Η "νέα Frontex" θα παρεμβαίνει χωρίς άδεια – Για μερική απώλεια κυριαρχίας διαμαρτύρονται κράτη – μέλη

Τη δημιουργία νέου υπεροργανισμού για την προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ θα προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη Σύνοδο Κορυφής για το προσφυγικό, αντικαθιστώντας τη Frontex, καθώς επισημαίνει πως το ήδη υπάρχον σύστημα ελέγχου κρίθηκε ανεπαρκές και ασυντόνιστο. Αρκετές είναι οι αντιδράσεις που έχουν προκληθεί από κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης -ανάμεσά τους και η Ελλάδα, με το επιχείρημα πως η άμεση επέμβαση του οργανισμού χωρίς ανάλογο αίτημα από κάποιο κράτος-μέλος αποτελεί μερική απώλεια κυριαρχίας.

Ο εν λόγω οργανισμός συνοριοφυλακής – ακτοφυλακής θα επεμβαίνει, στέλνοντας προσωπικό για τη φύλαξη των συνόρων, μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, σε καταστάσεις κρίσης στα εξωτερικά σύνορα και αν ένα κράτος μέλος δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την κρίση.

Επιπρόσθετα, θα αναλύει διαρκώς την κατάσταση που επικρατεί στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, προκειμένου να αποσοβηθούν οι κρίσεις. Θα έχει τη δικαιοδοσία να συνεργάζεται με τρίτες χώρες, ιδίως με τα Δυτικά Βαλκάνια, θα βοηθά στην ταυτοποίηση και δακτυλοσκόπηση των μεταναστών, ενώ παράλληλα θα βοηθά στη διαδικασία επιστροφής στις χώρες προέλευσής τους των μεταναστών εκείνων των οποίων η αίτηση χορήγησης ασύλου απορρίπτεται.

Το κόστος της νέας και αναβαθμισμένης Frontex θα ανέρχεται στα 280 εκατ. ευρώ το χρόνο, δηλαδή θα είναι διπλάσιο από τον οργανισμό που αντικαθιστά, ενώ θα απασχολεί περί τα 1.500 άτομα.

H πρόταση της Επιτροπής θα πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ και αναμένεται να αντιμετωπίσει τη σθεναρή αντίσταση ορισμένων χωρών-μελών. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η πρόταση της Επιτροπής, παρά τη στήριξη της Γερμανίας και της Γαλλίας, έχει ήδη προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις από μια μερίδα χωρών-μελών που θεωρούν ότι μια τέτοια λύση αποτελεί παραχώρηση μέρους της κυριαρχίας τους.

Αντίθετη η Ελλάδα

Αντίθετη είναι η Αθήνα με το σκεπτικό λειτουργίας του συγκεκριμένου οργανισμού, αφού σύμφωνα με τον κ. Τόσκα στην ΕΡΤ όσο και από κύκλους του υπουργείου, η Ελλάδα δεν θα δεχτεί κινήσεις και αποφάσεις που εναντιώνονται στην εθνική της κυριαρχία. «Είμαστε θετικοί ως προς τον υποστηρικτικό χαρακτήρα του οργανισμού, αλλά δεν μπορεί να επεμβαίνει δίχως δικό μας αίτημα» ανέφεραν οι ίδιες πηγές. Ένα από τα ζητήματα που χαρακτηρίζεται ως γκρίζα ζώνη είναι η συνεισφορά της νέας Frontex στις επαναπροωθήσεις μεταναστών, κάτι που αναμένεται να αποσαφηνιστεί στη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης.

Τί λένε Τίμερμανς και Αβραμόπουλος

Ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Φρανς Τίμερμανς υποστήριξε στη φλαμανδική εφημερίδα «De Morgen» ότι η καλύτερη φύλαξη των συνόρων θα ελαφρύνει σημαντικά την πίεση προς την Ευρώπη. «Όλο και περισσότερο, αυτοί που καταφθάνουν στην Ευρώπη δεν είναι Σύριοι που θέλουν να αποφύγουν τον πόλεμο αλλά μετανάστες από το Μαρόκο, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Μετανάστες που είναι σαφές ότι δεν έχουν δικαίωμα για προστασία».

Αναφορικά με την κατάσταση στα ελληνοτουρκικά θαλάσσια σύνορα, ο Φ. Τίμερμανς τονίζει ότι «η εμπειρία δείχνει ότι εάν κανείς περιμένει πάρα πολύ, η κατάσταση ξεφεύγει εντελώς από τον έλεγχο. Τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποτελούν σύνορα της Ευρώπης. Άρα είναι κάτι περισσότερο από λογικό ότι η φύλαξή τους αποτελεί συλλογική ευθύνη. Δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Έχουμε ένα κολοσσιαίο πρόβλημα με τα εξωτερικά μας σύνορα, αλλιώς δεν θα είχαν φτάσει σχεδόν ένα εκατομμύριο άτομα στα γερμανικά σύνορα τους τελευταίους έντεκα μήνες», δήλωσε ο Ολλανδός Επίτροπος.

