"Ο τρόπος φύλαξης ήταν αντελώς ανεύθυνος" λέει το πόρισμα για την τραγωδία στην Κύπρο

Χτες το μεσημέρι ο Πρόεδρος της Μονομελούς Ερευνητικής Επιτροπής, Πόλυς Πολυβίου, έδωσε στη δημοσιότητα το πόρισμα, από την έρευνα που διεξήγαγε, ως προς τα γεγονότα που οδήγησαν στην έκρηξη της 11ης Ιουλίου.
«Αγαπητοί, νωρίτερα σήμερα το πρωί παρέδωσα το πόρισμά μου στον πρόεδρο. Παρέδωσα και αντίγραφα στον Πρόεδρο της Βουλής και Γενικό Εισαγγελέα. Στο πλαίσιο του νέου νόμου που προνοεί ότι η ερευνητική επιτροπή προχωρεί η ίδια στην δημοσιοποίηση του πορίσματος. Είναι στο πλαίσιο αυτής της επιταγής της δημοσιοποιήσης που κάλεσα την συνέντευξη για να δημοσιοποιήσω τα συμπεράσματά μου.

Θα ήθελα να προβώ σε δύο σχόλια. Το πρώτο είναι ότι είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που ορίστηκε Επιτροπή ανεξάρτητη η οποία θα διερευνήσει θέματα που αφορούν την επάρκεια της Κυβέρνησης. Συμπεριλαμβανομένου του προέδρου. Ο πρόεδρος εμφανίστηκε ενώπιόν μου και εξετάστηκε από εμένα. Αυτή ήταν μια γενναία απόφαση και ένα σημαντικό βήμα προς την διαφάνειά μου. Θέλω επίσης να αποφευχθούν οι εξάρσεις και οι ακρότητες.

Πρωτογενή συμπεράσματα:

1. Η έκρηξη δεν προκλήθηκε από δολιοφθορά αλλά από αυτοανάφλεξη και οφείλεται στον τρόπο φύλαξης του φορτίου.

2. Ο τρόπος φύλαξης ήταν αντελώς ανεύθυνος.

3. Τα εμπορευματοκιβώτια είχαν απλώς τοποθετηθεί στη ναυτική βαση στο Μαρί. Εκτός κάθε συστήματος επιθεώρησης. Δεν υποβλήθηκαν σε χημικές αναλύσεις. Ούτε λήφθηκε μέτρο ασφάλειας σε σχέση με την παραμονή τους στη ναυτική βάση.

4. Η αρχική τοποθέτηση οφειλόταν στην πεποίθηση ότι ήταν ο πιο κατάλληλος χώρος για να αποφευχθεί δολιοφθορά.

5. Η απόφαση για κατακράτηση και εκφόρτωση λήφθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η διατήρηση του στην Κύπρου οφείλεται σε αποφάσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας. Έστω κι εάν ο Πρόεδρος δεν υπέγραψε έγγραφο με το οποίο επιλέχθηκε το Μαρί αποδίδεται στον Πρόεδρο.

6. Η κατάσχεση του φορτίου έγινε σύμφωνα με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Όμως ο χειρισμός μετά την εκφόρτωση και κατάσχεση συνιστά μια θλιβερή ιστορία αμέλειας, ανευθυνότητας. Το φορτίο αποτελούσε από την αρχή μια εν δυνάμει ορολογιακή βόμβα που είχε τοποθετηθεί σε έναν ακατάλληλο χώρο. Αυτά έπρεπε να ήταν γνωστά όχι μόνο στους Υπουργούς Άμυνας και Εξωτερικών αλλά και στον Πρόεδρο.

7. Η επικινδυνότητα ήταν γνωστή και στους Υπουργούς Αμυνας και Εξωτερικών όσο και στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η αλλοίωση κατέστη γνωστή στον Πρόεδρο τον Σεπτέμβριο του 2010. Ο Πρόεδρος γνώριζε επαρκώς από τον Γενάρη του 2009. Αλλά έμαθε το αργότερο τους κινδύνους τον Σεπτέμβριο.

8. Από τον Φεβρουάριο του 2011 ήταν γνωστοί οι κίνδυνοι της έκρηξης. Η Κύπρος δεν συνεργάστηκε για την καταστροφή τους με την Επιτροπή Κυρώσεων. Υπήρχαν προσφορές για καταστροφή τους από τρίτες χώρες αλλά δεν έτυχαν εκμετάλλευσης.

9. Ο ΥΠΕΞ επικαλέστηκε κατ’ επανάληψη πολιτικούς λόγους για την μη καταστροφή τους. Και το ΥΠΑΜ τους εξέλαβε ως οδηγία.

