Ο Κόκκινος Οκτώβρης στη ζωή του Πάμπλο Πικάσο

Ο Κώστας Τσόκλης εξέφρασε πρόσφατα με αγανάκτηση μια εξαιρετικά επικίνδυνη άποψη, η οποία απέκτησε μεγαλύτερη βαρύτητα εξαιτίας της επαγγελματικής του ιδιότητας

artworkpicasso

Ο εικαστικός, Κώστας Τσόκλης, εξέφρασε πρόσφατα σε τηλεοπτική εκπομπή με αγανάκτηση μια εξαιρετικά επικίνδυνη άποψη, η οποία απέκτησε μεγαλύτερη βαρύτητα εξαιτίας της επαγγελματικής του ιδιότητας.

Η δήλωσή του είχε ως εξής: «Έχω ένα είδος απογοήτευσης και θυμού για το πώς φέρθηκε η κοινωνία στις διαφορετικές ηλικίες. Δηλαδή, ένα μωρό παιδί το θεωρούμε άξιο να ζήσει, αλλά δεν ξέρουμε αν είναι βόδι όρθιο ή είναι άνθρωπος που έχει μια αξία. Ένας γέροντας ξέρουμε πια τι ψάρια έπιασε στη ζωή του. Εγώ, αν ήταν να σώσω έναν άνθρωπο στην ηλικία μου, που ζει ακόμα και δεν τα ‘χει χάσει, παρά ένα παιδί που δεν ξέρω τι θα γίνει, θα ’σωζα τον γέροντα. Γιατί να το ρισκάρω; Ο άλλος είναι μια πραγματική αξία αναγνωρισμένη». Και πρόσθεσε «Όπως με ενοχλεί το ότι οι νέοι αναλαμβάνουν να με προφυλάξουν. Αν υπάρχει ένας νέος, που εντάξει είναι πιο έξυπνος από εμένα, πιο δημιουργικός, πιο χρήσιμος στην κοινωνία, να με προφυλάξει. Αν όχι, να τον προφυλάξω εγώ. Δεν θέλω την αγάπη του, δεν θέλω αυτό που έγινε στη Γαλλία, που άφηναν τους γέροντες και πέθαιναν μέσα στα γηροκομεία και στην Ιταλία που διαλέγανε “αυτός θα ζήσει κι ο άλλος θα πεθάνει”. Μα με ποιο δικαίωμα; Σκοτώνεις τον Πικάσο για να ζήσει η κυρά Μαρία; Μα χίλιες φορές ας σκοτώσω την κυρά-Μαρία, αν χρειαστεί. Βεβαίως εγώ και η κυρά-Μαρία θέλω να ζήσει, αλλά αν μπει το πρόβλημα δε θα σκεφτώ αν η κυρά-Μαρία είναι 17 χρονών και ο Πικάσο είναι 84. Αυτό με ενόχλησε πολύ, αυτός ο διαχωρισμός των ηλικιών. Αυτή η αυθαίρετη απόφαση που πήραν κάποιοι απρόσωποι».

Ο Κώστας Τσόκλης έχει εκφράσει και στο παρελθόν δημοσίως απόψεις μισογυνισμού και αντικοινωνικής συμπεριφοράς, δικαιολογώντας την πράξη βιασμού υπέρ του βιαστή, κατηγορώντας μάλιστα το θύμα εξαιτίας της «προκλητικής», όπως δήλωσε, εμφάνισής του. Πώς όμως ένας εικαστικός, με διεθνή μάλιστα παρουσία στο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι, εκφράζει δημόσια τέτοιες απόψεις που είναι όχι μόνο οπισθοδρομικές και συντηρητικές αλλά και βαθιά αντικοινωνικές, σε μια εποχή που η κοινωνία πασχίζει να εξαλείψει τέτοια ζητήματα; Στην ιστορία της τέχνης υπήρξαν πολλά παραδείγματα καλλιτεχνών, οι οποίοι δε φημίζονταν ούτε για τις δημοκρατικές τους απόψεις, ούτε για την ηθική τους στάση απέναντι σε ζητήματα που απορρέουν από την έννοια της δημοκρατίας. Ωστόσο, η ευφυία και το ταλέντο τους επισκίασαν τον κακό τους χαρακτήρα. Ο λόγος για τον οποίο δίνεται μεγάλη έμφαση στη ζωή και στο έργο των καλλιτεχνών, δεν είναι άλλος από την ζωτικής σημασίας προσφορά της τέχνης στην πολιτισμική συνέχεια μιας κοινωνίας. Η τέχνη και η φιλοσοφία αποτελούν το απόλυτο πνεύμα, θα μας πει ο Hegel, μέσα από το οποίο ο άνθρωπος ανακαλύπτει τον μεταφυσικό πυρήνα της ύπαρξής του, τη μεταφυσική καταγωγή και καταβολή τόσο του ίδιου όσο και ολόκληρης της κοινωνίας.

Ο καλλιτέχνης (όπως και ο φιλόσοφος) βρίσκεται μετέωρος ανάμεσα στο κοινωνικό Είναι και στο πνευματικό (παλαιότερα αφορούσε τη θρησκεία, σήμερα έχει ιδεολογικα- φιλοσοφικά χαρακτηριστικά), γι’ αυτό και βιώνει μια κοινωνική και ιδεολογική ανασφάλεια. Αυτή η θέση καθιστά τον καλλιτέχνη ένα ουσιαστικό ιστορικό υποκείμενο, το οποίο επιφορτίζεται με το δύσκολο καθήκον της αυτονόμησής του. Αυτός ο μετεωρισμός εδραιώνει και τη θέση του στην κοινωνία. Αυτό αποτελεί και μια εξήγηση των ιδιόρρυθμων συμπεριφορών, που ενδεχομένως αναγνωρίζει και «ανέχεται» η κοινωνία στην καλλιτεχνική κοινότητα. Έτσι η κοινωνική και πνευματική ανασφάλεια περιθωριοποιεί τον δημιουργό και διαμορφώνει μια καθολική ταυτότητα περί της ιστορικότητας του καλλιτέχνη ως υποκείμενο. Η ταυτότητά του αρχίζει να εμφανίζει το δημιουργό με την ιστορική του μορφή, συνδέοντάς τον με την ανάδυση της αστικής κοινωνίας, διαμορφώνοντας ταυτόχρονα και την συνείδησή του, όχι τόσο μέσα από αφηρημένες έννοιες αλλά κυρίως σε σχέση με την κοινωνική θέση που επιλέγει να προβάλει. Παραδείγματος χάρη, ο προσανατολισμός ενός δημιουργού στην περίοδο της Αναγέννησης, πέρα από την ανάδειξη νέων κανόνων αισθητικής αποτύπωσης του ωραίου και την ψυχαγωγία του κοινού του, αφορούσε τον διαχωρισμό της καλλιτεχνίας από την τεχνική μαεστρία και επιδεξιότητα, κυρίως λόγω της ετερότητας που υπήρχε στη δημιουργία μη χρηστικών αντικειμένων. Ο καλλιτέχνης γίνεται έτσι δέσμιος της άρχουσας τάξης, καθώς είναι η μόνη τάξη που μπορεί στην ουσία να αμείβει έναν καλλιτέχνη να δημιουργεί μη χρηστικά αντικείμενα για την κοινωνία. Η οικονομική εξάρτηση του καλλιτέχνη από την άρχουσα τάξη κορυφώνει την ανασφάλειά του, δημιουργώντας υπαρξιακά ζητήματα, καθώς δεν μπορεί να ενταχθεί ουσιαστικά σε μια κοινωνική ομάδα. Αυτή η κοινωνική «αχρηστία» του καλλιτέχνη, από την Αναγέννηση και μετά, θα ενισχύσει την τοποθέτηση του καλλιτέχνη εκ δεξιών της κυρίαρχης τάξης.

Η αστική τάξη που θα αναδυθεί, θα υιοθετήσει αρκετά χαρακτηριστικά από την ελίτ των προηγούμενων αιώνων, παρασύροντας και το δημιουργό στην αναπροσαρμογή και κατοχύρωση μιας νέας θέσης στην κοινωνία. Δεν θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα, καθώς θα βρεθεί και πάλι υπό την προστασία των οικονομικά εύρωστων αστών. Φυσικά, ο αστικός τρόπος έκφρασης χρειάζεται μια διακριτικότητα, ώστε να εξυπηρετεί το κοινωνικό σύνολο. Μην ξεχνάμε πως είναι η εποχή που αποκεφαλίζουν βασιλιάδες και η κοινωνική θέση του καλλιτέχνη βρίσκεται σε μια επισφάλεια. Όσο πιο περιθωριακός είναι ο καλλιτέχνης τόσο πιο χρήσιμος είναι για την ασφάλεια του αστικού συστήματος, καθώς «εκτονώνει» τα κοινωνικά απωθημένα. Με την εδραίωση της αστικής τάξης (1750-1850), ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι απροκάλυπτα αλληλένδετος με την αγορά και την οικονομική δραστηριότητα που δημιουργεί η τέχνη. Ο Γάλλος φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Pierre Bourdieu (1930-2002) θεωρεί τον καλλιτέχνη στενά συνδεδεμένο με ό,τι παρέδωσε το κίνημα του Ρομαντισμού, τουτέστιν «προφήτη και ημίθεο που πληρώνει το κόστος της μεγαλοφυΐας του με το πικρό τίμημα της έλλειψης επικοινωνίας», όπως αναφέρει ο Νίκος Δασκαλοθανάσης στο βιβλίο Ο καλλιτέχνης ως ιστορικό υποκείμενο από τον 19 ο στον 20 ο αιώνα. Ο καλλιτέχνης δεν είναι το έργο του αλλά η ίδια η ιδιοσυγκρασία, η ιδεολογία, η γενικότερη φιλοσοφία του… είναι η πρόθεση και η εικόνα του. Μάλιστα για αυτή την ιστορική μετάβαση του ενδιαφέροντος από το έργο τέχνης στη μεταμόρφωση του καλλιτέχνη ως προϊόν της αστικής νοοτροπίας, ο Bourdieu θα πει: «Διαφυλάσσοντας το όνομα έργο τέχνης για ένα ανεκτίμητο αντικείμενο, για ένα έργο καθαρό και ανιδιοτελές, που δεν πωλείται ή που τουλάχιστον δεν έχει δημιουργηθεί για να πουληθεί… ο καλλιτέχνης εμφανίζεται να μην έχει καμία σχέση με τον απλό παραγωγό εμπορευμάτων, με τη βιομηχανική τέχνη αλλά και με τον αστό, ο οποίος δε γνωρίζει παρά μόνο το οικονομικό όφελος…». Ο μετεωρισμός και η ανασφάλεια του καλλιτέχνη τώρα πια είναι ανάμεσα στον αστικό και τον κοινωνικό χαρακτήρα της τέχνης. Ανάμεσα, δηλαδή στον αστικό ωφελιμισμό και τον σοσιαλιστικό υλισμό.

Ο Κώστας Τσόκλης προκειμένου να αναδείξει και να δώσει κύρος στη γνώμη του, χρησιμοποίησε το όνομα του Πάμπλο Πικάσο, στο μακάβριο, ανεδαφικό και δείγμα του εκφυλισμού της κοινωνικής τάξης, που επέλεξε ως προστάτη του δικού του μετεωρισμού, δίλημμα για το ποιος πρέπει να πεθάνει πρώτα. Ο Κόκκινος Οκτώβρης στη ζωή του Πάμπλο Πικάσο δε θα επέτρεπε διλήμματα απάνθρωπα και φασιστικά. Ο ίδιος ο Πικάσο, από πολύ νωρίς όντας έμπειρος στη ζωή, βιώνοντας σε ώριμη ηλικία δύο παγκόσμιους πολέμους, δεν είχε τα διλήμματα της εκφυλισμένης μπουρζουαζίας που προστατεύει τον Τσόκλη, του οποίου η παθολογική φιλαυτία και ο εγωκεντρισμός υπονομεύουν το έργο μιας ζωής.

Ο Πάμπλο Πικάσο μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο θα ενταχθεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας (1944) και θα παραμείνει μέλος του μέχρι και το θάνατό του το 1973. Η βαναυσότητα του ναζιστικού καθεστώτος δε θα δημιουργήσει κανένα δίλημμα στον Πικάσο για το ποιο στρατόπεδο θα επιλέξει. Την ευκολία του διλήμματος «ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει» την είχαν οι ναζί. Το Ολοκαύτωμα είναι εν μέρει μια τέτοια «ευκολία» αστικής νοοτροπίας, που οδήγησε έξι εκατομμύρια αθώους ανθρώπους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στο θάνατο. Όχι μόνο το έργο αλλά και η στάση επομένως του καλλιτέχνη καταλαμβάνουν τη θέση που τους αναλογεί στην ιστορία. Στην περίπτωση του Πικάσο, το χρέος που θεώρησε πως είχε ως ιστορικό υποκείμενο, συνέβαλε στην αναδιαμόρφωση τόσο της τέχνης και της αισθητικής όσο και της σχέσης θύματος και θύτη.

Όταν ρωτήθηκε παλαιότερα πού τοποθετεί το έργο του κοινωνικά και πολιτικά ο Κώστας Τσόκλης, εκείνος δήλωσε με απολιτικό και φλύαρο τρόπο «Εγώ προσπαθώ, όσο μπορώ, να είμαι ανεξάρτητος από κόμματα, όχι με την έννοια των πολιτικών κομμάτων, αλλά των καλλιτεχνικών κομμάτων. Να ρίχνω στο πέλαγος ένα δόλωμα, ένα αγκίστρι και να ψαρεύω τους δικούς μου και με αυτούς να συνεννοούμαι και να τους λέω “παιδιά τι νομίζετε ότι μπορούμε να προσφέρουμε για να καταστήσουμε μια κοινωνία πιο ισορροπημένη, πιο ευτυχισμένη, πιο σκεπτόμενη“». Αοριστίες με λίγη δόση δήθεν ποιητικής διάθεσης, που φανερώνει την ανασφάλεια του καλλιτέχνη στην προσπάθειά του να μην κακοκαρδίσει τους πελάτες του, παρά να προστατέψει την τέχνη του. Αν ρωτούσαν αντίστοιχα τον Κόκκινο Πάμπλο πού τοποθετεί την τέχνη του κοινωνικά και πολιτικά εκείνος απλά θα έλεγε: «είμαι κομμουνιστής και αντιφασίστας και αυτό τα λέει όλα».

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr

Τσαλίκης: «Νευριάζω όταν ρωτάτε τον Οικονομόπουλο για τα ομόφυλα… βγάλε έναν επιστήμονα» (video)

Τσαλίκης Οικονομόπουλο

Τσαλίκης: «Νευριάζω όταν ρωτάτε τον Οικονομόπουλο για τα ομόφυλα… βγάλε έναν επιστήμονα» (video)

Ο Γιώργος Τσαλίκης είχε ένα μικρό ξέσπασμα όταν μίλησε για τον Νίκο Οικονομόπουλο και τα…

Κέιτ Μίντλεντον: Σάλος στα social media για τη «σωσία» – «Αν πιστεύεις ότι είναι η Kate, πρέπει να τσεκάρεις την όρασή σου…» (video)

AP22007351527410

Κέιτ Μίντλεντον: Σάλος στα social media για τη «σωσία» – «Αν πιστεύεις ότι είναι η Kate, πρέπει να τσεκάρεις την όρασή σου…» (video)

Λίγο καιρό μετά τον χαμό που προκάλεσε μια επεξεργασμένη φωτογραφία της, η Κέιτ Μίντλεντον βρίσκεται…

Θρήνος για τον 33χρονο Μανώλη που έχασε τη ζωή του από φωτοβολίδα – Είχε τραυματιστεί και παλιότερα (video)

φωτοβολίδα Μανώλης

Θρήνος για τον 33χρονο Μανώλη που έχασε τη ζωή του από φωτοβολίδα – Είχε τραυματιστεί και παλιότερα (video)

Τα νέα στοιχεία για την τραγωδία στην με τον 33χρονο Μανώλη που έχασε τη ζωή…

Ακρίτα για Καρυστιανού: «Σηκώνει στις πλάτες της τον λυγμό και τον θυμό ενός ολοκλήρου λαού»

Ακρίτα Καρυστιανού 1536x814 1

Ακρίτα για Καρυστιανού: «Σηκώνει στις πλάτες της τον λυγμό και τον θυμό ενός ολοκλήρου λαού»

Η Έλενα Ακρίτα με ανάρτησή της στήριξε για ακόμα μια φορά την Μαρία Καρυστιανού και…