H δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη σε κρίση – Τι συμβαίνει στην Κίνα;

Του Αδάμ Γιαννίκου

Την περασμένη χρονιά στην Κίνα συνέβη μια ανατροπή ιστορικών διαστάσεων: οι ατομικοί επενδυτές στα κινεζικά χρηματιστήρια ξεπέρασαν σε αριθμό τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Tα μέλη του ΚΚΚ ανέρχονται σε 87,793 εκατ. άτομα, με 1,107 εκατ. νέα μέλη να εγγράφονται το 2014, έναντι 1,6 εκατ. το 2013 αντίστοιχα, όπως μετέδωσε πρόσφατα το κινεζικό πρακτορείο Xinhua (29/6). Σύμφωνα με το κινεζικό Αποθετήριο Αξιών και Εκκαθάρισης (China Securities Depository and Clearing Corporation), στην κινεζική χρηματιστηριακή αγορά αξίας 8,1 τρισ. δολαρίων συμμετέχουν 90 εκατομμύρια Κινέζοι επενδυτές με επτά εκατομμύρια να ανοίγουν λογαριασμό μόνο τον περασμένο Ιούνιο.

Και αν για το Κομμουνιστικό Κόμμα η εκστρατεία κατά της διαφθοράς την τελευταία τριετία σήμανε τη διαγραφή 120.000 παλαιών μελών με την κατηγορία ότι παρέβησαν τους «κανόνες λιτότητας», για τα ταμπλό της Σαγκάης και του Σεντζέν υπάρχει ακόμα χώρος για ανυποψίαστους νεοφώτιστους της ελεύθερης αγοράς, καθώς οι τοποθετήσεις σε μετοχές αποτελούν το 20% των περιουσιακών στοιχείων ενός μέσου κινεζικού νοικοκυριού σε σχέση με τις αποταμιεύσεις που αντιστοιχούν στο 45% των κόπων μιας ζωής, ενώ η συνολική κεφαλαιοποίηση των κινεζικών εισηγμένων αντιστοιχεί στο 45% του ΑΕΠ, έναντι 115% στις ΗΠΑ και 97% στην Ν. Κορέα αντίστοιχα (McKinsey, 2/2015).

Ο υπαρκτός φιλελευθερισμός της Κίνας

Η μετατροπή του παραδοσιακού Κινέζου αποταμιευτή σε επενδυτή υπήρξε κεντρική επιλογή της κινεζικής κυβέρνησης στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής για την μετατόπιση της οικονομικής δραστηριότητας από την παραγωγή βιομηχανικών αγαθών στην παροχή υπηρεσιών, με απώτατο στόχο τη μετάβαση της οικονομίας από τις εξαγωγές στην κατανάλωση και την ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης.

Οι κινεζικές αρχές είδαν έγκαιρα πως το μοντέλο υπερμεγέθυνσης της οικονομίας που έτρεχε με διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης την περασμένη δεκαετία δεν μπορούσε να συνεχίσει ως έχει. Η προτεραιότητα στην ανάπτυξη (fa zhan shi ying dao li) που κατέστησε την κινεζική οικονομία δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη σκάλωνε σε τέσσερις νέες και αλληλοεπηρεαζόμενες πραγματικότητες: 1) οικολογική επιβάρυνση, 2) συσσώρευση τεράστιου χρέους στις περιφερειακές κυβερνήσεις, φούσκες σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας και διαφθορά, 3) ανάδειξη και άνοδο μιας νέας κινεζικής μεσαίας τάξης καταναλωτών, 4) υπερπροσφορά στον τομέα της μεταποίησης.

Σύννεφα πάνω από το Πεκίνο

Στην ετήσια ομιλία του προς το έθνος το 2007, ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, Γουέν Τζιαμπάο, έκανε 48 αναφορές στις λέξεις «περιβάλλον», «μόλυνση» και «περιβαλλοντική καταστροφή». Δημοσίευμα εκείνης της εποχής στους New York Times (26/7/2007) παρέπεμπε σε προ διετίας έκθεση Κινέζων ειδικών, σύμφωνα με την οποία έως το 2020 οι πρόωροι θάνατοι λόγω της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος θα ανέλθουν σε παραπάνω από μισό εκατομμύριο. Ένα χρόνο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Πεκίνο, το δυτικό κοινό διψούσε να μάθει για τις κινεζικές αδυναμίες. Η αμερικανική εφημερίδα παραδεχόταν ότι πράγματι χώρες όπως οι Βρετανία, ΗΠΑ και Ιαπωνία μόλυναν κάθε τι στο διάβα τους προς την ευημερία και ανησύχησαν για τις συνέπειες στο περιβάλλον μόνο όταν οι οικονομίες τους ωρίμασν και οι μεσαίες τάξεις τους απαίτησαν «μπλε ουρανούς και ασφαλές πόσιμο νερό».

Η μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα σε πολλές περιοχές της Κίνας έχει καταστρέψει σημαντικές εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης, επιτείνοντας το κύμα εσωτερικής μετανάστευσης από την ενδοχώρα στα αστικά κέντρα, όπου οι ταπεινωμένοι και καταφρονεμένοι έχουν να αντιμετωπίσουν την ανεπάρκεια των τοπικών κυβερνήσεων. Το ζήτημα της περιβαλλοντικής μετανάστευσης είναι προσφιλές σε επιστημονικά περιοδικά και φόρα. Τον Ιανουάριο του 2013, έκθεση του επίσημου περιοδικού (PNAS) της ακαδημίας επιστημών των ΗΠΑ προσέλκυσε την προσοχή των διεθνών Μέσων, καθώς το βασικό εύρημα ήταν πως το προσδόκιμο ζωής στη βιομηχανική Βόρεια Κίνα έχει μειωθεί κατά 5,5 χρόνια λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Την ίδια εποχή σε Πεκίνο, Σαγκάη και άλλες μεγάλες πόλεις, το ζήτημα έπαιρνε διαστάσεις στα κοινωνικά δίκτυα, ενώ οι εικόνες με τους μασκοφορεμένους Κινέζους καταχωρούνταν ως στιγμιότυπα της χρονιάς. Ο Σι Ζινπίγνκ που μόλις είχε αναλάβει την ηγεσία του κόμματος, προετοιμαζόμενος για την προεδρία της χώρας, μαζί με τον προαλειφόμενο πρωθυπουργό, Λι Κετσιάνγκ, δήλωναν ότι έως το 2016 θα θέσουν το περιβάλλον ως μια από τις προτεραιότητες της νέας ηγεσίας.

H περιβαλλοντική επιβάρυνση που ήρθε μαζί με την κινεζική βιομηχνική επανάσταση είναι ζήτημα άρρηκτα συνδεδεμένο με την πορεία της κινεζικής οικονομίας. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η οικολογική υποβάθμιση αφαίρεσε 9% από το ακαθάριστο εθνικό εισόδημα της χώρας, ποσοστό δέκα φορές μεγαλύτερο από τις ανταγωνίστριες Ιαπωνία και Ν. Κορεά. Έρευνα του MIT που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2012, έδειξε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση κόστισε 112 δισ. δολάρια σε χαμένη παραγωγικότητα έναντι 22 δισ. το 1975.

Το παζλ αρχίζει και δένει όταν εμφανίζονται ξαφνικά στην εικόνα οι προτεινόμενες λύσεις και εισάγεται η μαγική φράση «ανανεώσιμες πηγές ενέργειας». Όχι τυχαία, η έρευνα του MIT αναφέρει την ανακοίνωση της κινεζικής κυβέρνησης για σχέδια μείωσης της ρύπανσης κατά 30% στο Πεκίνο έως το 2020 με απόσυρση των παλαιών αυτοκινήτων και επαναγκατάσταση εργοστασίων. Ως προς το πρώτο, έχει ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς το ενημερωτικό επενδυτικό δελτίο της Deutsche Bank με ημερομηνία 3/3/2013 -δηλαδή λίγες μέρες πριν την έναρξη του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου για την επισημοποίηση της ανάληψης της νέας ηγεσίας. Εκεί η γερμανική τράπεζα έκανε λόγο για μέτρα «big bang» που θα έπρεπε να πάρει η κινεζική κυβέρνηση στον τομέα της ενέργειας, προτείνοντας δραστική μείωση της ζήτησης άνθρακα (22% έως το 2030), επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου (60% έως το 2020 και επιπλέον 230% έως το 2030), μείωση των επιβατικών οχημάτων (230 εκατ. το 2030). Το δελτίο δεν παρέλειψε να αναφέρει ονόματα εταιρειών όπως Kunlun Energy Co. και Beijing Enterprises Holdings Ltd. (φυσικό αέριο), Xinjiang Goldwind Science & Technology Co., China Longyuan Power Group Corp (υδροηλεκτρική και αιολική), China Railway Group Ltd., CSR Corp. (σιδηρόδρομοι), όπου αναμένονται κέρδη για όσους τοποθετήσουν σ’ αυτές τα χρήματά τους. Στις ειδήσεις του Ιουλίου και το πρώτο κραχ των κινεζικών χρηματιστηρίων διαβάζουμε στον κινεζικό Τύπο την απόφαση της μεγαλύτερης κατασκευάστριας τουρμπινων Xinjiang Coldwind να εκδώσει ομόλογα αξίας 300 εκατ. δολαρίων με τη συνδρομή των Bank of China, Deutsche Bank και Societe Generale για την αναχρηματοδότηση παλαιότερων χρεών.

Όταν ξεκίνησε η πρώτη καθίζηση του καλοκαιριού στο χρηματιστήριο της Σαγκάης, που κράτησε ως τις 9 Ιουλίου με bear market 30%, οι εισηγμένες εταιρείες στον κλάδο των ανανεώσιμων χτυήθηκαν σκληρά με άτακτη υποχώρηση 10%-20%. Παρά το γεγονός ότι η Κίνα είναι τα τελευταία χρόνια η μεγαλύτερη επενδύτρια ανανεώσιμων (447,642 δισ. δολάρια την τελευταία δεκαετία με δεύτερες τις ΗΠΑ 427,617 δισ.), η κατά 100% ελεγχόμενη από το κράτος China Securities Finance Corporation, που ιδρύθηκε το 2011 με αποκλειστικό σκοπό τον δανεισμό για επενδύσεις σε μετοχές (margin financing), διοχέτευσε 42 δισ. δολάρια που έλαβε από την κεντρική τράπεζα της Κίνας σε χρηματιστηριακές εταιρείες ώστε να στηριχτούν τα blue chips, αφήνοντας στο έλεος τις εισηγμένες των ανανεώσιμων.

Οι περιβαλλοντικές μεταρρυθμίσεις εντάσσονται στο ευρύτερο σχέδιο φιλελευθεροποίησης της οικονομίας, μεταβατικό στάδιο στο οποίο πολλοί αναλυτές αποδίδουν τις τελευταίες εξελίξεις στην κινεζική οικονομία. Τον περασμένο Μάρτιο, η κινεζική κυβέρνηση κατέθεσε στον ΟΗΕ το εθνικό σχέδιο για το περιβάλλον, όπου προβλέπεται μείωση της μέσης ετήσιας ειδικής εκπομπής άνθρακα (carbon intensity) κατά 60%-65% και αύξηση των μη ορυκτών καυσίμων κατά 20% έως το 2030. Τον ίδιο μήνα, τα επίσημα στοιχεία της κινεζικής στατιστικής υπηρεσίας έδειξαν ότι η κατανάλωση άνθρακα στη χώρα μειώθηκε 2,9% το 2014 (τάση που συνεχίστηκε και μέσα στο 2015), η κατανάλωση αργού αυξήθηκε 5,9%, φυσικού αερίου 8,6% και ηλεκτρικής ενέργειας 3,8%. Η κατανάλωση άνθρακα αντιστοιχεί στο 66% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην Κίνα, ενώ η κατανάλωση ενέργειας από «καθαρές» πηγές κυμάνθηκε στο 16,9%. Την ίδια στιγμή ο συνολικός αριθμός αυτοκινήτων αυξήθηκε 16,6% στα 83,07 εκατ. οχήματα με τα ΙΧ 18,4% πάνω στα 75,90 εκατ. οχήματα.

