Όσο κρατάει ένας καφές με τον σκηνοθέτη – εικαστικό Παναγιώτη Αδάμ

Η ενασχόληση του Παναγιώτη Αδάμ με το θέατρο ξεκίνησε από πολύ νωρίς με έναν ανορθόδοξο τρόπο: Έφτιαχνε διάφορες κατασκευές για παραστάσεις, τα λεγόμενα «props», μάσκες ως επί το πλείστον. Είχε στη Θεσσαλονίκη μια εξαιρετική δασκάλα, την Τίνα Παραλή, γυναίκα του ζωγράφου Νίκου Παραλή. Κι ενώ στην αρχή τον απασχολούσε η σκηνογραφία, όταν ήταν 20 ετών τον κέρδισαν τα «props», θέλοντας ταυτόχρονα να σπουδάσει στην Καλών Τεχνών. Η Παραλή δεν έπαιρνε μαθητές: «Συνέχεια τη βομβάρδιζα» θυμάται ο Αδάμ, «με σκοπό να μαθητεύσω κοντά της». Τον δέχτηκε, έγινε βοηθός της μέχρι που άρχισε κι εκείνη να την απασχολεί περισσότερο η γλυπτική. Το ίδιο κι αυτόν, φτάνοντας έτσι, μετά την Παραλή, να δουλέψει κοντά στον Αντώνη Δαγκλίδη, τον Γιώργο Πάτσα, την Εύα Νάθενα, ακόμη και τον ζωγράφο Αλέκο Φασιανό.

Στη σχολή της Πολίχνης, στη Θεσσαλονίκη πάντα, ο Αδάμ εντάχθηκε σε μια θεατρική ομάδα μαζί και με τη Σοφία Μουτίδου, τον Δημήτρη Γιαμλόγλου κ.α. Η Παραλή πάλι ήταν εκείνη που τον παρότρυνε να γραφτεί σε δραματική σχολή, βλέποντας τον να υποδύεται τη Φαύστα του Μποστ. Ήταν η περίοδος που παραδόξως ο Αδάμ βιοποριζόταν από την τέχνη. Υπήρχε η υποστήριξη από το σπίτι του, αλλά «στο θέατρο τότε γίνονταν πράγματα, θέλανε κατασκευές και καλοπλήρωναν ένα νεαρό παιδί που έκανε σωστά τη δουλειά του». Η Θεσσαλονίκη άλλωστε ευνοούσε τα καλλιτεχνικά και του έδινε μία αίσθηση ανεξαρτησίας. 

Αιτία για τη στενή σχέση του Αδάμ με τον κόσμο της όπερας και της μουσικής ήταν ένα δώρο του νονού του: Δύο βινύλια της «προπαίδειας» της κλασικής μουσικής, ένα με την «5η Συμφωνία» του Beethoven κι άλλο ένα με τις «Τέσσερις Εποχές» του Vivaldi σε ηχογράφηση του Κάραγιαν. Μία θεία του γεροντοκόρη, επίσης, μόνιμη χορωδός στη Λυρική Σκηνή παρακαλούσε τους γονείς του να πάνε να τη δουν. Αυτοί έκαναν το «λάθος» και τον πήραν μαζί τους κι έτσι άρχισε το «μαρτύριο» τους. Ο Αδάμ θυμάται καλά εκείνη την παράσταση, παρότι ήταν μόνο οκτώμισι ετών. Κατάντησε…opera freak, ακούγοντας το συγκεκριμένο είδος απ’ το πρωί ως το βράδυ. 

Στην ερώτηση μου αν τραγουδούσε ποτέ ο ίδιος, απαντά με ένα «ναι και όχι», εφόσον πιθανώς να τον είχε κομπλάρει η θεία του. Από το θέατρο πέρασε στην όπερα, θέλοντας να αποφύγει τις «φόρμες που καταντάνε συχνά κουραστικές». Πιστεύει ότι η όπερα είναι στην κουλτούρα του Έλληνα, αν και αυτό το βλέπει μέσω του δικού του στενού κύκλου μόνο. Αναγνωρίζει κάποια ταμπού, όμως δεν παραβλέπει πως και από όπερα να μην σκαμπάζει κανείς, σίγουρα γνωρίζει τη Μαρία Κάλας: «Οι άνθρωποι που ασχολούνται με την όπερα έχουν βγάλει τη φήμη των ελιτιστών. Είναι λίγο παλιομοδίτικος μύθος αυτό που τους θέλει να μην ασχολούνται ή και να σνομπάρουν τα άλλα είδη».

Ένας μεγάλος έρωτας τον έβγαλε στη Βραζιλία. Αποφάσισε μόλις τελείωσε το Θέατρο Τέχνης να τα παρατήσει όλα και ν’ ακολουθήσει τη σχέση του σε μια νέα ζωή. Αγαπούσε πολύ και τη μουσική σκηνή της Λατινικής Αμερικής. Έφυγε στα 29 του, πιστεύοντας πως τα χέρια του πιάνουν και άρα κάτι θα έκανε κι εκεί. Πραγματικά, στο Σάο Πάολο άρχισε την κηροπλαστική: «Έκαναν γάμους και χρησιμοποιούσαν ως διακόσμηση τεράστιες ποσότητες κεριών σε αδιανόητα μεγέθη. Κάθε Πάσχα επίσης έφτιαχνα πολλά σοκολατοσκευάματα». Έξι χρόνια έμεινε τελικά στη Βραζιλία με τακτικά πήγαινε – έλα στην Ελλάδα. Όσο για τη σχέση του, διατηρήθηκε για μία δεκαετία, παρά την επιστροφή του στην Ελλάδα. Ίσως η πραγματική αιτία του γυρισμού του να ήταν το Πάρκινσον της συχωρεμένης της μάνας του που είχε επιδεινωθεί τότε. 

Μία φίλη του από το Δημοτικό Ωδείο Λαμίας, τον τόπο καταγωγής του, αποφάσισε να φτιάξει ένα εργάκι, στο οποίο θα εντάσσονταν οι μαθητές. «Μου έδωσε τη σκηνοθεσία και δεν πήρα ανάσα, αλλά με πέταξε στα βαθιά. ”Μην τολμήσεις και πεις ότι δεν τό’χεις ξανακάνει” μου έλεγε, ξέροντας τις θεατρικές σπουδές μου. Είμαι κι εγώ του ”πήγαινε και κάν’το” και πήγα και τό’κανα. Από κει είχα την τύχη να δουλέψω κοντά στον Χρήστο Καλαβρούζο, σπουδαίος ηθοποιός και άνθρωπος»! Στο σημείο αυτό με ενημερώνει πως ο Καλαβρούζος κατάγεται από την Καλαβρούζα κοντά στο Μεσολόγγι, εξ ου και το όνομα του. Η συνεργασία τους στο ΔΗΠΕΘΕ κράτησε δύο χρόνια, ξεκινώντας ουσιαστικά τη σκηνοθετική του σταδιοδρομία. 

Κατά τη διάρκεια όλων αυτών, μαζί με ένα φίλο του από το Ναύπλιο, ηθοποιό και σκηνοθέτη, σκέφτονταν πως θα παρουσιάσουν μια όπερα σε έναν μικρότερο και πιο εναλλακτικό χώρο. Το 2007 τελικά παρουσίασαν τη «Μαντάμα Μπατερφλάι» στις Χοροροές της Σπυράτου, σε έναν χώρο αρκετά «industrial». Εδώ ανατρέχει στη γνωριμία του με τον Δημήτρη Καρατζιά του θεάτρου Vault: Είχαν δώσει μαζί εξετάσεις και ξαναβρέθηκαν μετά από τόσα χρόνια στο θέατρο του. Στο Vault παρουσίασαν την όπερα «Διδώ και Αινείας» του Purcell σε μία σκηνή 5Χ5 συν το κουαρτέτο εγχόρδων. Είδαν ότι λειτούργησε! «Ο λαϊκός άνθρωπος σνομπάρει ή τον έχουν κάνει να σνομπάρει τέτοιου είδους θεάματα. Είναι αμφίδρομο. Η τέχνη είναι μία, δεν υπάρχει ”υψηλή και χαμηλή τέχνη”. Γιατί να συγκρίνεται ο Τσιτσάνης με τους κλασικούς συνθέτες; Και η Κάλας αγαπούσε υπερβολικά τη Μαίρη Λίντα!» Μένω έκπληκτος, να κάτι που δεν γνώριζα! «Βέβαια, υπάρχει και φωτογραφία τους, της είχε λατρεία» συνεχίζει ο Αδάμ και το μάτι του λάμπει! Κάποια στιγμή, όταν ο Δημήτρης Κομνηνός ξανάνοιξε το θέατρο Βικτώρια, πήρε για δεύτερη χρονιά την όπερα του. Ο κόσμος άρχισε να απενοχοποιείται, αλλά ο Αδάμ παραδέχεται πως είναι αδύνατο οι παραστάσεις που φτιάχνει να ανταγωνιστούν τις υπερπαραγωγές σε χώρους – μεγαθήρια. 

Η τωρινή του παράσταση ξεκίνησε το 2014 αμέσως μετά το «Διδώ και Αινείας». Είναι η πέμπτη επανάληψη της, ένα έτοιμο δηλαδή καλοδουλεμένο project. Η ιδέα ήταν της χορογράφου Νατάσσας Παπαμιχαήλ και των παιδιών από το θέατρο Olvio, που ζήτησαν του Αδάμ να έκανε κάτι αντίστοιχο στο χώρο τους. Ήξεραν ότι ήταν και επιρρεπής στην τρολλιά, ουδέποτε δηλαδή γούσταρε τη σοβαροφάνεια. Βρήκαν το έργο αυτό του Offenbach στη μετάφραση του Χρυσάκη και το «πείραξαν» λίγο, εκμοντερνίζοντας το. Αποφάσισαν να βάλουν ως Ωραία Ελένη μία εντυπωσιακή γυναίκα με διάφορους άντρες – κάγκουρες γύρω της. Η πηγή βέβαια ήταν ο ίδιος ο Offenbach που του άρεσε να σατιρίζει τα πάντα! «Απ’ όπου κι αν το πιάσεις το έργο, βλέπεις ότι ο Offfenbach κοροϊδεύει τους πάντες και τα πάντα, εννοείται με καλή διάθεση». Μπορεί να υπάρξει χιουμοριστική μουσική; «Σαφώς» απαντάει ο Αδάμ: «Το μόνιμο πρόβλημα του Offenbach ήταν που του την ”έλεγαν” γιατί δε γράφει μια σοβαρή όπερα. Τον έπνιξαν τον άνθρωπο και έκανε τα ”Παραμύθια του Hoffman”, που, εντάξει, δεν ήταν και το καλύτερο του, συγκριτικά με μικρά μονόπρακτα – διαμαντάκια». Από την κουβέντα μας μαθαίνω πολλά. Είχα ξεχάσει για την ακρίβεια πως ο πασίγνωστος χορός του Καν – Καν είναι σύνθεση του Offenbach, ένας χορός μέσα από την όπερα του, «Ο Ορφέας στον Άδη», που έγινε σύμβολο! Του χρόνου, άλλωστε, συμπληρώνονται διακόσια χρόνια από τη γέννηση του κλασικού συνθέτη, άρα θα είναι κατά κάποιο τρόπο «Έτος Offenbach».

