντολές της Τουρκικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας και άλλαξε το όνομά της από Ντιγιαμπαρκίρ Μπουγιουκσεχίρ Μπελεντιγέσπορ στο κουρδικό Αμέντσπορ, ενώ υιοθέτησε και τα χρώματα της σημαίας. Η Αμέντ μπήκε στο μάτι των εθνικιστών λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα της και του έντονου κουρδικού στοιχείο στην πόλη και τις κερκίδες. Ο Νάκι αφιέρωσε την τρομερή πορεία που έκανε στο Κύπελλο τη σεζόν 2015-16 στους πεσόντες και τους διωκόμενους, ζητώντας ελευθερία. Η τοποθέτησή του θεωρήθηκε πολιτική και ιδεολογική προπαγάνδα από την Ομοσπονδία, η οποία του επέβαλλε ποινή αποκλεισμού 12 αγωνιστικών!. Σε επικοινωνία που είχε με το περιοδικό HOT DOC, δήλωνε: «Κάθε λογικό άτομο ζητά ειρήνη. Αλλά εδώ, στην Τουρκία, το να ζητάς ειρήνη είναι πολιτική τοποθέτηση. Όχι μόνο αυτό. Είναι προδοσία και τρομοκρατία επίσης. Δεν έκαναν τίποτα λάθος, πάντα θα παλεύω για ειρήνη. Κανείς δεν μπορεί να με κάνει να σωπάσω και είμαι έτοιμος να πληρώσω το τίμημα…».

Ay-Yıldızlılar, galibiyeti kahraman Mehmetçiklerimizle şehit olan askerlerimiz ve vatandaşlarımıza armağan etti. pic.twitter.com/NNZKlnnWga

— Milli Takımlar (@MilliTakimlar) 11 Οκτωβρίου 2019