Η δημοκρατία του ποδήλατου

Το ποδήλατο, ως μέσο μαζικής μεταφοράς, είναι όπως η δημοκρατία. Δεν φύεται κι ευδοκιμεί από πάνω προς τα κάτω, αλλά από κάτω προς τα πάνω. Διαβάζω στο χθεσινό έντυπο Documento για τον μεγάλο κερδισμένο της πανδημίας, το ποδήλατο, και τις ρυθμίσεις άλλων κρατών για την προώθηση του συγκεκριμένου μέσου. Πεντακόσια ευρώ επίδομα δίνει ο δήμος του Παρισιού σε όποιον θέλει να αγοράσει ηλεκτρικό ποδήλατο. Πενήντα χιλιόμετρα νέων ποδηλατόδρομων πρόσθεσαν οι δημοτικές αρχές της πόλης του φωτός. Διακόσια εβδομήντα έξι εκατομμύρια ευρώ θα επενδύσει η βρετανική κυβέρνηση στη διαπλάτυνση πεζοδρομίων και τη δημιουργία ποδηλατόδρομων.

Η ποδηλατοποίηση όμως μιας χώρας δεν είναι κάτι που εδραιώνεται από τους κυβερνώντες – και μόνο. Στη Θεσσαλονίκη, από τις αρχές του Ιουλίου άρχισαν να ποδηλατοδρομούν την Εγνατία, χονδρικά από τη Βούλγαρη μέχρι το Παπάφειο. Δεν θα τον έλεγες τον ιδανικό ποδηλατόδρομο, πάντως είναι κάτι χρήσιμο, έστω και συμβολικά. Χρήσιμο πάντως χρίζεται ένα έργο όχι στα λόγια, αλλά στο πως το υποδέχεται και το χρησιμοποιεί ο πολίτης. Μέχρι στιγμής, στις πάμπολλες διαδρομές μου σε αυτό το κομμάτι της Εγνατίας, ζήτημα να είδα έναν ή δύο ποδηλάτες συνολικά. Άδειες παραμένουν οι ποδηλατολωρίδες, χάσκουν πυρακτωμένες και απείραχτες κάτω από τον ήλιο του Αυγούστου. Πώς κατακτιέται μια τέτοια περιβαλλοντική και κυκλοφοριακή ρύθμιση; Πώς γίνεται συνείδηση η χρήση του ποδηλάτου έναντι οποιουδήποτε άλλου ρυπογόνου μέσου μεταφοράς; Από τους ιθύνοντες και τους δημάρχους; Από τους πολιτικούς και τις αρχές; Ποιος θα κάνει το μοντέρνο, θεσμό; Ο νομοθέτης; Ή ο κόσμος; Δικαιολογίες κανείς θα βρει πολλές, όπως και προφάσεις εν αμαρτίες. Όταν όμως οι ποδηλατόδρομοι φτιάχνονται αλλά δεν προτιμούνται, σνομπάρονται δηλαδή από αυτούς για τους οποίους φτιάχτηκαν, τότε τίς πταίει;

Στην Ολλανδία, τη χώρα του ποδήλατου, ο κόσμος πήρε στα χέρια του την μεγάλη αυτή μεταστροφή συμπεριφοράς και την εγκαθίδρυση μιας ισχυρής δικυκλικής κουλτούρας. Οι μαζικές διαμαρτυρίες των πολιτών κατά της κυριαρχίας των αυτοκινήτων ήταν ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν στο να έχει η Ολλανδία σήμερα αυτό το καταπληκτικό οδικό δίκτυο για ποδήλατα και να το χρησιμοποιεί σχεδόν εμμονικά. Πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Ολλανδοί πήγαιναν παντού με το ποδήλατο. Όμως στη δεκαετία του 1950 και του 1960, καθώς οι πωλήσεις αυτοκινήτων εκτοξεύτηκαν στα ύψη, αυτό άλλαξε. Όπως και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, οι δρόμοι γέμισαν αυτοκίνητα και η κυκλοφοριακή  συμφόρηση ήταν τόσο μεγάλη, που οι ποδηλάτες αναγκάζονταν να στριμώχνονται δίπλα στο κράσπεδο του πεζοδρομίου. Η τεράστια αύξηση στον αριθμό των αυτοκινήτων προκάλεσε και μια εξίσου ραγδαία αύξηση στον αριθμό των θανατηφόρων ατυχημάτων στους δρόμους των ολλανδικών πόλεων. Το 1971 περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν από μηχανοκίνητα οχήματα – 450 από τα θύματα αυτά ήταν παιδιά. Η ολλανδική κοινωνία αντέδρασε άμεσα κι έτσι διαμορφώθηκε ένα κοινωνικό κίνημα που απαιτούσε  ασφαλέστερες συνθήκες ποδηλασίας για τα παιδιά. Το κίνημα ονομάστηκε Stop de Kindermoord (Σταματήστε τους θανάτους παιδιών), ένα όνομά που δανείστηκαν από τον τίτλο ενός άρθρου του  δημοσιογράφου Vic Langenhoff, το παιδί του οποίου είχε σκοτωθεί σε τροχαίο ατύχημα. Η πίστη των Ολλανδών στην αξιοπιστία και τη βιωσιμότητα του μηχανοκίνητου οχήματος κλονίστηκε και από την πετρελαϊκή κρίση της Μέσης Ανατολής του 1973, όταν οι χώρες που παράγουν πετρέλαιο σταμάτησαν τις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη. Οι πιέσεις από το κίνημα Stop de Kindermoord  και την πετρελαϊκή κρίση συντέλεσαν στο να πειστει η ολλανδική κυβέρνηση να επενδύσει στη βελτίωση των υποδομών ποδηλασίας και οι Ολλανδοί πολεοδόμοι άρχισαν να αποκλίνουν από τις πρακτικές οδοποιίας που είχαν το αυτοκίνητο στον πυρήνα τους. 

Ήταν οι πολίτες που πίεσαν για την αλλαγή πλεύσης του αστικού μοντέλου μεταφοράς. Αλλά ήταν και οι πολίτες που αγκάλιασαν τις αλλαγές και τη νέα κουλτούρα με θέρμη και πάθος. Αγωνίστηκαν για καθαρότερους και ασφαλέστερους δρόμους, και όταν αυτοί δόθηκαν σε κυκλοφορία, έσπευσαν να τους τιμήσουν με το ποδηλατάκι τους, μικροί-μεγάλοι, μέχρι και σήμερα, που οι ποδηλατόδρομοι έχουν πλέον ξεπεράσει σε κίνηση και του αυτοκινητόδρομους της ολλανδικής πόλης. Στην Ελλάδα, ή που θα φτιάχνουμε μισές δουλειές, με τμήματα μόνο των αστικών οδών να ποδηλατοδρομούνται άτσαλα, ή που θα γίνονται οι δρόμοι για τα δίκυκλα αλλά θα θα παραμένουν άδειοι κι έρημοι από την αχρηστία. Συν Αθηνά και πεντάλ κίνει. Όταν δεν τα ‘χουμε, τα αποζητούμε, κι όταν τα ‘χουμε τα αγνοούμε.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr