Η Έλλη Παπακωνσταντίνου και ο Τηλέμαχος Μούσσας μιλούν στο koutipandoras.gr για την παράσταση "Re-Volt Athens"

Συνέντευξη στην Ηλέκτρα Ζαργάνη

-Η παράσταση «Re-Volt Athens» άνοιξε φέτος το φεστιβάλ Αθηνών.Τι παρουσιάσατε στο κοινό;

Έλλη Παπακωνσταντίνου: To Revolt Athens είναι μια πανκ –ροκ συναυλία, μια εικαστική περφόρμανς, μια απρόβλεπτη ξενάγηση στην χαοτική καθημερινότητα της Αθήνας που μετατρέπει την κρίση σε αισθητική εμπειρία.

Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα το αφήγημα της κρίσης. Ξέρετε φυσικά, την αρχή του Γκέμπελς για την προπαγάνδα: επαναλαμβάνεις μια ψευδή ιστορία, κατασκευάζεις ένα μύθο και τον επαναλαμβάνεις μέχρι να τον πιστέψουν. Μήπως όλο και περισσότερο στην Ευρώπη οι πολιτικοί κάνουν την δουλειά μας; Δημιουργούν μύθους και τους αφηγούνται ως μια πραγματικότητα, μέχρι που τελικά τους πιστεύουμε. Ποια είναι τα κύρια αφηγήματα σήμερα για τους Έλληνες και την Ελλάδα; Οι σύγχρονοι μύθοι για την Ελλάδα και τους Έλληνες με ενδιαφέρουν πολύ και στην παράσταση τους διασταυρώνω με μυθικά τέρατα, παλιούς μύθους όπως τη Θεά των Φιδιών (ή την Μέδουσα) και τους κοιτάζω μέσα από το πρίσμα ενός συστήματος που έχει φτάσει στα όριά του.

Τηλέμαχος Μούσσας: Όλα αυτά που ζούμε τα τελευταία 6 χρόνια, με μουσική, εικόνα, χορό,τραγούδι και χιούμορ.

-Με ποιον τρόπο οι διαφορετικές αφηγήσεις της παράστασης συνθέτουν ένα ενιαίο σύνολο;

Έλλη Παπακωνσταντίνου: Στην παράσταση όλοι οι συντελεστές, όλα τα στοιχεία η μουσική, το βίντεο αρτ, το χιούμορ συνυφαίνονται σε ένα τελικό σύνολο χωρίς ραφές. Το φως για παράδειγμα περνάει και μέσα από το βίντεο, η μουσική διαμορφώνει με ειδικά προγράμματα το βίντεο κλπ. Αυτές είναι κάποιες αφηγήσεις, αλλά υπάρχουν κι άλλες αυτές των περφόρμερς που είναι φορείς της πολυφωνίας. Υπάρχει voice over στην παράσταση, μια κινηματογραφική τεχνική που εδώ χρησιμοποιείται γιατί και η παράσταση είναι «κινηματογραφική». Αυτή η αφήγηση αποτελεί κατά κάποιο τρόπο την σκέψη πίσω από τις εικόνες και συνδέει τα μέρη σε ένα θεωρητικό επίπεδο.

Τηλέμαχος Μούσσας: Με τη λογική της εικόνας που προκύπτει μέσα από πολλές ψηφίδες.

-Τι συμβολίζει για εσάς η πόλη της Αθήνας; Υπάρχουν πολλοί τρόποι να  “χαρτογραφηθεί”  η πόλη στη συλλογική συνείδηση;

Έλλη Παπακωνσταντίνου: Η πόλη της Αθήνας κατά κάποιο τρόπο είναι οι κάτοικοί της και η μνήμη τους, οι φωνές τους ορατές ή μη. Υπάρχουν κάποιες φωνές που δεν ακούγονται γιατί δεν έχουν πρόσβαση στα media. Παντού συμβαίνει αυτό. Όμως, η πόλη της Αθήνας είναι κατά κάποιο τρόπο αυτό που θέλουμε να προβάλλουμε προς τα έξω (μια τουριστική απεικόνιση;) αλλά και το αφήγημα που μας έρχεται από τα έξω (το πώς μας βλέπουν οι άλλοι). Υπάρχει επίσης μια φανταστική Αθήνα, η ιδεατή ή η εφιαλτική Αθήνα του κάθε ενός από εμάς των εντός και εκτός των τοιχών. Η πόλη μύθος με τις μυθικές διαστάσεις της, όπου η μνήμη και το «αχ, πώς θα θελα να ήταν», το παρελθόν και το μέλλον της, το πένθος και το τραύμα συγχέονται.. Όλα αυτά «χαρτογραφούν» το συλλογικό ασυνείδητο.

Όσο για την συλλογική συνείδηση στην οποία αναφέρεστε αυτή διαμορφώνεται μέσα από την πολιτική. Για τον εμπνευστή της προπαγάνδας, τον Γκέμπελς η προπαγάνδα κατασκευάζει ένα μύθο και μετά τον επαναλαμβάνει μέχρι να γίνει πιστευτός. Δεν συμβαίνει αυτό σήμερα; Οι Έλληνες εμφανίζονται στο κυρίαρχο Ευρωπαϊκό αφήγημα «τεμπέληδες, απατεώνες» ή αντίστροφα «επαναστάτες που μηχανεύονται μηχανισμούς αντίστασης» και άλλα πολλά. Αυτές οι στερεότυπες απεικονίσεις μάλλον σκιάζουν την περιπλοκότητα της πραγματικότητας που πιστεύω ότι μόνο μέσα από την εμπειρία της τέχνης μπορεί να μεταδοθεί. Κάπου ανάμεσα στα «Οπα!» και τις στατιστικές υπάρχουν πραγματικοί άνθρωποι που προσπαθούν να επιβιώσουν σε έναν πραγματικό κόσμο που δεν απέχει τόσο από την «άλλη» Ευρώπη. Η αντιμετώπισή μας ως «φρούτο εξωτικό» είναι μια κατασκευή. Σήμερα, οι Ευρωπαίοι μοιράζονται ένα κοινό κόσμο Φόβου, ανόδου της ακροδεξιάς, έναν κόσμο προσφυγιάς, όπου οι πολίτες όλο και πιο πολύ δεν συνδέονται με τις κυβερνήσεις τους και νιώθουν ότι δεν μπορούν να επηρεάσουν τον ρου της ιστορίας.

Τηλέμαχος Μούσσας: Η Αθήνα συμβολίζει το χάος με τη μαθηματική του έννοια και με αυτή την έννοια η Φύση δεν είναι ντετερμινιστική, δεν υπακούει στους νόμους που υπαγορεύει η λογική αίτιο-αιτιατό. Ωστόσο είναι προβλέψιμη.

– Πιστεύετε ότι η πόλη έχει αλλάξει/ μεταμορφωθεί κατά τηδιάρκεια της οικονομικής κρίσης;

Έλλη Παπακωνσταντίνου: Ναι, έχει αλλάξει. Έχει ανοίξει πολλά μέτωπα. Η πόλη δίνει μια μάχη. Είναι μέσα σε μια δίνη αλλαγών. Μπορεί να μοιάζει πληγωμένη με τα κλειστά μαγαζιά και τα προβλήματα, αλλά εμένα προσωπικά μου ασκεί μια τρομερή γοητεία η σημερινή εικόνα της. Με κάνει να θέλω να εμπλακώ περισσότερο. Την αγαπώ πολύ αυτήν την πόλη και τους ανθρώπους της.

Τηλέμαχος Μούσσας: Ναι, μοιάζει πλέον με λατινοαμερικάνικη πόλη, μου θυμίζει το Sao Paulo!

– Πώς η κρίση μπορεί κατά τη γνώμη σας να μετατραπεί σε αισθητική εμπειρία;

Έλλη Παπακωνσταντίνου: Μέσα από την τέχνη μεταφράζεται σε ένα βίωμα που είναι πέραν του απόλυτου ελέγχου του θεατή. Υπάρχουν πράγματα που καταλαβαίνει και άλλα που αφορούν ένα βαθύτερο αίσθημα απώλειας και χαράς.

Τηλέμαχος Μούσσας: Όπως είπε και ο Μπέκετ: Όταν είμαστε μες στα σκατά ως το λαιμό, δε μένει παρά να τραγουδήσουμε.

– Γιατί επιλέξατε η κύρια γλώσσα της παράστασης να είναι η αγγλική γλώσσα;

Έλλη Παπακωνσταντίνου: Η παράσταση αυτή φτιάχτηκε για το ξένο κοινό, για να αντιπαραθέσουμε την εμπειρία μας στα κύρια αφηγήματα του εξωτερικού. Για την παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών έχουμε αλλάξει πολλά πράγματα αλλά όχι την γλώσσα.Σκέφτηκα να προσκαλέσω το κοινό μου να δει την κατάστασή μας μέσα από τα μάτια των ξένων.Μέσα από μια απόσταση, σαν να μεταφερόμαστε σε μια άλλη χώρα. Να αναλογιστούμε πώς βλέπουν οι άλλοι την ζωή μας.

–Η κατάσταση στην Ελλάδα πιστεύετε ότι συνδέεται με αλλαγές που συμβαίνουν στον Δυτικό κόσμο;

Έλλη Παπακωνσταντίνου: Απόλυτα. Πιστεύω ότι πάσχουμε από Φόβο σε όλη την Ευρώπη. Και εγώ φοβάμαι φυσικά. Φοβάμαι μη χάσω αυτό που έχω. Η Κρίση αντιμετωπίζεται ως μια κατάσταση από την οποία δεν θα ξεφύγουμε ποτέ- κάτι σαν μια μόνιμη κατάσταση με μεταφυσικές διαστάσεις, η κρίση είναι εδώ ήρθε και θα μείνει. Ο Φόβος λειτουργεί ως εργαλείο πολιτικής πόλωσης και αποδυνάμωσης τουδημοκρατικού πολιτεύματος. Οι πολιτικές λιτότητας εξαπλώνονται χωρίς αποτέλεσμα σε όλη την Ευρώπη. Στην πραγματικότητα βέβαια η ιστορία επαναλαμβάνει τον εαυτό της, οπότε ας μην πανικοβαλλόμαστε.

– Η παράσταση σας παρουσιάστηκε και στο εξωτερικό. Τι αποκομίσατε από αυτήν την εμπειρία;

Έλλη Παπακωνσταντίνου: Είμαι πραγματικά πολύ τυχερή που μπορώ να συναντώ ανθρώπους σε διαφορετικές χώρες και χρονικές στιγμές και να ανταλλάζουμε απόψεις μέσα από μια παράσταση. Όταν παίξαμε στην Βαρκελώνη για πρώτη φορά, ακόμα η Κρίση ήταν θέμα του Νότου και τώρα, σε λιγότερο από ένα χρόνο, έχει εξαπλωθεί παντού. Στην Βαρκελώνη, φτιάξαμε ένα τεράστιο τραπέζι μετά στην παράσταση στο φουαγιέ του θεάτρου, γιατί κανείς δεν έφευγε. Μας ρωτούσαν όρθιους τι συμβαίνει στην Ελλάδα με αγωνία και τελικά, ενώ κάτι τέτοιο δεν προβλεπόταν, μείναμε για ώρες και ανταλλάζαμε εμπειρίες.

Στην Βιέννη, τον Σεπτέμβριο παίζαμε δύο μέρες αφότου έγινε το τραγικό ατύχημα, όπου πρόσφυγες βρήκαν φρικτό θάνατο μέσα σε φορτηγό –ψυγείο και η Ουγγαρία έκλεινε τα σύνορά της. Οι άνθρωποι με έπιαναν με τύψεις “τι μπορούμε να κάνουμε;” Αναφερόμενοι σε όλα αυτά τα προβλήματα, το προσφυγικό, την ελληνική κρίση κλπ. Ένιωθαν ανήμποροι να επηρεάσουν.

Πριν τρεις εβδομάδες, ήμουν καλεσμένη ξανά στην Βιέννη και τώρα βέβαια το πρόβλημα δεν ήταν πλέον μακριά τους και οι καλοί άνθρωποι που συνάντησα ήταν μειοψηφία με την άνοδο της ακροδεξιάς στις προεδρικές εκλογές. Οι αλλαγές αυτές συμβαίνουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Η εποχή μας μου θυμίζει την περίοδο του Μεσοπολέμου – ανακάλυψα τις προάλλες προπαγανδιστικά swing τραγούδια του ’30 που έχουν στίχους σαν αυτούς: «Let’ s go bombing. Democracy is our motto – making free people freer…».

Τηλέμαχος Μούσσας: Κουράγιο για να συνεχίζουμε !

-Κατά τη διάρκεια της κρίσης, παρατηρούμε ότι «ανθίζουν» αρκετές καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες, πολλές από αυτές αξιόλογες. Μπορεί αυτός ο χώρος να επιβιώσει και να δημιουργήσει μέσα σε αυτή τη συνθήκη; Τι πιστεύετε ότι θα έπρεπε να αλλάξει στο μέλλον;

Έλλη Παπακωνσταντίνου: Πώς μπορεί η πολιτική να στηρίξει τον πολιτισμό; Έστω χωρίς χρήματα. Αν οι καλλιτέχνες τα κατάφεραν να σταθούν με εφευρετικότητα και δυναμισμό απέναντι στις νέες προκλήσεις και να μιλάνε στο εξωτερικό σήμερα για ένα “ελληνικό θαύμα” στην τέχνη, σκεφτείτε τι θα μπορούσε να συμβεί αν διέθεταν λίγη περισσότερη φαντασία οι άνθρωποι του υπουργείου πολιτισμού. Ας θυμηθούμε και το παράδειγμα της Αργεντινής, την “άνοιξη της Αργεντίνικης Τέχνης” μετά την χρεοκοπία.

Τηλέμαχος Μούσσας: Πρέπει να μπορούν οι καλλιτέχνες να ζουν και από την τέχνη που κάνουν.

15 & 16 ΙΟΥΝΙΟΥ

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ & ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ

Πειραιώς 260

Κτίριο Ε

21.00

Συντελεστές

Concept/Σκηνοθεσία: Έλλη Παπακωνσταντίνου

Κείμενο: ODCEnsemble και Τσιμάρας Τζανάτος

Σύνθεση/SoundDesign: Τηλέμαχος Μούσσας

Visuals: Παντελής Μάκκας

Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου

Installation: Τέλης Καρανάνος, Αλεξάνδρα Σιάφκου

Περφόρμερ: Ρόζα Προδρόμου, Τηλέμαχος Μούσας, Παντελής Μάκκας

Διεύθυνση Παραγωγής: Νάνσυ Κοκολάκη

Υπεύθυνη Επικοινωνίας για το εξωτερικό: Νικολέτα Βότση