Η παράσταση παίχτηκε πέρσι και στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Φέτος του την ξαναζήτησαν κι έτσι ξανανεβαίνει τώρα. Θεωρεί εξαιρετικό το τεχνικό team του Ιδρύματος, «οι καλοί τεχνικοί μπορούν να απογειώσουν αυτό που ονειρεύεσαι» λέει χαρακτηριστικά. «Μετά από πολλούς ανοιχτούς χώρους που παίξαμε, από τη Σαντορίνη μέχρι τη Λευκάδα και τη Θεσσαλονίκη, για κάποιο λόγο τώρα η παράσταση βρήκε το χρώμα της». Λόγω της εικαστικής του ιδιότητας ο Αδάμ αγαπάει το χρώμα και δεν μπορεί άλλο το «σκοτεινό και γκρίζο που προτείνεται συνήθως, παρά τη σκοτεινιά των καιρών». Το χρώμα δημιουργεί μια ευφορία πάντα και χαρίζει μια pop διάσταση. 

Το καστ παρέμεινε το ίδιο με μερικές προσθήκες νέων παιδιών, ενώ οι ρόλοι κάποιων αναβαθμίστηκαν. Πρόκειται για λυρικούς τραγουδιστές που «έμπλεξαν μαζί μου» τονίζει ο Αδάμ με έμφαση. Εννοεί πως ανέκαθεν ήθελε να σπάσει αυτή τη στατικότητα της όπερας, το «στέκομαι μπροστά, ανοίγω τα χέρια και τα ”λέω”». Η σχέση του άλλωστε και με το χορό είναι στενή, αφού είχε δάσκαλο τον εξαιρετικό Γιώργο Μάτσκαρη. «Δεν μπορώ να σκέφτομαι πως ο άλλος κάθεται και βλέπει ακίνητους ανθρώπους να τραγουδάνε όπερα! Δεν τους βάζω μια ηχογράφηση να ακούσουν καλύτερα; Έτσι αποφάσισα να φτιάξω μια ”κινητική όπερα”». 

Ο Παναγιώτης Αδάμ κατεβάζει συχνά ιδέες, τις οποίες πραγματοποιεί συνήθως. Του αρέσει, όμως, να αφήνεται και στο απρόοπτο, όπως συνέβη πρόσφατα με το παιδικό θέατρο. Διασκεδάζει ιδιαιτέρως με την ενασχόληση του με τη σκηνοθεσία και τα «props» σε παιδικές παραστάσεις. Εγώ πάλι είμαι λίγο καχύποπτος με όλους όσοι θέλουν κάποια στιγμή να ασχοληθούν με τον κόσμο των παιδιών, κατά το κοινώς λεγόμενο: «Τα παιδιά και οι τρελοί ”πουλάνε” στο σινεμά τουλάχιστον». «Έχει χρήμα η ιστορία» παραδέχεται με ειλικρίνεια ο Αδάμ, «γιατί εύκολα θα πάει ο γονιός τα παιδιά του να δουν ένα καλό θέαμα παρά ο ίδιος». Απ’ την άλλη ένας δημιουργός που γίνεται γονιός λογικό είναι να τον απασχολήσουν καλλιτεχνικά τα παιδιά. Σύμφωνα με τον Αδάμ, «ο κόσμος των παιδιών είναι πολύ σκληρός και γι’ αυτό πάντα αντιμετωπίζει τα συγκεκριμένα έργα σαν να γράφτηκαν για μεγάλους». Πέρσι, στο θέατρο Rappidhole που έστησε μια παιδική παράσταση, κάθε λίγο και λιγάκι τράβαγε την κουρτίνα για να έβλεπε τις αντιδράσεις των παιδιών, κάτι ιδιαίτερα αγχωτικό.

