Οι μύθοι που γκρέμισε ο κορονοϊός

Οταν βρίσκεσαι κλεισμένος στα τέσσερα ντουβάρια του σπιτιού, δεν έχεις και πολλές επιλογές για να σκοτώσεις την ώρα. Θα τσακωθείς, θα φιλιώσεις, θα δεις τηλεόραση, θα βολτάρεις στο διαδίκτυο, θα ακούσεις μουσική, θα βγεις στο μπαλκόνι να χειροκροτήσεις, θα ξαναβγείς στο μπαλκόνι, θα ψάξεις στη βιβλιοθήκη για κάποιο ξεχασμένο από τα χρόνια της νιότης βιβλίο… Κάποια στιγμή, όμως, αισθάνεσαι ότι το ρημάδι το ρολόι δεν τσουλά. Αγκομαχά λες και του έχουν κρεμάσει βαρίδια στους λεπτοδείκτες.

Σε αυτές τις ώρες ανάμεσα στη βαρεμάρα και στην αναζήτηση, μπορείτε να παίξετε ένα παιγνίδι γνώσεων και εμπειριών, σαν και εκείνα που παίζονται στην τηλεόραση, όπου ο πάνσοφος τηλεσοφός κάνει τεστ γνώσεων στους συμμετέχοντες. Ας το βαπτίσουμε: «Τι μας έμαθε ο κορονοϊός». Το υλικό για τις ερωτήσεις άφθονο: Από την οικονομία, μέχρι τη λειτουργία μιας πόλης και από τους φορείς της υγείας, μέχρι τις ανθρώπινες συμπεριφορές σε ακραίες καταστάσεις.

Ας αρχίσετε με την Υγεία. Δημόσια και ιδιωτική. Εδώ και χρόνια κακολογούσαν τη δημόσια που την εμφάνιζαν ως τον «μεγάλο ασθενή», στον οποίο κανένα ζωτικό όργανο δεν λειτουργεί καλά, και επαινούσαν την ιδιωτική. Μας ζάλισαν με τις «μαύρες τρύπες», με τις «σπατάλες», με τα αναλώσιμα που δεν υπήρχαν στα νοσοκομεία, με… Και σήμερα, οι ίδιοι άνθρωποι που χθες την αποδομούσαν συστηματικά, ορκίζονται στο όνομά της και προσεύχονται να μείνει όρθια.

Καιροσκοπισμός ή μεταμέλεια; Μόνο αυτοί γνωρίζουν. Αυτό που εγώ γνωρίζω είναι ότι η παγκόσμια εμπειρία δείχνει ότι σε κάθε υγειονομική κρίση οι ηγεσίες προσφεύγουν στη δημόσια υγεία. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα, όπου οι απειλές ασθενειών ανάγκασαν τις ηγεσίες να δημιουργήσουν ή να ενισχύσουν τους θεσμούς δημόσιας υγείας. Το 1863 η απειλή της επιδημίας χολέρας ήταν αυτή που ανάγκασε το νομοθετικό σώμα της Νέας Υόρκης να ιδρύσει –το 1866– το Μητροπολιτικό Συμβούλιο Υγείας. Η πανδημία γρίπης το 1918 και το 1919 και η ανάγκη να συγκρατηθεί η ασθένεια και να περιοριστεί ο πανικός έγιναν η αφορμή για να οικοδομηθούν και να ενισχυθούν οι θεσμοί της δημόσιας υγείας.

Ανάλογες παρεμβάσεις –εν αναμονή επιδημιών και πανικού– έγιναν και κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Κορέας, όταν συστάθηκε η φημισμένη Υπηρεσία Επιδημιολογικών Πληροφοριών. Οπως και να το κάνουμε, σε περιόδους οικονομικής κρίσης οι άνθρωποι εμπιστεύονται οτιδήποτε έχει το πρόθεμα «δημόσιο», ενώ όλα τα υπόλοιπα είτε τα αγνοούν είτε τα ακούν με καχυποψία και επιφυλακτικότητα. Η ιστορική εμπειρία δείχνει, επίσης, ότι όταν η σειρήνα του συναγερμού σταματά να ηχεί, η χρηματοδότηση της δημόσιας υγείας στραγγίζει, η δημόσια προσοχή ατονεί και η πολιτική στήριξής της παραμελείται. Αυτές είναι αλήθειες που επιβεβαιώνονται αυτές τις μέρες.

Αν θέλετε να ξεφύγετε από το αποπνικτικό θέμα της Υγείας, υπάρχει ένα άλλο μάλλον ουδέτερο πεδίο: «Οι αγορές και τα “προσόντα” τους». Μπορεί η «αόρατος χειρ» τους να μας λύσει τα προβλήματα ή αν βρεθούμε σε ανάγκη θα μας στείλει άκλαυτους, γιατί μας βρήκε στην ανάγκη και προσπάθησε να μας γδάρει;

Η εμπειρία των τελευταίων εβδομάδων απέδειξε ότι οι αγορές δουλεύουν σαν τα τζουκ μποξ. Ρίχνεις το κέρμα και παίζουν. Αν δεν έχεις κέρμα, παρακολουθείς τις επιλογές των άλλων ή δεν ακούς μουσική. Επίσης μάθαμε ότι οι αγορές τις μόνες κρίσεις που αναγνωρίζουν είναι αυτές που πλήττουν τις ίδιες. Τότε μετατρέπονται σε ικέτιδες του κράτους για να διατηρηθούν ζωντανές. Τις κρίσεις των άλλων τις αξιοποιούν για να ικανοποιήσουν την αχαλίνωτη βουλιμία τους. Κάποιοι τις χαρακτηρίζουν σοφές, αλλά αυτό που μας έμαθε η τωρινή μας κατάσταση είναι ότι οι αγορές σκέπτονται πριν από εμάς αλλά όχι για εμάς. Γι’ αυτό πουλάνε υποσχέσεις, βάζουν «καπέλα» σε ό,τι έχει ζήτηση και σε εγκαταλείπουν όταν έχεις την ανάγκη τους. Κρίσεις σαν και αυτήν που βιώνουμε προσφέρουν την ευκαιρία να ξανασκεφτούμε: αυτά που λένε εκείνοι που τους καλούς καιρούς αφορίζουν κάθε παρέμβαση του Δημοσίου αλλά και εκείνα που υποστηρίζουν όσοι θεωρούν ότι οι αγορές χρειάζονται χαλινάρι. Αν εξακολουθήσουμε να εμπιστευόμαστε τους πρώτους, ρισκάρουμε με το ενδεχόμενο η «αόρατος χείρα» της αγοράς να μας θάψει. Αν όμως επιλέξουμε την άλλη διαδρομή, τότε μπορεί να την σκαπουλάρουμε.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε αυτές τις μέρες της «απομόνωσης» έχουμε την ευκαιρία να σκεφτούμε για τη ζωή που μας περιμένει όταν επιστρέψουμε στην εποχή της… κανονικότητας και για τη λήθη που τη συντροφεύει.

Ο Γιάννης Σιώτος είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr