Κέρδος για λίγους πίσω από το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική

Οι Μεγάλες Δυνάμεις επενδύουν στον «Υψηλό Βορρά»

Είναι ενδεικτικό πως έντεκα χώρες έχουν ήδη διορίσει πρέσβεις υπεύθυνους για την Αρκτική ώστε να προωθήσουν τα εθνικά τους συμφέροντα. Από το 1996 οκτώ από τα εμπλεκόμενα κράτη έχουν συστήσει το Αρκτικό Συμβούλιο, «ως διακυβερνητικό φόρουμ υψηλού επιπέδου για να προσφέρει τη συνεργασία, το συντονισμό και τη διάδραση ανάμεσα στα Αρκτικά κράτη, με τη συμμετοχή των αρκτικών γηγενών κοινοτήτων κι άλλους κατοίκους της Αρκτικής, πάνω σε κοινά ζητήματα της Αρκτικής, σε ζητήματα αειφόρου ανάπτυξης και περιβαλλοντικής προστασίας στην Αρκτική». Στο συμβούλιο αυτό συμμετέχουν ο Καναδάς, η Δανία –εκπροσωπώντας τη Γροιλανδία και τις νήσους Φερόε–, η Φινλανδία, η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Ρωσία, η Σουηδία κι οι ΗΠΑ. Το Αρκτικό Συμβούλιο δεν είναι σε καμία περίπτωση κάποια μικρή ομάδα ειδικών, συμβουλευτικού στα κράτη χαρακτήρα. Τουναντίον, με εννέα ομάδες εργασίας κι έξι ακόμα συνεργαζόμενους φορείς, το συμβούλιο λειτουργεί ως πεδίο άσκησης εξωτερικής πολιτικής από τα κράτη-μέλη.

Σχετικό ρεπορτάζ του βρετανικού Guardian με τίτλο «Ρωσική πόλη στην Αρκτική ελπίζει να εισπράξει κέρδη καθώς οι πάγοι που λιώνουν ανοίγουν νέο θαλάσσιο δρόμο προς την Κίνα», αναλύει τις στρατηγικές που γίνονται στην πόλη Ναντίμ της βόρειας Ρωσίας.

Ο πετρελαϊκός κολοσσός της Gazprom σε συνεργασία με τη γαλλική Total δημιουργούν λιμάνι πλησίον της Ναντίμ κι όπως σημειώνει ο συντάκτης του άρθρου «αν η Ν.Β.Θ.Ο είναι ανοιχτή έστω έξι μήνες το χρόνο, τότε η Ναντίμ θα βρεθεί πάνω στον αντίστοιχο δρόμο του μεταξιού του 21ου αιώνα». Ήδη, το 2013, 71 μεγάλα ρωσικά πλοία με τη βοήθεια παγοθραυστικών πέρασαν από τη Ν.Β.Θ.Ο. Η ρωσική κυβέρνηση σκοπεύει να ξανανοίξει τη στρατιωτική βάση στα νησιά Νοβόσιμπιρσκ ενώ ο ρωσικός πετρελαϊκός κολοσσός Rosneft συνεργάζεται με τον αμερικάνικο αντίστοιχο ExxonMobil για να εξορύξουν πετρέλαιο στη Θάλασσα του Κάρα, βόρεια της Ναντίμ. Στο ίδιο ρεπορτάζ, ο ρώσος πρέσβης για την Αρκτική Άντον Βασίλεφ έθεσε τον πήχη των προσδοκιών πολύ ψηλά: «Η Αρκτική είναι το σπίτι μας και το μέλλον μας. Θα εκμεταλλευτούμε πλήρως τη Νέα Βόρεια Θαλάσσια Οδό. Δημιουργούμε υποδομές και γράφουμε ιστορία. Έχουμε φιλόδοξα σχέδια». Από την εποχή των Τσάρων η Ρωσία προσπαθούσε να βρει πρόσβαση στη θάλασσα μέσω του Εύξεινου Πόντου. Τώρα, με την τήξη των πάγων, φαίνεται να βρίσκει πρόσβαση σε έναν ολόκληρο ωκεανό που τη φέρνει πιο κοντά στις μεγάλες αγορές, και μάλιστα έναν ωκεανό γεμάτο πετρέλαιο.

Στον αγγλοσαξονικό κόσμο υπάρχει επίσης μεγάλη κινητικότητα πάνω στο θέμα. Τον Οκτώβριο του 2014 διοργανώθηκε στο Τορόντο του Καναδά διημερίδα από ΗΠΑ, Καναδά και Νορβηγία, με θέμα «Αρκτική: Εταιρείες, Αειφορία κι Ασφάλεια», στην οποία καλέστηκαν μέτοχοι από διάφορες εταιρείες για να έρθουν σε επαφή και να προωθήσουν τα επιχειρηματικά τους σχέδια. Ιδιαίτερα στη Νορβηγία, δεδομένης της στρατηγικής γεωγραφικής της θέσης και των σημαντικών κοιτασμάτων πετρελαίου που υπάρχουν βόρεια της χώρας, ο «Υψηλός Βορράς» όπως αποκαλούν το όλο θέμα, έχει αναγορευθεί στο σημαντικότερο ζήτημα εξωτερικής πολιτικής. Τον Αύγουστο του 2013, το Πανεπιστήμιο του Τρόμσο συγχωνεύθηκε με το University College of Finnmark και μετονομάστηκαν σε «Αρκτικό Πανεπιστήμιο της Νορβηγίας», εξέλιξη που μαρτυρά το βάρος που η εύρωστη σκανδιναβική χώρα ρίχνει στο θέμα.

Τη σημασία που έχει η τήξη των πάγων της Αρκτικής σε γεωπολιτικό επίπεδο υπογραμμίζει στο άρθρο του Guardian και ο Μαλτ Χούμπερτ, διευθυντής του think tank Αρκτικό Ινστιτούτο που εδρεύει στην Ουάσινγκτον: «Μια παρτίδα σκάκι έχει στηθεί από τις χώρες που διακηρύττουν δικαιώματα πάνω στην Αρκτική για να διασφαλίσουν πως δε θα μείνουν στην “απ’ έξω”», είπε ο Χούμπερτ. Στο συγκεκριμένο Ινστιτούτο θεωρούν πως η Ν.Β.Θ.Ο. θα αξιοποιηθεί στο μέλλον κυρίως για τη μεταφορά τοπικών φυσικών πόρων προς την Άπω Ανατολή και πολύ λιγότερο για τη μεταφορά άλλων αγαθών, όπως για παράδειγμα τα κινέζικα προϊόντα.

Έχει να κερδίσει η διεθνής κοινότητα;

Ζητήσαμε από τον καθηγητή Εφαρμοσμένων Περιβαλλοντικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης κ. Ράντοβαν Κρέτσι μια γενική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που ενδεχομένως έχει η εκτεταμένη χρήση της Ν.Β.Θ.Ο. Ο κος. Κρέτσι αμφισβήτησε τα σενάρια που μιλούν για τρομερή αύξηση της ναυσιπλοΐας στην Αρκτική λέγοντας πως «η Ν.Β.Θ.Ο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί περίπου 100 μέρες το χρόνο γύρω στο έτος 2030 και περίπου 120 μέρες γύρω στο έτος 2050». Σημείωσε ωστόσο πως η έστω και μερική αύξηση θα δημιουργήσει σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα πριν αρχίσει να αποδίδει κάποια θετικά αποτελέσματα. «Μακροπρόθεσμα μια πιθανώς σημαντική αύξηση της ναυσιπλοΐας στην περιοχή θα έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας και θα χρειαστεί τουλάχιστον ένας αιώνας για να δούμε κάποια θετικά αποτελέσματα χάρη στη μείωση των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που θα έχει προκύψει από τη μείωση των διανυόμενων αποστάσεων» εξήγησε.

Είναι λοιπόν σαφές πως η μελλοντική συστηματική χρήση της Ν.Β.Θ.Ο από τα ισχυρά κράτη του πλανήτη θα ωφελήσει πολύ συγκεκριμένα εμπορικά και γεωπολιτικά συμφέροντα που δύσκολα συνάδουν με την ανάγκη για επιβράδυνση της τήξης των πάγων και τη συνεπακόλουθη σταθεροποίηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Άλλωστε ο ίδιος ο ΟΗΕ, με ανακοίνωσή του το Φεβρουάριο του 2013 έχει κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου: «Οι αποσυρόμενοι πάγοι διευκολύνουν την πρόσβαση σε φυσικούς πόρους όπως φυσικό αέριο και πετρέλαιο, προκαλώντας έτσι αυξημένη ανθρώπινη δραστηριότητα που μπορεί να απειλήσει τα ήδη εύθραυστα οικοσυστήματα και την άγρια ζωή της περιοχής». Είναι γνωστό βέβαια πως η ισχύς του ΟΗΕ στον 21 αιώνα περιορίζεται όλο και περισσότερο ενώ η αντίστοιχη άλλων διακυβερνητικών οργανισμών όπως το Αρκτικό Συμβούλιο ή οι G20 αυξάνεται συνεχώς, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το συμφέρον της παγκόσμιας κοινότητας και την προστασία του πλανήτη.

Διαβάστε όλο το άρθρο στο τεύχος 65 του HOT DOC