Πιστεύει πως η τέχνη είναι σαράκι που δε σταματά ποτέ να σε τρώει. Μου λέει σχετικά την ιστορία μιας φίλης του, ζωγράφου: «Την έπιαναν κάτι περίεργα που ήθελε να πετάξει τα πινέλα της. ”Και να το κάνω, την επόμενη θα ξυπνήσω και θα τα ξαναπιάσω” ήταν τα λόγια της. Κι εγώ το ίδιο αισθάνομαι. Το μόνο που θα μπορούσε να ανακόψει την ενασχόληση μου είναι αυτό το ”Δε γίνεται άλλο, πρέπει κάποια στιγμή να φάω”». Και τι θα κάνει όταν του συμβεί αυτό; «Επειδή είμαι και λίγο gamer, θα μπορούσα να φτιάξω κοστούμια, τα οποία απευθύνονται σε gamers. Κατασκευές που θα μπορούσα να τις πουλήσω για τέτοιους σκοπούς». Η τέχνη για τον Παναγιώτη Αδάμ είναι όλη αυτή η ευφρόσυνη διάθεση που του δημιουργεί.

Τον ρωτάω, τέλος, αν θα ήθελε να γίνει γνωστός και για ποιο λόγο. Απαντά ειλικρινά και πάλι: «Ναι, θα ήθελα να γίνω γνωστός για να μπορώ να έχω δουλειά. Μην ξεχνάμε πως κάνουμε ένα επάγγελμα. Αυτά, τα ”κάνω λειτούργημα”, είναι σαχλαμάρες. Είναι και λειτούργημα, αλλά οι ρομαντικούρες δεν έχουν θέση στην εποχή που ζούμε. Οι καινούργιοι άνθρωποι μέσω της τέχνης είναι το πιο σημαντικό. Και να μη βγει καλό ένα αποτέλεσμα, η τριβή μαζί τους σε ανανεώνει και σου κάνει μεγάλο καλό, σε κρατάει να μην ”πέσεις” και να μην αφεθείς». 

* LA BELLE HÉLÈNE/ The Return of the Queen του JACQUES OFFENBACH

Μουσική κωμωδία σε τρεις πράξεις σε λιμπρέτο των Ludovic Halevy & Henri Meilhac

Μετάφραση-Προσαρμογή στα Ελληνικά: Π. Χρυσάκης, Π. Αδάμ

Σκηνοθεσία: Παναγιώτης Αδάμ

Μουσική Διεύθυνση: Μαρία Παπαπετροπούλου – Γιάννης Τσανακαλιώτης.

Από 16 Νοεμβρίου 2018 – 5 Ιανουαρίου 2019

Παρασκευή στις 21:00 & Σάββατο στις 20:30

Σκηνικά – Κοστούμια: Βάλια Συριοπούλου

Επιμέλεια Κίνησης: Λουκάς Θεοδοσόπουλος

Σχεδιασμός Φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα

Φωτογραφίες: Στέφανος Κυριακόπουλος

Ερμηνεύουν:

Μαρισία Παπαλεξίου, Γιάννης Φίλιας, Αναστάσιος Λαζάρου, Στέλιος Κέλλερης, Κωνσταντίνος Ζαμπούνης, Παύλος Πανταζόπουλος, Γιάννης Βρυζάκης, Λέλα Χατζηελευθερίου, Λουκάς Θεοδοσόπουλος, Πέτρος Τσοφύλλας

Παίζουν οι μουσικοί:

Πιάνο: Μαρία Παπαπετροπούλου, Γιάννης Τσανακαλιώτης

Βιολί: Αυγουστίνος Μουστάκας

Τσέλο: Καίτη Πάντζαρη

Φλάουτο: Μαρία Παχνιστή

Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Πειραιώς 206, (ύψος Χαμοστέρνας), Ταύρος, Τ.Κ. 177 78, Τηλ. 210 3418550 & 210 3418579

Ημέρες, ώρα παραστάσεων: 16 Νοεμβρίου 2018 – 5 Ιανουαρίου 2019, Παρασκευή στις 21:00 & Σάββατο στις 20:30, στο Θέατρο του ΙΜΚ

Διάρκεια παράστασης: 100′ με διάλειμμα (10′).

Τιμές εισιτηρίων:

Γενική είσοδος: 15€, Μειωμένη τιμή: 12€

Ειδική τιμή: 10€ για ομάδες άνω των 10 ατόμων