Δύο ποιήματα για τον Νίκο Μπελογιάννη, τον άνθρωπο με το Γαρύφαλλο

Έγινε μέλος του ΚΚΕ το 1934. Από τότε, πέρασε από πολλές δοκιμασίες. Φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια στην Ασφάλεια Πατρών, τρομοκρατία στα ιταλικά στρατόπεδα. Στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής ήταν καπετάνιος μεραρχίας του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο και μέλος του Γραφείου Περιοχής Πελοποννήσου του ΚΚΕ. Στον εμφύλιο, ο Νίκος Μπελογιάννης ήταν πολιτικός επίτροπος μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού.

Περίπου ένα χρόνο μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, ο Νίκος Μπελογιάννης και 93 ακόμη σύντροφοί του -μεταξύ των οποίων ο δημοσιογράφος Στάθης Δρομάζος, ο Στέργιος Γραμμένος και η Έλλη Ιωαννίδου- συλλαμβάνονται και στις 22 Οκτωβρίου 1951 οδηγούνται σε δίκη.

Τα ξημερώματα της Κυριακής 30 Μαρτίου, ο βασιλικός επίτροπος συνταγματάρχης Αθανασούλας ανακοινώνει στους Μπελογιάννη, Καλούμενο, Αργυριάδη και Μπάτση ότι η αίτηση χάριτος που υπέβαλαν απορρίφθηκε. Λίγο αργότερα οδηγούνται στο Γουδί, όπου και εκτελούνται δια τυφεκισμού στις 4:12 π.μ.

Τα άσχημα μαντάτα ταξιδεύουν γρήγορα μέχρι το στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων στον Αϊ Στράτη, όπου ζει εξόριστος ο Γιάννης Ρίτσος. Την ίδια μέρα θα γράψει το ποίημα Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο.

Σήμερα το στρατόπεδο σωπαίνει.

Σήμερα ο ήλιος τρέμει αγκιστρωμένος στη σιωπή

όπως τρέμει το σακάκι του σκοτωμένου στο συρματόπλεγμα.

Σήμερα ο κόσμος είναι λυπημένος.

Ξεκρέμασαν μια μεγάλη καμπάνα και την ακούμπησαν στη γη.

Μες στο χαλκό της καρδιοχτυπά η ειρήνη.

Σιωπή. Ακούστε τούτη την καμπάνα.

Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους

το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη.

Η υπόθεση Μπελογιάννη απασχόλησε την τέχνη, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον διάσημο σκίτσο του Πικάσο. Λιγότερο γνωστός είναι ο μεγάλος πίνακας του Πίτερ ντε Φράντσια, «Η εκτέλεση του Μπελογιάννη». Ποίημα με τον τίτλο «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο» έγραψε και ο Ναζίμ Χικμέτ, ενώ τον ίδιο τίτλο είχε η ταινία του Νίκου Τζίμα, το 1980, με τον Φοίβο Γκικόπουλο στον ρόλο του Μπελογιάννη.

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΟ ΓΑΡΥΦΑΛΛΟ

Έχω απάνω στο τραπέζι μου

τη φωτογραφία του ανθρώπου

με το άσπρο γαρούφαλο —

που τον ντουφέκισαν

στο μισοσκόταδο

πριν απ’ την αυγή,

κάτω απ’ το φως των προβολέων.

Στο δεξί του χέρι

κρατάει ένα γαρύφαλο

πούναι σα μια φούχτα φως

απ’ την ελληνική θάλασσα.

Τα μάτια του τα τολμηρά,

τα παιδικά,

κοιτάζουν, άδολα,

κάτω από τα βαριά μαύρα τους φρύδια.

Έτσι άδολα —

όπως ανεβαίνει το τραγούδι

σα δίνουν τον όρκο τους

οι κομμουνιστές.

Τα δόντια του είναι κάτασπρα —

ο Μπελογιάννης γελά.

Και το γαρύφαλο στο χέρι του

είναι σαν το λόγο πούπε στους ανθρώπους

τη μέρα της λεβεντιάς —

τη μέρα της ντροπής.

Ναζίμ Χικμέτ