Τέλος, ο επίτροπος, αρμόδιος για θέματα μετανάστευσης και εσωτερικών υποθέσεων, Δημήτρης Αβραμόπουλος υποστήριξε πρόσφατα από τη Ρώμη ότι τα κράτη μέλη «δεν είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν την τεράστια εισροή αιτούντων άσυλο και δεν μπορούν να δράσουν μόνα τους. Χρειαζόμαστε κάτι πιο ολοκληρωμένο και καλύτερα διαρθρωμένο από τα εργαλεία που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας», χαρακτηρίζοντας την πρόταση της Επιτροπής «τολμηρό σχέδιο».

Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή

Στην Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή θα συμμετέχουν ένας ευρωπαϊκός οργανισμός φύλαξης των συνόρων και των ακτών, που θα σχηματιστεί με βάση τον Frontex, και οι αρμόδιες για τη διαχείριση των συνόρων αρχές των κρατών μελών, που θα εξακολουθήσουν να ασκούν την καθημερινή διαχείριση των εξωτερικών συνόρων.

Η νέα Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή θα χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα:

·         Εφεδρείες συνοριοφυλάκων ταχείας κινητοποίησης και τεχνικού εξοπλισμού: ο οργανισμός θα είναι σε θέση να βασίζεται σε τουλάχιστον 1.500 εμπειρογνώμονες, οι οποίοι θα μπορούν να αναπτυχθούν σε λιγότερο από 3 ημέρες. Για πρώτη φορά, ο οργανισμός θα έχει τη δυνατότητα να προμηθεύεται ο ίδιος εξοπλισμό και να χρησιμοποιεί ένα απόθεμα τεχνικού εξοπλισμού που θα παρέχεται από τα κράτη μέλη. Δεν θα υπάρχει πλέον έλλειψη προσωπικού ή εξοπλισμού για τις ευρωπαϊκές συνοριακές επιχειρήσεις. Οι ανθρώπινοι πόροι του νέου οργανισμού θα υπερδιπλασιαστούν σε σχέση με εκείνους του Frontex, ανερχόμενοι σε μόνιμο προσωπικό 1 000 ατόμων, συμπεριλαμβανομένου του επιτόπιου προσωπικού, έως το 2020.

·         Ρόλο παρακολούθησης και εποπτείας: θα συσταθεί ένα κέντρο παρακολούθησης και ανάλυσης κινδύνου, το οποίο θα παρακολουθεί τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και εντός αυτής και θα διενεργεί αναλύσεις κινδύνου και υποχρεωτικές εκτιμήσεις τρωτότητας, προκειμένου να εντοπίζονται και να θωρακίζονται τα αδύνατα σημεία. Αξιωματικοί-σύνδεσμοι θα αποσπώνται στα κράτη μέλη για να εξασφαλίζεται η επιτόπια παρουσία στα σημεία όπου υπάρχει κίνδυνος για τα σύνορα. Ο οργανισμός θα είναι σε θέση να εκτιμά την επιχειρησιακή ικανότητα, τον τεχνικό εξοπλισμό και τους πόρους που διαθέτουν τα κράτη μέλη ώστε να αντιμετωπίζουν προκλήσεις στα εξωτερικά τους σύνορα και να απαιτεί από τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα ώστε να επιληφθούν του ζητήματος εντός καθορισμένης προθεσμίας σε περίπτωση που υπάρχουν τρωτά σημεία.

·         Δικαίωμα παρέμβασης: τα κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν την εκτέλεση κοινών επιχειρήσεων και ταχείες συνοριακές επεμβάσεις, καθώς και την αποστολή ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων και ακτοφυλάκων προς υποστήριξή τους.Σε περίπτωση που εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις ή που κράτος μέλος υφίσταται σημαντική μεταναστευτική πίεση που θέτει σε κίνδυνο τον χώρο Σένγκεν και εφόσον δεν επίκειται η λήψη μέτρων σε εθνικό επίπεδο ή εάν αυτά είναι ανεπαρκή, η Επιτροπή θα έχει τη δυνατότητα να εκδίδει εκτελεστική απόφαση με την οποία θα ορίζεται ότι η κατάσταση σε συγκεκριμένο τμήμα των εξωτερικών συνόρων απαιτεί την ανάληψη επείγουσας δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.Αυτό θα επιτρέπει στον οργανισμό να παρεμβαίνει και να αποστέλλει ευρωπαϊκές ομάδες συνοριοφυλάκων και ακτοφυλάκων, ώστε να εξασφαλίζεται ότι αναλαμβάνεται επιτόπια δράση, ακόμη και όταν ένα κράτος μέλος δεν είναι σε θέση ή δεν επιθυμεί να λάβει τα αναγκαία μέτρα.

·         Επιτήρηση από την Ακτοφυλακή: οι εθνικές ακτοφυλακές θα αποτελούν μέρος της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, στον βαθμό που εκτελούν καθήκοντα συνοριακών ελέγχων. Οι εντολές της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ελέγχου της Αλιείας και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια στη Θάλασσα θα ευθυγραμμιστούν με την εντολή της νέας Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής. Οι τρεις οργανισμοί θα είναι σε θέση να αναλαμβάνουν κοινές επιχειρήσεις επιτήρησης, για παράδειγμα, μέσω της από κοινού λειτουργίας των τηλεκατευθυνόμενων αεροπορικών συστημάτων (μη επανδρωμένων αεροσκαφών) στη Μεσόγειο Θάλασσα.

·         Εντολή για δραστηριοποίηση σε τρίτες χώρες: ο οργανισμός θα λάβει νέα εντολή για αποστολή αξιωματικών-συνδέσμων σε γειτονικές τρίτες χώρες και έναρξη κοινών επιχειρήσεων με αυτές, μεταξύ άλλων και στο έδαφός τους.

·         Ενίσχυση του ρόλου σε θέματα επιστροφής: στο πλαίσιο του οργανισμού θα συσταθεί Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Επιστροφών, ώστε να επιτραπεί η τοποθέτηση ευρωπαϊκών ομάδων επέμβασης για επιστροφές, οι οποίες θα στελεχώνονται από συνοδούς, παρατηρητές και ειδικούς σε θέματα επιστροφής και θα εργάζονται για την αποτελεσματική επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών. Ένα ενιαίο ευρωπαϊκό ταξιδιωτικό έγγραφο για την επιστροφή θα εξασφαλίσει την ευρύτερη αποδοχή των επαναπατριζομένων από τις τρίτες χώρες.

·         Διαφύλαξη της εσωτερικής ασφάλειας: ο οργανισμός θα λαμβάνει υπόψη του στην ανάλυση κινδύνου το διασυνοριακό έγκλημα και την τρομοκρατία και θα συνεργάζεται με άλλους οργανισμούς της Ένωσης και διεθνείς οργανώσεις για την πρόληψη της τρομοκρατίας, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Συστηματικοί έλεγχοι των πολιτών της ΕΕ στα εξωτερικά σύνορα

Προκειμένου να αυξηθεί η ασφάλεια εντός του χώρου Σένγκεν, η Επιτροπή προτείνει μια στοχευμένη τροποποίηση του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, με τη θέσπιση υποχρεωτικών συστηματικών ελέγχων των πολιτών της ΕΕ στα εξωτερικά χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα. Θα καθιερωθούν υποχρεωτικοί έλεγχοι των πολιτών της ΕΕ με τη χρήση βάσεων δεδομένων, όπως το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν (SIS), η βάση δεδομένων της Ιντερπόλ για κλαπέντα και απολεσθέντα ταξιδιωτικά έγγραφα και συναφή εθνικά συστήματα, για να εξακριβώνεται ότι τα πρόσωπα που αφικνούνται δεν συνιστούν απειλή για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια. Επίσης, η πρόταση ενισχύει την ανάγκη να εξακριβώνονται τα βιομετρικά αναγνωριστικά στοιχεία στα διαβατήρια των πολιτών της ΕΕ σε περίπτωση αμφιβολιών σχετικά με τη γνησιότητα του διαβατηρίου ή τη νομιμότητα του κατόχου. Οι έλεγχοι θα είναι πλέον υποχρεωτικοί και κατά την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Κατ’ αρχήν, δεδομένου ότι οι έλεγχοι εγγράφων και προσώπων είναι δυνατόν να διεξάγονται παράλληλα, οι αρχές αναμένεται ότι θα είναι σε θέση να συμβουλεύονται τις σχετικές βάσεις δεδομένων χωρίς να καθυστερεί η διέλευση των συνόρων. Προβλέπεται ευελιξία από τους κανόνες για τις περιπτώσεις στις οποίες οι συστηματικοί έλεγχοι ενδέχεται να έχουν δυσανάλογες επιπτώσεις στη ροή της κυκλοφορίας στα σύνορα. Στις περιπτώσεις αυτές, τα κράτη μέλη μπορούν, βάσει αξιολόγησης κινδύνου, να αποφασίσουν να διενεργήσουν στοχευμένους ελέγχους σε ορισμένα σημεία διέλευσης των χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων. Η αξιολόγηση κινδύνου θα γνωστοποιείται στον οργανισμό, ο οποίος μπορεί να αξιολογεί τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται η εξαίρεση στη δική του εκτίμηση τρωτότητας.

Οι συστηματικοί έλεγχοι στις βάσεις δεδομένων πραγματοποιούνται βάσει συστήματος «αντιστοιχίας/μη αντιστοιχίας» (hit/no hit). Αυτό σημαίνει ότι εάν το άτομο δεν παρουσιάζει κίνδυνο, ο έλεγχος δεν καταγράφεται και δεν γίνεται περαιτέρω επεξεργασία των δεδομένων που το αφορούν. Η χρήση των βάσεων δεδομένων με τον τρόπο αυτό συνεπάγεται πολύ περιορισμένο αντίκτυπο στα δικαιώματα που αφορούν προσωπικά δεδομένα και δικαιολογείται από τους στόχους ασφάλειας.