Ένα κατασκεύασμα

Μια από τις αρχαιότερες τέχνες, αυτή του πολέμου, μέσα από τις ιστορικές καταγραφές και θεωρητικές αναλύσεις –εκτός από τις αρχές διεξαγωγής μιας στρατιωτικής αναμέτρησης– θεμελίωσε κυρίως τη φύση των αντιμαχόμενων μερών και τη διάκριση των αντιθετικών δυνάμεων που συνήθως ή μοιραία έρχονται σε σύγκρουση. Θεμελιώθηκε δηλαδή η φιλοσοφία του πολέμου, μια οντολογία αντιπαράθεσης και σύγκρουσης αντιθετικών κυρίως οντικών δυνάμεων, που σκοπό έχουν ταυτοχρόνως και να επιβιώσουν αλλά και να κυριαρχήσουν. Είναι πράγματι εντυπωσιακός ο τρόπος που ένας πόλεμος ή μια διαμάχη μπορεί να ενσωματώνει στοιχεία διατήρησης και προστασίας, ισορροπώντας τα με αυτά της επικράτησης και της επικυριαρχίας. 

Μια, λοιπόν, ουσιαστική παράμετρος της οντολογίας του πολέμου, η οποία διαμορφώθηκε μέσα από αυτήν την ισορροπία, είναι η ουσία και ο χαρακτήρας της έννοιας του εχθρού και του αντιπάλου. Οι Λατίνοι, άνθρωποι ακριβολόγοι και πραγματιστές, προσδιόρισαν τη διάκριση του εχθρού μέσα από δύο έννοιες που θεμελίωναν την ουσία των αντίπαλων μερών. Από τη μια μεριά υπάρχει ο όρος inimicus, ο οποίος προσδίδει ατομικά χαρακτηριστικά και σημαίνει μη φιλικός, εχθρικός κτλ. και θα λέγαμε πως ταυτίζεται με τον όρο «πολέμιος» που χρησιμοποιεί ο Θουκυδίδης. Από την άλλη ο όρος hostis διαθέτει καθολικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά, είναι ο ξένος, ο αντίπαλος, ο δημόσιος εχθρός ή κίνδυνος (πρβ. hostis publicus, adversarius, perduellis). Μια σημαντική παράμετρος στη διάκριση ανάμεσα στον ιδιωτικό/προσωπικό και τον δημόσιο εχθρό ή αντίπαλο, είναι ότι στην περίπτωση του hostis, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, η αντιπαλότητα μπορεί να μετατραπεί σε συμμαχία (φαινόμενο που παρατηρείται σε ανίερες συμμαχίες αντιθετικών δυνάμεων). Και είναι λογική μια τέτοια διάκριση, καθώς η ιστορία βρίθει τέτοιων αντιθέσεων και αντιπαλοτήτων είτε σε συλλογικό επίπεδο μεταξύ κρατών/βασιλείων/αυτοκρατοριών, εθνών, θρησκειών, ιδεολογιών είτε σε ατομικό επίπεδο μεταξύ φιλοσόφων, πολιτικών, επιστημόνων, καλλιτεχνών κτλ. 

Φιλοσοφικά, τέτοιες αντιπαλότητες είναι επιμέρους ιστορικής φύσης διαλεκτικές, στις οποίες τα γενικά χαρακτηριστικά είναι φαινομενικά και δεν είναι αρκετά, ώστε μια αντίθεση να προσδιοριστεί ως ικανή ούτως ώστε να σταθεί στη λογική. Χρειάζονται επιπρόσθετα στοιχεία ουσίας που να καθιστούν τη διάκριση –ή έστω τη σύγκριση– μια ολοκληρωμένη πρόταση, η οποία να μπορεί, μέσα από κοινωνική διαβούλευση, να παραγάγει ορθά λογικά συμπεράσματα. Παραδείγματος χάρη, η συγκριτική ανάλυση δύο προσωπικοτήτων διαφορετικού είδους είναι σχεδόν μη λογική διεργασία. Η σύγκριση δύο προσωπικοτήτων (και) ίδιου είδους αλλά διαφορετικής ουσίας δημιουργεί προοδευτικά λανθασμένα συμπεράσματα, αν όχι λογικά παράδοξα, αφού κάτι τέτοιο αντιτίθεται άμεσα στην εμπειρία.  

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όμως συνέβη το παράλογο. Η εφεύρεση ενός εχθρού αρχίζει να διαμορφώνει νέες πολιτικές πρόσληψης του αντιπάλου, καθώς η ισορροπία μεταξύ επιβίωσης και κυριαρχίας αφορά υπαρξιακά και ψυχολογικά ζητήματα πολιτικής, κοινωνικής και πολιτισμικής εδραίωσης των «αντίπαλων» μερών. Ο Ψυχρός Πόλεμος εμφύσησε στις κοινωνίες αχρείαστες και ανώφελες ιδιότητες, οι οποίες θρυμμάτισαν το κοινωνικό σώμα. Η ύπαρξη ενός αντίπαλου δέους από μόνη της ήταν αρκετή να διαμορφώνει και να καθορίζει την ουσία των πραγμάτων. Η αυθαίρετη εφεύρεση του αντίθετου, του εχθρού, του αντιπάλου, του ξένου, διαχώρισε τις κοινωνικές ομάδες και έδωσε υπόσταση σε υποκείμενα, τα οποία αναζητούσαν νόημα μέσα από αυτή καθαυτή την αντίθεση. Διαμοιράστηκαν τα κράτη σε σφαίρες επιρροής, διαμοιράστηκαν και οι πολίτες σε κομματικές επιρροές, επ’ ωφελεία εκείνων που διαμόρφωναν τον διαμοιρασμό και όριζαν την ένταση της σύγκρουσης. 

Η σύγχρονη πολιτική των αντιθέσεων διαθέτει τα ίδια εργαλεία ισορροπίας των αντίπαλων μερών, όπως τα προσαρμόζουν οι σύγχρονοι «εφευρέτες» εχθρών και πολέμιων. Είναι δηλαδή η δύναμη της επικοινωνίας που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική πρόσληψη του αντιπάλου, επισκιάζοντας κάθε ουσία. Εξάλλου, η επικοινωνιακή εφεύρεση ενός «ισάξιου» αντιπάλου αδιαφορεί για την ουσία των πραγμάτων, με τον ίδιο τρόπο που οι ζηλωτές της δήθεν ουσίας αδιαφορούν για την κοινωνία του πλουραλισμού και την ετερότητα των ιδεών. Ο εξωραϊσμός ενός πολιτικού ή ενός δημόσιου προσώπου μπορεί να βασίζεται στην επικοινωνία· στην επικοινωνία όμως βασίζεται και η μετάδοση των ιδεών, των αρχών και των ιδανικών μιας ομάδας ανθρώπων, η εμφύσηση αισιοδοξίας και έμπνευσης, η ενίσχυση του πολιτικού κριτηρίου σε ένα λαό και η αποκάλυψη της αλήθειας. 

Κάθε εφεύρεση αντιπάλων ή αντιθέσεων –ειδικά εκεί που δεν τίθεται καν το ερώτημα σύγκρισης ή άλλου είδους διαλεκτικής– ελλοχεύει την ύπαρξη σκοπιμοτήτων, συλλογικών/ατομικών φιλοδοξιών, ψυχολογικών ή υπαρξιακών αβεβαιοτήτων κτλ. Οι ιδιότητες του Κυριάκου Μητσοτάκη ως πολιτικού, αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας και πρωθυπουργού, δεν είναι αρκετές ώστε ο ίδιος να τεθεί υπό μια συγκριτική ή διαλεκτική αντιπαράθεση. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν μπορεί να συγκριθεί με όρους πολιτικής, ούτε να αντιπαρατεθεί εν σχέσει με τους πολιτικούς αρχηγούς των άλλων κομμάτων, διότι είναι ένα κατασκεύασμα βγαλμένο από τα αμερικανικά εργαστήρια προπαγάνδας. 

Όσα μεταφυσικά χαρακτηριστικά κι αν αποδίδουν οι καλοπληρωμένοι δημοσιογράφοι και επικοινωνιολόγοι στον Κυριάκο Μητσοτάκη, ώστε να ενισχύουν την εικόνα του στην κοινωνία και να δικαιολογούν την επικοινωνιακή κατασκευή του, τόσο θα χρειάζεται μια εφεύρεση ισοπαλίας, ώστε να επαναπροσδιορίζεται ως μέρος της πολιτικής ζωής του τόπου. Έτσι οι εφευρέτες αποκτούν και οι ίδιοι έρεισμα στο πλαίσιο μιας τεχνητής αντιπαλότητας, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει αλλοίωση της λογικής και της πραγματικότητας. Γιατί και οι ίδιοι γνωρίζουν πως δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την πολιτική τους παρουσία χωρίς την ύπαρξη ενός (κατασκευασμένου) αντίπαλου δέους. Με άλλα λόγια λειτουργούν ως hostis, ακόμη κι αν με αυτόν τον τρόπο υπονομεύουν τον αρχηγό και το κόμμα τους.  

ΥΓ: Ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη ΔΕΘ επαλήθευσε την πολιτική του φύση ως κατασκεύασμα και προϊόν προπαγάνδας. Δεν αφορά, δηλαδή, κανέναν παρά μόνο τους δημιουργούς του. Αυτό που ίσως έλειψε από τη ΔΕΘ ήταν μία ερώτηση προς τον Αλέξη Τσίπρα. Δηλαδή, αν πραγματικά χρειάζεται κάτι λιγότερο από 5 δις ευρώ, ώστε μια κυβέρνηση να κάνει κοινωνική πολιτική και να κλείσει κάποιες από τις πληγές που άνοιξαν τα μνημόνια και η οικονομική κρίση, γιατί ο Σύριζα άφησε 37 δις πλεόνασμα στα ταμεία του Κυριάκου Μητσοτάκη και όχι 32; Ίσως μια απάντηση και ταυτόχρονα ένας γενικότερος στοχασμός πάνω στα πρόσωπα και τα πράγματα, να μπορούσε να αναδείξει τον πραγματικό αντίπαλο του Σύριζα. 

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr