Γιώργος Αρβανίτης στο koutipandoras.gr: "Οι Έλληνες σκηνοθέτες πρέπει να βρουν τη δική τους καλλιτεχνική λαλιά"

Για το Γιώργο Αρβανίτη δεν χρειάζονται συστάσεις. Ο σημαντικότερος Ελληνας διευθυντής φωτογραφίας που ζει μόνιμα στο Παρίσι από το 1989, μας μιλάει για το νέο ελληνικό σινεμά, τη σχέση του με τον Αγγελόπουλο, το φιλμ της ζωής του με τα πρώτα βήματα στην καριέρα του αλλά και τις νέες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει καθώς εδώ και λίγους μήνες είναι ο νέος πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

-Τον Σεπτέμβριο το φεστιβάλ Δράμας σας τίμησε και μάλιστα δώσατε κι ένα σπουδαίο masterclass που παρακολούθησε σχεδόν σύσσωμη η καλλιτεχνική κοινότητα του φεστιβάλ…

Δεν έχω μεγάλη σχέση με το φεστιβάλ (είναι μόλις η δεύτερη φορά που το επισκέπτομαι) αλλά εκτιμώ τη δουλειά που γίνεται σε αυτό. Ξέρετε, στη Γαλλία που ζω εδώ και 26 χρόνια είναι πιο γνωστό το φεστιβάλ Δράμας από ότι είναι  στην Ελλάδα. Θεωρώ πολύ σημαντικό σχολείο για ένα μικρομηκά σκηνοθέτη να φτιάξει ένα φιλμάκι και να διαγωνιστεί στο φεστιβάλ. Είναι μεγάλη υπόθεση να αφηγηθείς κινηματογραφικά μια ιστορία σε ελάχιστα δευτερόλεπτα. Αν το καταφέρεις αυτό, είσαι έτοιμος για το επόμενο βήμα. Τη μεγάλου μήκους ταινία. 

-Πώς αντιμετωπίζουν οι ξένοι το νέο ελληνικό σινεμά; Παρατηρείται το φαινόμενο της διάκρισης στα διεθνή φεστιβάλ αλλά η εμπορική τους καριέρα, όπως και στη χώρα μας, είναι μάλλον περιορισμένη.

Είναι αλήθεια αυτό. Κοιτάχτε, από τη στιγμή που υπάρχουν οι διακρίσεις αυτό είναι πολύ σημαντικό. Πλέον πρέπει να γίνει σωστή δουλειά στο θέμα της προβολής και διανομής τους στις αίθουσες. Εδώ ίσως πάσχουμε και πρέπει να γίνουμε πιο δυνατοί. Ένα φιλμ για να ολοκληρωθεί και να αναγνωριστεί ως έργο τέχνης πρέπει να βρει το κοινό του και να το κερδίσει. Καλά τα βραβεία αλλά χρειάζεται και η αναγνώριση από το κοινό. Ακούω καμιά φορά ότι φταίει η γλώσσα μας και δεν «προχωρούν» εμπορικά στο εξωτερικό οι ελληνικές ταινίες. Και οι κορεάτες ή οι ιρανοί; Σε αυτά τα φιλμ δεν είναι πρόβλημα η γλώσσα τους;  

-Πώς σας φαίνονται οι σύγχρονες ελληνικές ταινίες; Ποια στοιχεία σας εντυπωσιάσαν και ποια σας άφησαν πικρή γεύση;

Γενικά μιλώντας, καθώς υπάρχουν μερικές άρτιες ταινίες από κάθε άποψη, διακρίνω τεχικές αρετές που δεν υπήρχαν παλιότερα αλλά και μια δυσκολία στο σενάριο. Ίσως είναι καλύτερα κάποιοι έλληνες σκηνοθέτες να εμπιστευτούν αληθινούς σεναριογράφους στα έργα τους καν να μην γράφουν οι ίδιοι τα σενάρια. Τα 2 καρπούζια στην ίδια μασχάλη δεν χωράνε.

-Πώς έγινε το πέρασμα σας από το εμπορικό, ανάλαφρο σινεμά των 60ς στο πιο καλλιτεχνικό και πολιτικοποιημένο  «νέο ελληνικό κινηματογράφο» των επόμενων δεκαετιών;  

Δούλεψα για έξι χρόνια στη Φίνος Φιλμ όπου φωτογράφιζα τα φτερά και πούπουλα της Αλίκης κλπ. Όταν μου είπε ο Αγγελόπουλος να κάνουμε την «Αναπαράσταση», πήρα λίγες βδομάδες άδεια άνευ αποδοχών κι αυτό ήταν! Ένιωσα ότι βγήκε ένα προσωπικό φως από μέσα μου, καθώς έχοντας ζήσει τα χρόνια του εμφυλίου στο χωριό μου το Δίλοφο που είναι πάνω από τη Σπερχειάδα, ήμουν απόλυτα εξοικιωμένος με το σκηνικό του έργου. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία, ο ήλιος που έβγαινε σπάνια, όλα ήταν κομμάτι της παιδικής ηλικίας μου τα οποία προϋπήρχαν μέσα μου κι έψαχναν την ευκαιρία να βγουν. Όταν γύρισα στο Φίνο, δεν μπορούσα να κάνω τα παλιά. Του το είπα κι εκείνος πολύ στοργικά μου απάντησε  «Βρε παιδί μου; Θα πεινάσεις;». Το ξέρω του λέω αλλά δεν μπορώ να κάνω ότι έκανα πριν. Βρήκα εκεί τον πραγματικό μου εαυτό.  

-Ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής σας αναφέρεται στη σχέση με τους γονείς σας και τα δύσκολα παιδικά χρόνια στη διάρκεια του Εμφυλίου όπου η µητέρα σας ήταν πολιτική κρατούµενη και ο πατέρας σας στο Αντάρτικο.

Οι γονείς μου ήταν αγρότες. Δυστυχώς δεν τους γνώρισα καλά. Μέχρι τα πέντε μου έχω κάποιες σκόρπιες αναμνήσεις και αυτό είναι. Μεγάλωσα με τον αδελφό της μητέρας μου στη Νέα Πεντέλη.  Εκείνη ήταν στις φυλακές Αβέρωφ (έφαγε 13 χρόνια, επειδή ο άντρας της ήταν στο βουνό και την κατηγόρησαν ότι προμηθεύει με φαγητά και ρούχα τους αντάρτες, εκ των οποίων έκατσε στη φυλακή τα 8). Τη γνώρισα όταν ήμουν έφηβος, στα 15 μου. Ο πατέρας μου σκοτώθηκε στο Αντάρτικο χωρίς να προλάβω να τον γνωρίσω. Μόνο σαν σκιά τον θυμάμαι. Τουλάχιστον με τη μάνα μου ζήσαμε μαζί  τα τελευταία χρόνια στη ζωή της και δεθήκαμε αρκετά. Ήταν σπουδαία γυναίκα, με χιούμορ και αξιοπρέπεια που δεν μιλούσε ποτέ για όσα τραβηξε. Θυμάμαι ακόμη τη συγκίνηση και την περηφάνεια στη βάφτιση του μεγάλου γιου μου στο χωριό μας, που του έδωσα το όνομα του πατέρα μου, Γρηγόρης. Ήταν σαν να έπαιρνε το αίμα της πίσω.

-Η συνεργασία σας με τον Αγγελόπουλο… αλήθεια, πως γνωριστήκατε;

Είχε μόλις επιστρέψει από το Παρίσι και δούλευε ως κριτικός κινηματογράφου. Ήμαστε στην ίδια παρέα με τον Βούλγαρη κ.α. Τότε κάναμε κάποια φιλμ μικρού μήκους, βοηθώντας ο ένας τον άλλο χωρίς λεφτά. Εγώ είχα αρχίσει να δουλεύω στο Φίνο και μου πρότεινε να του κάνω την πρώτη μικρού μήκους ταινία του που ήταν η «Εκπομπή». Μετά μου έδωσε το σενάριο της «Αναπαράστασης» που μου άρεσε πολύ κι αυτό ήταν. Υπήρξε χημεία ανάμεσα μας. Ότι μου ζητούσε το έκανα ακριβώς όπως το είχε στο μυαλό του. Μπορεί να είμασταν διαφορετικοί χαρακτήρες αλλά στο κομμάτι της δημιουργίας του φιλμ είχαμε ουσιαστική επικοινωνία και καταλαβαινόμασταν με λίγες κουβέντες.