Mε το μερίδιο των ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ενέργειας 10% υψηλότερο από ότι στις χώρες του ΟΟΣΑ, αλλά το μερίδιο της ανανεώσιμης και πυρηνικής ενέργειας μόνο στο ένα τέταρτο αντίστοιχα, στην Κίνα ανοίγεται πεδίο δόξης λαμπρό για τους δυτικούς καινοτόμους επενδυτές. Μια από τις οικονομικές ειδήσεις στην αρχή της χρονιάς ήταν η εκτόξευση των ενεργειακών μετοχών στο χρηματιστήριο της Σαγκάης με την πλειοψηφία τους κοντά στο ημερήσιο limit-up 10%. «Κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι συμβαίνει με την ενέργεια. Φαίνεται πως οι κερδοσκόποι έχουν ήδη ανεβάσει τις αξίες σε όλα τα άλλα, οπότε γιατί να μην ξεκινήσει κανείς με τις μετοχές της ενέργειας;» αναρωτιώταν χρηματιστής από τη Σαγκάη στους Financial Times (5/1/2015).

Ο κινεζικός εκσυγχρονισμός της νέας διαπλοκής

Για να αντιμετωπίσει την κρίση του 2008 και την ύφεση που χτύπησε τις αναπτυγμένες οικονομίες, το Πεκίνο προώθησε ένα αναπτυξιακό πακέτο μέσω δανεισμού προς τις τοπικές κυβερνήσεις, εγκαινιάζοντας μια νέα περίοδο μεγάλων επενδύσεων και οικοδόμησης. Αυτή η κίνηση οδήγησε σε ανταγωνισμό των τοπικών αξιωματούχων και θεωρείται ότι ευνόησε τα εκτεταμμένα φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής με τις κρατικές ως επι το πλείστον τράπεζες. Στην Κεντρική Οικονομική Διάσκεψη Εργασίας του Δεκεμβρίου του 2013 αποφασίστηκε η θέσπιση ενός νέου συστήματος αξιολόγησης των τοπικών αξιωματούχων με ενσωματωμένο κριτήριο το ύψος του χρέους της εκάστοτε τοπικής κυβέρνησης. Η κεντρική διοίκηση ανέμενε ότι η αλλαγή της διοικητικής νοοτροπίας θα απορροφούσε τους κραδασμούς από την προαποφασισμένη απομόχλευση του χρέους αυτού.

Το χρέος της γενικής κυβέρνησης στο 55% του ΑΕΠ το 2014 από 42% το 2007 παραμένει σε λογικά επίπεδα, δίνοντας περιθώρια τόνωσης της εθνικής οικονομίας. Σ’ αυτό συμπεριλαμβάνεται το χρέος των τοπικών κυβερνήσεων (ομόλογα) που, σύμφωνα με το ΔΝΤ, αναμένεται στο 45% του ΑΕΠ στο τέλος του έτους. Η καλή αυτή εικόνα ανατρέπεται, αν στο χρέος συμπεριληφθούν τα λεγόμενα μέσα χρηματοδότησης τοπικών κυβερνήσεων (LGFVs) που τροφοδοτούν το σκιώδες τραπεζικό σύστημα της χώρας και τα οποία ανεβάζουν το χρέος στο 57% του ΑΕΠ. Μαζί με το ιδιωτικό χρέος (τράπεζες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά), το συνολικό χρέος σκαρφαλώνει στο 282% του ΑΕΠ, που αν και παραμένει μικρότερο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ στο 331,7%, εν τούτοις δημιουργεί συνθήκες αποσταθεροποίησης.

Το 2013, το κινεζικό Εθνικό Γραφείο Ελέγχου (National Audit Office) διαπίστωνε ότι ανάμεσα σε 388 οικοδομικές εταιρείες, λίγες παραπάνω από τις μισές μπορούσαν να καλύψουν σε ρευστό τα δάνεια και τους τόκους μέσω LGFVs χωρίς να χρειαστεί να καταφύγουν σε περαιτέρω δανεισμό.

Σε έκθεσή του το ΔΝΤ (1/2014) υπολόγιζε ότι σε ένα σενάριο κρίσης που θα περιλάμβανε εκκαθάριση κόκκινων δανειων και ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, το ενοποιημένο χρέος της γενικής κυβέρνησης θα ξέφευγε στο 71% το 2020 από 57% το 2014.

Ως εκ τούτου, η επιλογή της αποθέρμανσης και αντικατάστασης της βιομηχανικής μεγέθυνσης μέσω κρατικής τόνωσης από μία βιώσιμη ανάπτυξη υψηλής ποιότητας προσανατολισμένης στις ανάγκες της ζήτησης νέων αγορών παρουσιαζόταν περίπου ως μονόδρομος για το Πεκίνο, αν ήθελε να μην ξεπεραστεί από τις εξελίξεις και τις σχεδόν σίγουρες ανακατατάξεις στην παγκόσμια οικονομία στην εποχή μετά την κρίση και αν, βεβαίως, ήθελε να καταστεί κάτι παραπάνω από οικονομική υπερδύναμη. Με όρους Αστροφυσικής, η κινεζική οικονομία ως κόκκινος γίγαντας θα μπορούσε να καταρρεύσει υπό το βάρος του και να μετατραπεί σε λευκό νάνο.

Εκτός αυτού, για το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν επιτακτική ανάγκη να διατηρήσει την κοινωνική ειρήνη και συνοχή. Οι εύλογες απαιτήσεις των εργατών και υπαλλήλων για μεγαλύτερα εισοδήματα και συμμετοχή στον παραγόμενο πλούτο περιορίζει το ποσοστό κερδοφορίας των επιχειρήσεων που επιπλέον έχουν να αντιμετωπίσουν τη μειωμένη ζήτηση από το εξωτερικό λόγω του κακού οικονομικού κλίματος. Το Πεκίνο δεν δίστασε τα τελευταία δύο χρόνια να αφήσει μεγάλες επιχειρήσεις να χρεωκοπήσουν, στέλνοντας μήνυμα ότι θα βάλει φραγμούς στη σκιώδη χρηματοδότηση. Η πιο εμβληματική περίπτωση μια τέτοιας χρεωκοπίας ήταν αυτή της Suntech Power Holdings, μια από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως καταστευάστριες ηλιακών πάνελ που δεν κατάφερε να αποπληρώσει ομόλογο αξίας 541 εκατ. δολαρίων τον Μάρτιο του 2013, δείχνοντας τα όρια της ανανεώσιμης επανάστασης στην Κίνα, καθώς η κατακλυσμιαία προσφορά έριξε δραματικά τις τιμές των πρώτων υλών, συσσωρεύοντας χρέη 17,5 δισ. δολαρίων στον πολλά υποσχόμενο κλάδο των πάνελ την τελευταία τετραετία.

Το παράδοξο εδώ είναι ότι η στρατηγική αυτή εκκαθάρισης των προβληματικών καινοτόμων με αντιστοίχιση της προσφοράς στα δεδομένα της ζήτησης αντιστοιχεί στην ίδια περίοδο ανοίγματος, καθώς είναι ήδη καταγεγραμμένη από τον Μάρτιο του 2011 και την τέταρτη κοινοβουλευτική σύνοδο του 11ου Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου (2008-2013). Τα χρόνια που ακολούθησαν, η φιλελευθεροποίηση της κινεζικής οικονομίας έχει προωθηθεί με αργά αλλά αποφασιστικά βήματα (3η Ολομέλεια του 18ου Εθνικού Συνεδρίου του ΚΚΚ – 11/2013) που έχουν πλέον κύριο στόχο τη ριζική μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, δηλαδή το σταδιακό πέρασμα της χρηματοδότησης της οικονομικής δραστηριότητας από το κράτος στις αγορές.

