Φραντς Κάφκα: Η στοιχειωμένη σχέση με τον πατέρα του, η επιθυμία να καταστραφούν όλα τα έργα του

Η στοιχειωμένη σχέση με τον πατέρα του

Ο Κάφκα γεννήθηκε στην Πράγα το 1883 από οικογένειά εβραϊκής καταγωγής και είχε έξι μικρότερα αδέλφια. Η οικογενειακή του ιστορία σημαδεύτηκε από πολλές τραγωδίες. Οι δύο αδελφοί του πέθαναν σε μικρή ηλικία και οι τρεις αδερφές του εκτελέστηκαν αργότερα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο πατέρας του ήταν ξακουστός έμπορος υφασμάτων, η σχέση του όμως με τον Κάφκα ήταν πάρα πολύ κακή. Ο Κάφκα περιγράφει τον πατέρα του σαν αυταρχικό και ευέξαπτο χαρακτήρα, ενώ στο έργο του Μεταμόρφωση άντλησε έμπνευση από αυτή την προβληματική σχέση για να πλάσει τους ήρωες και την ιστορία.

Eργαζόταν σε ασφαλιστική εταιρία, ασφυκτιούσε στα πλαίσια της εργασίας

Η μητρική γλώσσα του Κάφκα ήταν τα γερμανικά, στα οποία έγραψε όλα τα έργα του. Μετά το Λύκειο, φοίτησε στο πανεπιστήμιο της Πράγας και σπούδασε Χημεία, αλλά στη συνέχεια εμπλούτισε τις σπουδές του με αρχαία ελληνικά και λατινικά και πήρε το πτυχίο του στη Νομική.

Το 1907, ο Κάφκα εργαζόταν σε μια ιταλική ασφαλιστική εταιρία, ωστόσο το ωράριο του φαινόταν εξοντωτικό και είχε ήδη μπει δύο φορές για θεραπεία σε σανατόρια της Πράγας εξαιτίας του φιλάσθενου χαρακτήρα του. Τη μισή ζωή του την πέρασε σε ιδρύματα για να αντιμετωπίσει την ασθένεια του.

Έστελνε γράμματα στη φίλη της μνηστής του

Ο Κάφκα κατάφερε να αρραβωνιαστεί δύο φορές, αλλά δεν παντρεύτηκε ποτέ. Το 1912, γνώρισε την Φελίτσε Μπάουερ. Ύστερα από δύο χρόνια συνεχούς αλληλογραφίας μαζί της ορίστηκε ο αρραβώνας του ζευγαριού. Παράλληλα, ξεκίνησε να στέλνει γράμματα και στην καλύτερη φίλη της μνηστής του. Όταν η Φελίτσε το έμαθε, ο γάμος ακυρώθηκε. Στη συνέχεια το ζευγάρι αναθέρμανε τις σχέσεις του, ωστόσο οι περιπέτειες της υγείας του Κάφκα δεν επέτρεψαν να πραγματοποιηθεί ο γάμος τους. 

Από τα «Ημερολόγια»

Κυριακή, 19 Ioυλίου 1910

Συχνά το συλλογίζομαι και πάντα αναγκάζομαι να πω στο τέλος ότι η ανατροφή μου μ’ έβλαψε πολύ από ορισμένες απόψεις. 

Αυτό το παράπονο απευθύνεται σ’ ένα πλήθος ανθρώπων, βέβαια στέκονται εδώ όλοι μαζί και, όπως στις παλιές ομαδικές φωτογραφίες, δεν ξέρουν τι να κάνουν ο ένας με τον άλλο, δεν τολμούν να κατεβάσουν τα μάτια τους και να χαμογελάσουν, τόσο νευρικοί είναι. 

Είναι οι γονείς μου, μερικοί συγγενείς, μερικοί δάσκαλοι, μια κάποια συγκεκριμένη μαγείρισσα, μερικά κορίτσια από το μάθημα του χορού, μερικοί επισκέπτες του σπιτιού μας από τον παλιό καιρό, μερικοί συγγραφείς, ένας δάσκαλος κολύμβησης, ένας λαχειοπώλης, ένας επιθεωρητής σχολείων, ύστερα μερικοί που τους συνάντησα μόνο μια φορά στο δρόμο, κι άλλοι, που δεν τους θυμάμαι τούτη τη στιγμή, κι άλλοι που δε θα τους θυμηθώ ποτέ, κι άλλοι, τέλος, που το μάθημά τους το είχα κατά κάποιον τρόπο απορρίψει τον καιρό εκείνο, που δεν το είχα προσέξει καθόλου, με δυο λόγια είναι τόσο πολλοί που θα πρέπει να προσέξω να μην αναφέρω κάποιον δυο φορές. 

Και σ’ όλους αυτούς εκφράζω το παράπονό μου, τους κάνω μ’ αυτόν τον τρόπο γνωστούς αναμεταξύ τους, δεν ανέχομαι όμως αντίρρηση. Γιατί αληθινά αρκετές αντιρρήσεις έχω ανεχτεί, και, μια και οι περισσότερες αναίρεσαν τα λεγόμενά μου, δεν μπορώ να κάνω τίποτ’ άλλο παρά να συμπεριλάβω κι αυτές τις αντιρρήσεις στο παράπονό μου και να πω ότι, εκτός από την ανατροφή μου, κι αυτές οι αναιρέσεις μ’ έβλαψαν πολύ σε ορισμένα πράγματα.

Μήπως νομίζει κανείς ότι ανατράφηκα κάπου παράμερα: Όχι, καταμεσής στην πόλη ανατράφηκα, καταμεσής στην πόλη. Όχι,π.χ., σ’ ένα ερείπιο στα βουνά ή κοντά στη λίμνη. Οι γονείς μου και η ακολουθία τους ήταν ως τώρα τυλιγμένοι από το παράπονό μου και γκρίζοι, τώρα όμως παραμερίζουν εύκολα αυτό το παράπονο και χαμογελούν, γιατί πήρα τα χέρια μου από πάνω τους, τα έφερα στο μέτωπό μου και σκέφτομαι: έπρεπε να ήμουν ο μικρός κάτοικος των ερειπίων, ν’ αφουγκράζομαι τις κραυγές των κορακιών, να μου ρίχνουν τον ίσκιο τους πετώντας από πάνω μου, να δροσίζομαι κάτω απ’ το φεγγάρι, ακόμα κι αν στην αρχή ήμουν λίγο αδύνατος κάτω από την πίεση των καλών μου ιδιοτήτων, που θα φύτρωναν μέσα μου με τη δύναμη των ζιζανίων, καμένος από τον ήλιο, που θα με έλουζε απ’ όλες τις πλευρές μέσα από τα ερείπια, πάνω στο κρεβάτι μου από κισσό.

Πηγή: Φραντς Κάφκα, Τα ημερολόγια-Α’: 1910-1913, μτφ. Αγγέλα

Βερυκοκάκη, Εξάντας, Αθήνα 1978, σ. 20-21, 32, 40-41

Δεν ήθελε να διαβαστεί κανένα έργο του!

«Όλα όσα έχω γράψει και σχεδιάσει να καούν ανελλιπώς και χωρίς να διαβαστούν». Αυτή ήταν η εντολή του όταν η επιδείνωση της υγείας του ήταν μη αναστρέψιμη. Στις 3 Ιουνίου 1924, καταπονημένος από τη φυματίωση, πεθαίνει σε ηλικία 41 ετών. Εξάλλου, σε όλη του τη ζωή έπασχε από κατάθλιψη και υπέφερε από αϋπνίες και ημικρανίες.

Στη διαθήκη του είχε γράψει ότι δεν επιθυμούσε τίποτα από ότι είχε συγγράψει, να διαβαστεί και να εκδοθεί! Ευτυχώς, ο κοντινός του φίλος Μαξ (και από τους ελάχιστους που απέκτησε στη ζωή του), δεν εκπλήρωσε την επιθυμία του και έτσι τα έργα του επηρεάζουν ακόμα τη σύγχρονη λογοτεχνία.