-Κάποιοι λένε ότι η δύναμη στα φιλμ του Αγγελόπουλου είναι η φωτογραφία του Αρβανίτη και η μοσυική της Καραϊνδρου…

Δεν είναι έτσι. Η φωτογραφία μου υπηρετούσε ακριβώς το καλλιτεχνικό όραμα του Αγγελόπουλου.  

-Πρόσφατα αναλάβατε σημαντικό θεσμικό ρόλο στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Από τα όσα έχετε δει ως σήμερα ποια είναι τα σημαντικότερα ζητήματα που καλείστε να βρείτε άμεσες λύσεις;

Προφανώς το οικονομικό είναι το κυριότερο. Δεν μπορεί να γίνει ένα φεστιβάλ όπως αυτό της Θεσσαλονίκης με ελάχιστα χρήματα. Υπάρχουν φυσικά κι άλλα ζητήματα που χρειάζονται να επιλυθούν. Τώρα όμως προέχει να κάνουμε ένα αξιοπρεπές φεστιβάλ τον επόμενο μήνα. Όλα τα άλλα θα τα λύσουμε σταδιακά με λίγα λόγια και περισσότερη δουλειά.

-Με την εμπειρία σας στο διεθνές σινεμά τι θα προτείνατε σε έναν νέο έλληνα σκηνοθέτη που θα σας ρώταγε «τι πρέπει να κάνω – ή να μην κάνω- ώστε η ταινία μου να έχει πιθανότητες διάκρισης σε κάποιο ξένο φεστιβάλ ή ακόμη και να βρει διεθνή διανομή;

Σε ένα νέο έλληνα σκηνοθέτη θα πρότεινα να βρει τη δική του καλλιτεχνική ταυτότητα και να μην αντιγράφει ξένους σκηνοθέτες. Τι νόημα υπάρχει να κάνεις ένα φιλμ που μοιάζει με εκείνα του Ταραντίνο από τη στιγμή που υπάρχει ο αυθεντικός Ταραντίνο. Πρέπει να βρουν τη δική τους καλλιτεχνική λαλιά.  

-Νιώθετε περισσότερο Έλληνας ή Γάλλος;

Νιώθω περισσότερο ευρωπαίος. Γιατί τώρα βλέπω τα άσχημα των ελλήνων αλλά παράλληλα έχω ζήσει τόσα χρόνια και τα άσχημα των γάλλων. Είναι διαφορετικά αυτά τα δύο. Όπως διαφορετική είναι κι η στάση των γάλλων απέναντι στους έλληνες. Κάποιοι θεωρούν αληθινά όλα τα στερεότυπα περί κουτοπονηριάς του έλληνα, της τεμπελιάς του κλπ και πολλοί άλλοι λατρεύουν τη χώρα μας και είναι πραγματικοί φιλέλληνες.

-Η Γαλλία πως βιώνει τη σημερινή κρίση;

Οι γάλλοι αποδίδουν τη βασική αιτία της κρίσης στον ηγεμονικό ρόλο που θέλουν να αναπτύξουν οι γερμανοί όσον αφορά τα ηνία στην Ευρώπη. Δεν βλέπουν με καλό μάτι το πως η ευρώπη των λαών μετατρέπεται σε Ευρώπη των τραπεζών.  Το ευρώ καταρρέει, ζούμε ένα τρίτο παγκόσμιο πόλεμο (οικονομικό αυτή τη φορά) και οι γερμανοί είναι αυτοί που δέιχνουν και πάλι ότι βγαίνουν νικητές καθώς τα κέρδη από τις εξαγωγές τους εκτοξεύονται τη στιγμή που όλη η υπόλοιπη ήπειρος βουλιάζει σε απίστευτα επίπεδα κρίσης. 

-Την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και προσωπικά τον Αλέξη Τσίπρα πως τους κρίνετε;

Θα πω μόνο τούτο: τους λείπει η εμπειρία αλλά έδωσαν μάχη στις σκληρές διαπραγματεύσεις με τους δανειστές. Έκαναν λάθη σίγουρα αλλά πιστεύω στις έντιμες προθέσεις τους και ειδικά στο συγκεκριμένο άνθρωπο. Του έχω εμπιστοσύνη. Μακάρι να τα καταφέρει. 

Συνέντευξη στους Παναγιώτη Φρούντζο, Κωνσταντίνο Καϊμάκη