Απομόχλευση και επέκταση

Κάπως έτσι, το χρηματιστήριο έγινε το επόμενο μεγάλο επεισόδιο στο εκσυγχρονιστικό success story της Κίνας. Τηρουμένων των αναλογιών, η κινεζική αστική τάξη ζει την παραζάλη του καθ’ ημάς εκσυγχρονισμού όταν οι ελληνικές κυβερνήσεις που οδήγησε στο σκάνδαλο του χρηματιστηρίου του 1999, με τη διαφορά ότι το Πεκίνο δεν χρειάζεται τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων για να κρατήσει τις τιμές των μετοχών, καθώς έχει στα χέρια του το εργαλείο που λέγεται Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας και το οποίο ελέγχει πλήρως την προσφορά χρήματος. Με μια σειρά μεταρρυθμίσεων, η κινεζική κυβέρνηση προέτρεψε τους Κινέζους να επενδύσουν στις μετοχές με δανεικά, βασιζόμενη στο μονοπώλιο της εξουσίας της. Η τακτική του trading on margin ενείχε μεγάλο ρίσκο αλλά έδινε μεγάλες αποδόσεις στους κινέζους επενδυτές, οι οποίοι στο μεγαλύτερο βαθμό τους είναι ατομικοί και όχι θεσμικοί, πολίτες που την 1η Ιουλίου γιόρταζαν την 94η επέτειο από την ίδρυση του ΚΚΚ μετρώντας limit down.

Για το Πεκίνο η αποθέρμανση της οικονομίας αποτυπώθηκε στον μαγικό αριθμό 7,5%. Τόσο θεωρούσαν οι γραφειοκράτες των οικονομικών θεσμών της κομμουνιστικής Κίνας ότι είναι το όριο ανάπτυξης πάνω από το οποίο είναι εξασφαλισμένη η κοινωνική ειρήνη. Τα αποτελέσματα του κινεζικού ΑΕΠ πέρυσι και φέτος έδειξαν ότι το όριο αυτό είναι πλέον παρελθόν. Η εξασθένιση βασικών δεικτών της κινεζικής οικονομίας, με σημαντικότερη την υποχώρηση της μεταποίησης, σε συνδυασμό με την πρόσφατη απόφαση της κεντρικής τράπεζας της Κίνας να υποτιμήσει κατά 3% το γουάν πυροδότησε κατά μεσής του Αυγούστου τον δεύτερο γύρο sell-off στα χρηματιστήρια της Σαγκάης και του Σεντζέν μέσα στο καλοκαίρι. Πολλοί θυμήθηκαν την αντίστοιχη διόρθωση του 2007-2008 που διαδέχθηκε την επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, υπενθυμίζοντας ότι αυτή τη φορά τα πράγματα είναι χειρότερα γιατί η επιβράδυνση λαμβάνει χώρα σε χαμηλότερα επίπεδα.

Εν τέλει, το πρόβλημα μπορεί να αναγνωστεί στην ταυτόχρονη προσπάθεια απομόχλευσης από το κακό χρέος της περιόδου υπερμεγέθυνσης και μόχλευσης μέσω των νέων εργαλείων που προσφέρουν οι δυτικότροπες αγορές και τις οποίες το Πεκίνο είναι πρόθυμο να ακολουθήσει προκειμένου να μην εξαρτάται από ένα συγκεκριμένο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης εξαγωγικού προσανατολισμού που εξαρτάται από τις δυτικές αγορές. Σε συμβολικό επίπεδο, η έκρηξη στην αποθήκη χημικών της Τιαντζίν υπενθύμισε ότι η Κινα δεν μπορεί να βασίζει την ευημερία της αποκλειστικά στον τίτλο «εργοστάσιο του πλανήτη», καθώς αρκεί μια έκρηξη στην ασταθή παγκόσμια οικονομία γα να αφήσει πίσω της συντρίμμια. Από την άλλη υπενθύμισε ότι η μετάβαση στο νέο μοντέλο είναι γεμάτη παγίδες και υπαναχωρήσεις.

Στους ρυθμούς της παγκόσμιας κινεζοποίησης

Αν μη τι άλλο, η σημερινή κινεζική κρίση έχει να πει περισσότερα για τον υπόλοιπο πλανήτη απ’ ότι για την ίδια την Κίνα. Η παγκόσμια οικονομία κάθεται πάνω σε ένα ηφαίστειο χρέους που δημιουργήθηκε από την έκρηξη του 2008, τη διάσωση των τραπεζών εις βάρος των εθνικών προϋπολογισμών και παραμένει ενεργό. Τότε, οι δυτικοί επενδυτές υποδέχτηκαν με ανακούφιση την απόφαση του Πεκίνου να τονώσει την εγχώρια παραγωγή, κρατώντας ζωντανή την παγκόσμια οικονομία. Ζώντας σήμερα στην ψευδαίσθηση ότι τα χειρότερα πέρασαν, αντέδρασαν με πανικό στην υποτίμηση του γουάν αλλά και το χαλάρωμα των αυστηρών κανόνων δανεισμού εκ μέρους του Πεκίνου που πήγε κόντρα στα βασικά σενάρια αγορών και διεθνών οργανισμών.

Πολλοί αναλυτές είδαν στην κατάρρευση των κινεζικών χρηματιστηρίων μια εσωτερική διαμάχη εντός κινεζικής ηγεσίας για το εύρος και βάθος των μεταρρυθμίσεων. Απ’ την άλλη, η μεγαλύτερη πτώση στη Wall Street την περασμένη εβδομάδα από τον Οκτώβριο του 2008, έδειξε γιατί στις ΗΠΑ διαρκώς αναβάλλεται η αύξηση του βασικού επιτοκίου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας που θα επιβεβαιώσει την οριστική αποχώρηση της Fed από την επεκτατική νομισματική πολιτική της.

Μηνύματα υπάρχουν και για την Ελλάδα. Με το κινεζικό κραχ και την κρίση που εξάγει στις αναδυόμενες φαίνεται πως τελειώνει η ψευδαίσθηση ότι η έξοδος από την Ευρωζώνη μπορεί έτσι εύκολα να αναπληρωθεί από μια κάποια προσκόλληση στα BRICS. (Περισσότερα από 2 τρισ. δολάρια χάθηκαν από τις αναδυόμενες αγορές αυτές τις μέρες).

Για τη χώρα, που μονοπώλησε αυτό το καλοκαίρι μαζί με την Κίνα τους τίτλους των ειδήσεων, το πρόβλημα θα γίνει ακόμα μεγαλύτερο αν, όπως πολλά σενάρια προβλέπουν, διαλυθεί η Ευρωζώνη και σκάσει -πριν ή μετά- η σημερινή παγκόσμια φούσκα χρέους. Από τη στιγμή που όχι μόνο δεν υπάρχει στοιχειώδης προετοιμασία για το εγγύς μέλλον, αλλά ο δημόσιος λόγος και η πολιτική πράξη παραμένουν προσκολλημένα στη μικροπολιτική διαχείριση της μνημονιακής συναίνεσης, με την ελπίδα ότι σε τρία τέρμινα θα χρηματοδοτήσει την οικονομία το κοπάδι μιας (πρώην) bull market που βόσκει τυπωμένο ευρωδολάριο, το μέλλον της Ελλάδας είναι προδιαγεγραμμένο.

Σε έναν κόσμο όπου ο έλεγχος του χρήματος είναι το παν και όπου οι αξίες των κρυφών χαρτιών ενός ανεπανάληπτου τζόγου διατηρήθηκαν τεχνηέντως υψηλές εις βάρος της πραγματικής οικονομίας και των κοινωνικών αναγκών, η κινεζοποίηση έχει πολλές όψεις.