Ο τελευταίος ήρωας του Τέλεμαρκ

Εφυγε από τη ζωή ο τελευταίος Νορβηγός σαμποτέρ που ανατίναξε τα σχέδια του Χίτλερ να αποκτήσει ατομική βόμβα. Ο Γιόακιμ Ρόνενμπεργκ, που πέθανε στο Oλεσουντ την Κυριακή 21 Οκτωβρίου στα 99 του χρόνια, ήταν επικεφαλής της συμμαχικής ομάδας δολιοφθορέων που έδρασε στα μετόπισθεν του εχθρού στην κατεχόμενη Νορβηγία των «κουίσλινγκς».  

Ολα ξεκίνησαν από τη διαταγή του Ουίνστον Τσόρτσιλ για την καταστροφή του εργοστασίου της Hydro Norsk, του μοναδικού στον κόσμο που παρήγαγε το βαρύ ύδωρ το οποίο ήταν απαραίτητο για την κατασκευή ατομικών βομβών. Ομως η προσβολή του εργοστασίου με αεροπορικούς βομβαρδισμούς αποδείχτηκε αδύνατη. Η περιοχή Βέμορκ της επαρχίας Τελεμάρκεν αποτελούσε φυσικό οχυρό και το εργοστάσιο  ήταν καμουφλαρισμένο, σχεδόν αθέατο.

Δύο επιχειρήσεις προσβολής του εργοστασίου το 1942 είχαν αποτύχει. Η Επιχείρηση Χελιδόνι με επικεφαλής τους Εϊναρ Σκινάρλαντ και Γιενς-Αντον Πούλσον βάλτωσαν από διαδοχικές ατυχίες και.

Και οι εννιά (σαμποτέρ) ήταν υπέροχοι

Στο Λονδίνο οι Combined Operations (συνδυασμένες επιχειρήσεις) δίνουν διαταγή καταστροφής του εργοστασίου στη Special Operations.Executive (επιχειρήσεις ειδικών αποστολών). Το νορβηγικό τμήμα της SOE αναλαμβάνει δράση. Ο συνταγματάρχης Τζακ Ουίλσον ορίζεται διευθυντής του νορβηγικού τμήματος. Εκπαιδεύει νεαρούς Νορβηγούς με σκοπό σαμποτάζ με την κωδική ονομασία Επιχείρηση Γκάνερσαϊντ. Επικεφαλής τους τίθεται ο 23χρονος υπολοχαγός και δεινός σκιέρ Γιόακιμ Ρόνενμπεργκ.

Απογειώνονται στις 16 Φεβρουαρίου 1943 για τη Νορβηγία,  προσγειώνονται στην παγωμένη λίμνη Σκρίκεν και ύστερα από απίστευτες περιπλανήσεις στα χιόνια βρίσκουν τα απομεινάρια της Επιχείρησης Χελιδόνι και ξεκινούν για το  Βέρμοκ.

Οι εννιά Νορβηγοί σαμποτέρ μπαίνουν στο κατάλευκο πευκοδάσος Τέλεμαρκ. Σταματούν στο απόκρημνο φαράγγι του ποταμού και κοιτάζουν κάτω τον βουερό υδροηλεκτρικό σταθμό, όπου οι ναζί επιστήμονες είχαν αναπτύξει το μυστηριώδες και άκρως απόρρητο πρότζεκτ τους.

Το Σάββατο 27 Φεβρουαρίου 1943 αρχίζουν να κατεβαίνουν τη χαράδρα. Οταν φτάνουν στον δρόμο με τις ράγες ο Ρόνεμπεργκ χωρίζει τους άντρες σε μια ομάδα κάλυψης με επικεφαλής τον Κνουτ Χάουκελιντ και σε μια άλλη επιφορτισμένη με την ανατίναξη και αρχηγό τον ίδιο. Η πρώτη θα ανοίξει την πύλη πού οδηγεί στον χώρο του εργοστασίου και θα καλύψει την ομάδα που θα κάνει την ανατίναξη.

Μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα αρχίζουν την επίθεση. Ο Αρνε Κγέλστρουπ θρυμματίζει με ένα ψαλίδι τη σιδερένια αλυσίδα. Πλησιάζουν το κτίριο και ο Ρόνενμπεργκ σέρνεται με την ομάδα του προς το οίκημα όπου γίνεται η ηλεκτρόλυση βαρέως ύδατος. Μπαίνουν  μέσα από τη  σήραγγα με τα καλώδια. Ο Ρόνεμπεργκ στερεώνει τα εκρηκτικά υλικά στις ηλεκτρολυτικές πλάκες και βάζει φωτιά στο φυτίλι. Η έκρηξη έγινε μόλις η ομάδα είχε προλάβει να βγει από το κτίριο.

Οι σαμποτέρ συναντιούνται στο προσυμφωνημένο μέρος και παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής. Οταν έφτασαν στη χαράδρα, άκουσαν το ουρλιαχτό των σειρήνων. Φορούν τις άσπρες στολές παραλλαγής και ανεβαίνουν στην πλαγιά προς το Χαρνταγκερβίντα όπου χωρίζονται.

Οι Γερμανοί δεν προβαίνουν σε αντίποινα σε βάρος αμάχων διότι αντιλαμβάνονται πως η «η δουλειά ήταν άκρως επαγγελματική». Οι πυθμένες όλων των ηλεκτρολυτικών δοχείων έχουν πεταχτεί και μισός τόνος βαρέος ύδατος είναι χυμένος. Η Επιχείρηση Γκάνερσαϊντ ήταν μια τέλεια πράξη σαμποτάζ. Ο σκοπός της αποστολής εκπληρώθηκε πλήρως και ταυτόχρονα δεν στοίχισε ούτε μια ανθρώπινη ζωή. Περισσότεροι από 3.000 Γερμανοί αρχίζουν να ψάχνουν. Είναι όμως αργά. Οι πέντε άντρες  της ομάδας των σαμποτέρ έχουν περάσει τα σουηδικά σύνορα. Κάνουν μια πορεία δεκατεσσάρων ημερών, διανύουν 400 χιλιόμετρα με σκι κάτω από εφιαλτικές συνθήκες και φτάνουν σε σίγουρο μέρος. Λίγο αργότερα  πετούν ασφαλείς πίσω στην Αγγλία.

Μια παρακαταθήκη για ει­ρή­νη και ελευθερία

Με σεμνότητα ο Ρόνενμπεργκ αρνήθηκε επί δεκαετίες να μιλήσει για το σημαντικότερο κατόρθωμα της νορβηγικής αντίστασης, αν και ακολούθησε καριέρα δημοσιογράφου στο ραδιόφωνο.

Μόνο τη δε­κα­ε­τία του 1970 άρ­χι­σε να μιλάει αν και ήταν γνωστός για τον αγώνα του υπέρ της ευαι­σθη­το­ποί­η­σης των νέων για τους κιν­δύ­νους του πο­λέ­μου. Το 2015 δήλωσε: «Συ­νει­δη­το­ποί­η­σα ότι ο κό­σμος πε­ρί­με­νε μια απά­ντη­ση. Είναι ση­μα­ντι­κό να γνω­ρί­ζου­με όλοι τι συ­νέ­βη ώστε στη συ­νέ­χεια να κά­νου­με κα­λύ­τε­ρες επι­λο­γές. Αυτοί που με­γα­λώ­νουν σή­με­ρα πρέ­πει να κα­τα­λά­βουν ότι πρέ­πει πάντα να εί­μα­στε έτοι­μοι να αγω­νι­στού­με για ει­ρή­νη και ελευθερία».

–Τα στοιχεία αντλήθηκαν από το βιβλίο του Janusz Piekalkiewicz «Σπιούνοι, πράκτορες, στρατιώτες» και από το άρθρο του Robert D. McFadden στους «The New York Times».

-Το σαμποτάζ ενέπνευσε τους δημιουργούς των ταινιών «La bataille de l’eau lourde» (1947) και «Οι ήρωες του Τέ­λε­μαρκ» (1965).

-Το βαρύ ύδωρ είναι νερό αλλά τα μόριά του δεν αποτελούνται από δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου (Η2Ο), αλλά από ένα βαρύτερο ισότοπο του υδρογόνου, το δευτέριο, και ένα άτομο οξυγόνου (D2O). Αποκτάται από το κοινό νερό με ηλεκτρόλυση. Εχει την ιδιότητα να μειώνει την ενέργεια των νετρονίων και χρησιμοποιείται στους πυρηνικούς αντιδραστήρες ως επιβραδυντής.

-Στην ιστορία δεν μαθαίνουμε ποτέ «τι θα γινόταν εάν…» ή «εάν δεν…». Κρατάμε όμως πως ο Γιόακιμ Ρόνενμπεργκ στάθηκε στη σωστή όχθη του Β΄ ΠΠ.