10. Ο Πρόεδρος έδωσε διαβεβαιώσεις στον Πρόεδρο της Συρίας ότι θα παραμείνουν στην Κύπρο. Ο πρόεδρος μού έδωσε την σαφή τοποθέτηση ότι επρόκειτο για διπλωματικό χειρισμό. Δέχομαι ότι ο Πρόεδρος δεν είχε σκοπό να επιστρέψει στην Συρία το φορτίο, αλλά το ότι θα έμενε στην Κύπρο ήταν ανάληψη ευθύνης απέναντι στην Συρία. Αυτό συνέτεινε στην μακρά παραμονή στην Κύπρο.

11. Ο πολιτικός χειρισμός του θεματος ανήκει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Τόσο λόγω της παραμονής του στην Κύπρο, όσο και θεσμικά. Ουδεμία απόφαση λήφθηκε από το Υπουργικό. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί αυτό.

12. Οι υπεύθυνοι αξιωματικοί στο ΜΑρί δεν ενημερώθηκαν για το περιεχόμενο. Τους ανατέθηκε μόνο η φρούρηση. Ούτε οι ναύτες, ούτε κανένας γνώριζαν πώς έπρεπε να αντιμετωπιστεί κάποιο πρόβλημα όπως πχ. η ανάφλεξη. Δεν έχουν ευθύνες οι υπεύθυνοι της Ναυτικής Βασης. Ακόμα και όταν έγινε η σύσκεψη λίγες μέρες πριν την έκρηξη οι υπεύθυνοι της Ναυτικής Βάσης είχαν αποκλειστεί. Δεν είχαν επαρκή γνώση. Ο πλοίαρχος, ο Λάμπρου, οι πυροσβέστες, τους χαρακτηρίζει ο αυθόρμητος ηρωισμός.

13. Τον Φεβρουάριο του 2011 έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις. Αντί να δοθεί σαφής οδηγία για καταστροφή του στην σύσκεψη των δύο Υπουργών λήφθηκε απόφαση να γίνει χημική ανάλυση πυρίτιδας. Μέχρι τον Ιούλιο δεν έγινε όμως τίποτα. Η ανάλυση μπορούσε να γίνει στην Κύπρο αλλά δεν έγινε. Όταν στις 4/7/2011 εντοπίστηκε η πρώτη έκρηξη στο ένα εμπορευματοκιβώτιο έπρεπε να δοθεί εντολή για εκκένωση περιοχής. Δεν έγινε.

14. Η πυροσβεστική δεν ενημερώθηκε πριν τις 6/7/2011. Αλλά όταν επιθεωρήθηκε από ομάδα που περιλάμβανε δύο ανώτερους πυροσβέστες στην σύσκεψη πέντε μέρες πριν την έκρηξη η Πυροσβεστική αμέλησε να λάβει μέτρα. Υπήρχε χρόνος για να αποφευθεί το μοιραίο. Να έρθουν εμπειρογνώμονες. Να γίνει κάτι.

15. Υπήρξε μια άδικη και αχρείαστη θυσία 13 ανθρώπων.

Ασύγγνωστη αμέλεια

Τα τελικά μου συμπεράσματα προκύπτουν δυστυχώς εύκολα.

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η πολιτεία επέδειξε ολιγωρία, αμέλεια, ανεπάρκεια στον χειρισμό του θέματος. Αφίχθηκε στην Κύπρο ένα εκ φύσεως επικίνδυνο φορτίο. Καλώς ή κακώς αφίχθηκε στην Κύπρο. 98 τεράστια εμπορευματοκιβώτια που γνωρίζαμε ότι είχαν πυρίτιδα ή ήταν εκρηκτικά. Έπρεπε να γίνει επιστημονική μελέτη του περιεχομένου τους. Αυτό είναι στοιχειώδες. Δεν έγινε. Έγινε σε πολύ μικρό βαθμό κι όχι πλήρως. Με την άφιξή του στην Κύπρο το φορτίο έπρεπε να τοποθετηθεί σε ασφαλή χώρο. Αυτό δεν έγινε. Το πήραν στο Μαρί γιατί πίστευαν ότι μπορούσε να αποτραπεί ενδεχόμενο δολιοφθοράς. Ακόμα και με αυτό το σκεπτικό το Μαρί είναι απόλυτα λανθασμένη επιλογή. Γιατί είναι δίπλα από το στρατόπεδο και δίπλα από ΑΗΚ. Έστω και εάν δεν υπήρχαν ανθρώπινα θύματα σε μια ενδεχόμενη έκρηξη θα υπήρχε καταστροφή του σταθμού.

Ο Πρόεδρος Χριστόφιας έδωσε διαβεβαιώσεις 31/8/2009 στον Άσαντ ότι θα φυλαχθεί εδώ μέχρι να γίνει δυνατή η επιστροφή του φορτίου στο Ιράν ή στη Συρία. Δέχομαι ότι δεν είχε διάθεση για να επιστραφεί κι ότι το έκανε αυτό στο πλαίσιο διπλωματικών ισορροπιών. Δεν πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει θέμα ισορροπιών. Δεν έπρεπε να λογοδοτήσουμε ούτε στον Ασαντ ούτε σε κανένα. Κακώς δόθηκαν οι διαβεβαιώσεις διότι εγκλωβιζόταν το κράτος σε μια πολιτική που συνεπαγόταν την παραμονή του φορτίου εδώ και δεν καταστρεφόταν. Παρότι αποδέχομαι την παραδοχή προέδρου ότι δεν θα το επέστρεψε το φορτίο, εντούτοις παγιδεύτηκε η χώρα από αυτές τις διαβεβαιώσεις.

Το φορτίο παρέμεινε στον ίδιο χώρο και στην ίδια κατάσταση μάξιμουμ επικινδυνότητας. Γνωριζαν ο Πρόεδρος και οι Υπουργοί; Η απάντηση είναι καταφατική. Γνώριζαν για την αυξανόμενη επικινδυνότητα με την πάροδο του χρόνου; Η απάντηση χωρίς αμφιβολία είναι καταφατική. Αυτό μιλά από μόνο του: Είναι αδυσώπητη θεσμική ευθύνη τόσο για τον ΥΠΕΞ όσο και για τον ΥΠΑΜ όσο και για τον Πρόεδρο.

Η ασύγγνωστη αμέλεια να μην λαμβάνεται μέτρο για την φύλαξη του φορτίου. Γιατί για δυόμισι χρόνια δεν λαμβάνονταν μέτρα; Δεν μιλάμε για ένα φορτίο της Εθνικής Φρουράς. Μιλούμε για το φορτίο του πλοίου που αποτέλεσε διεθνές γεγονός.

Η απάντηση “δεν ενημερώθηκα και δεν γνωρίζω” δεν είναι αρκετή σε ένα ζήτημα μάξιμουμ σημασίας και επικινδυνότητας.

Τέθηκε μια ωρολογιακή βόμβα σε ένα στρατόπεδο και έμεινε εκεί μέχρι να εκτιναχθεί.

Ο Μάρκος Κυπριανού, Υπουργός Εξωτερικών, αδράνησε. Υπό την αίρεση τελικών αποφάσεων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κρίνω ότι ο ΥΠΕΞ αδράνησε και δεν προώθησε το θέμα με τον αναγκαίο ζήλο ενόψει των ολοκάθαρων κινδύνων που παραμόνευαν. Αντίθετα, ο ΥΠΕΞ και οι λειτουργοί του στάθηκαν ως εμπόδιο για να έρθει επιτροπή εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής Κυρώσεων που ήθελε να έρθει στην Κύπρο. Αυτό αποτελεί ένα ιδιαίτερο μελανό σημείο. Τον Ιανουάριο του 2011 η Επ. Κυρώσεων ζήτησε να στείλει εμπειρογνώμονες για να κρίνουν την πραγματική κατάσταση. Ο ΥΠΕΞ απάντησε ότι η ουσία «είναι να καθυστερήσουμε όσο μπορούμε».

Το ΥΠΑΜ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου. Η πρόσβαση σε αυτό το φορτίο δεν ήταν ελεύθερη σε οποιονδήποτε στρατιωτικό. Γιατί ο ΥΠΑΜ δεν προέβη στα αναγκαία μέτρα για να φρουρηθεί με ασφάλεια το φορτίο; Γιατί αφέθηκε να μένει εντός της Ε.Φ. για δυόμισι χρόνια; Οι ερωτήσεις είναι πολύ απλές. Είναι απαντήσεις που δεν υπάρχουν. Το χειρότερο είναι η παράλειψη της κυβέρνησης να εξασφαλίσει εμπειρογνωμοσύνη από το εξωτερικό ή εσωτερικό για την επικινδυνότητα. Άραγε η Κυβέρνηση δεν ήθελε να εξεταστεί το φορτίο γιατί οι εξεταστές θα σύστηναν καταστροφή; Πιστεύω ότι μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου 2010 η πολιτική εξευμενισμού προς τον Ασαντ υπερίσχυσε αλλά από το τέλος Σεπτεμβρίου 2010 η Κυβέρνηση άρχισε να προσανατολίζεται προς την καταστροφή του. Αλλά για ακόμα ένα χρόνο δεν έγινε τίποτα. Απραξία.

Ο ΥΠΑΜ και ΥΠΕΞ βαρύνεται με πολύ σοβαρές ευθύνες θεσμικές και προσωπικές.

Η κύρια όμως ευθύνη ανήκει στον Πρόεδρο της ΔΗμοκρατίας που έχει την μέγιστη ευθύνη για την αμέλεια και ολιγωρία. Έχει συνεπώς την πιο μεγάλη ευθύνη για το τι συνέβη. Η εκτελεστική εξουσία της οποία προίσταται απέτυχε οικτρά να λάβει τα αναγκαία μέτρα ασφαλούς φύλαξης του φορτίου. Ο Πρόεδρος γνώριζε επαρκώς. Κι έπρεπε να ληφθούν μέτρα. Το θέμα δεν έπρεπε να αφεθεί να συζητείται για δυο χρόνια χωρίς συντονισμό και αποφάσεις. Δεν έπρεπε να αφεθεί στο έλεος της γραφειοκρατίας το θέμα. Ο πρόεδρος είχε ο ίδιος ντε φάκτο αναλάβει την διαχείριση του φορτίου. Έχοντας τον απόλυτο έλεγχο αυτού ήταν εκείνος που έπρεπε να λάβει τις αποφάσεις. Κρίνω ότι οι ενέργειες, πράξεις και αποφάσεις του Προέδρου δεν ανταπορκίνονται στην ελάχιστη επιμέλεια. Για την ασφάλεια πολιτών της δημοκρατίας και την οικονομία. Ο Πρόεδρος απέτυχε να λάβει στοιχειώδη μέτρα για την ασφάλεια των πολιτών. Δεν αναφέρομαι απλώς σε θεσμική και πολιτική ευθύνη. Του καταλογίζω σοβαρότατες προσωπικές ευθύνες για το τραγικό συμβάν και τις συνέπειές του.

Υπάρχουν δύο είδη ευθυνών: η θεσμική ευθύνη και η προσωπική ευθύνη. Η θεσμική προκύπτει από αξίωμα ή θέση είτε γνωρίζεις κάτι είτε δεν γνωρίζεις κάτι. Εάν συμβεί μια έκρηξη σε ένα στρατόπεδο τότε αναλαμβάνεις θεσμική ευθύνη. Εκεί όμως όπου λόγω των πράξεων και παραλείψεων ανέλαβες προσωπική ανάμειξη κι εμπλοκή αφορά την προσωπική ευθύνη. Κι αυτή είναι μια κλασική περίπτωση όπου η θεσμική ευθύνη του προέδρου μετεξελίσσεται σε προσωπική ευθύνη λόγω της προσωπικής του εμπλοκής στην υπόθεση και λόγω του μεγέθους του συμβάντος.

Κίνδυνος πολιτικής αστάθειας

Είναι υπόλογοι στους πολίτες οι Κυβερνώντες ανεξαρτήτως της οποιασδήποτε ποινικής ευθύνης. Όσο πιο ψηλό το αξίωμα τόσο πιο έντονη πρέπει να είναι η ανάληψη της ευθύνης. Κι όταν δεν τις αναλαμβάνουν εδραιώνουν την κοινωνική απαξίωση και ασυδοσία. Διαπιστώνω κοινωνική αναταραχή και σήψη στην Κύπρο. Ζούμε σε ένα φαύλο κύκλο. Αυτό οφείλεται στην κακοδιοίκηση και μη ανάληψη ευθύνης. Στα επικοινωνιακά τεχνάσματα των πολιτικών παραγόντων όλων των κομμάτων. Πρέπει να μας προβληματίσει: 1. Κέντρο αναφοράς του πολιτειακού συστήματος δεν είναι ο πολίτης αλλά τα κόμματα. Αυτό δεν εμπαιδώνει την δημοκρατία. 2. Ο μέσος πολίτης θεωρεί ότι η ευρύτερη δημόσια υπηρεσία δεν εξυπηρετεί τον ίδιο. Αλλά το σύστημα. Πολλοί λειτουργοί του δημοσίου δεν επιδεικνύουν αίσθημα ευθύνης. Μένουν προσκολλημένοι στα ωράρια και στα σχέδια υπηρεσίας τους χωρίς να εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. 3. Τελευταία είναι το ίδιο το κράτος που αντιμετωπίζεται από τον πολίτη εχθρικά και με επιφύλαξη. Το κράτος φαίνεται να έχει αλλωθεί από οργανωμένα συμφέροντα. Αντί να υπηρετεί τον λαό.

Είναι καιρός να γίνει κατανοητό κι ας το Μαρί αποτελέσει αφετηρία αυτού του προβληματισμού ότι το κράτος υπάρχει για να υπηρετεί τον λαό κι όχι τους κρατικούς αξιωματούχους και τα μικροπολιτικά συμφέροντα. Εάν η κατασταση δεν αλλάξει θα υπάρχει αυξανόμενη δυσφορία κοινωνική και πολιτική αστάθεια. Η μη ανάληψη ευθύνης οδηγεί στην συνέχιση αυτής της κουλτούρας.
Καθημερινή Κύπρου