«Δεν δείχνει να μεταλλάσσεται τόσο εύκολα ο κορονοϊός»

Τον τελευταίο καιρό η ζωή όλων μας έχει αλλάξει καθώς τα νέα μέτρα για το καλό της δημόσιας και της ατομικής υγείας έχουν γίνει πλέον καθημερινότητα. Σε μια εποχή που τα fake news οργιάζουν έτσι κι αλλιώς, η πανδημία του κορονοϊού δίνει πάτημα σε διάφορους επιτήδειους να σπέρνουν τον τρόμο στο κοινωνικό σύνολο εκμεταλλευόμενοι την άγνοια των περισσότερων στα ιατρικά θέματα και τον φόβο που επικρατεί σε τέτοιες συνθήκες.

Ετσι λοιπόν διάφοροι συνωμοσιολόγοι ή και απλώς ανεύθυνοι διακινούν τη θεωρία περί ανίκητου θανατηφόρου ιού λόγω των μεταλλάξεών του παρουσιάζοντάς την ως κακό δεδομένο, την ίδια ώρα που οι επιστήμονες σε όλα τα μέρη του κόσμου κρατούν την ανάσα τους και μελετούν τον ιό καθώς ακόμη ούτε η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει την εξέλιξή του.

ΠΡΟΣΑΡΜΟΖΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Τι είναι η μετάλλαξη του ιού και γιατί μας τρομάζει; Ο ιός έχει μια συγκεκριμένη ταυτότητα. Οταν η δράση του περιορίζεται αλλάζει τη μοριακή του δομή, αλλάζει το DNA του, για να προσαρμοστεί καλύτερα στις συνθήκες. Κατά τη μετάλλαξη ο ιός προσπαθεί να γίνει πιο ισχυρός έτσι ώστε να επιβιώσει και να μεταδοθεί περισσότερο, αλλάζοντας προς το πιο επικίνδυνο.

Το 1918 εκδηλώθηκε η ισπανική γρίπη, η οποία χαρακτηρίστηκε πανδημία και στοίχισε τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους. Συνολικά νόσησαν περίπου 500 εκατ. άνθρωποι, δηλαδή το 27% του τότε παγκόσμιου πληθυσμού. Ο ιός χαρακτηρίστηκε από τις πολλές μεταλλάξεις του. Η κακή υγιεινή σε συνδυασμό με τις συνθήκες πολέμου επιτάχυνε την πανδημία, ενισχύοντας τη μεταδοτικότητα και την αυξημένη μετάλλαξη του ιού. Πολλοί συγκρίνουν την πανδημία της Covid-19 με εκείνη του 1918 και φοβούνται μήπως ο ιός γίνει ακόμη πιο μεταδοτικός μέσω της μετάλλαξης και ταυτόχρονα πολύ παθογόνος, όπως ακριβώς έγινε με την ισπανική γρίπη.

«ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΑΚΟΜΗ ΔΕΔΟΜΕΝΑ»

Ο καθηγητής Μικροβιολογίας Αλκης Βατόπουλος απάντησε σε ερωτήσεις σχετικά με το ενδεχόμενο μετάλλαξης του ιού και εκτιμά ότι η πιθανότητα μετάλλαξης του κορονοϊού είναι σπάνια.

Στην περίπτωση του ιού H1N1 παρατηρήθηκαν μεταλλάξεις στη Νορβηγία, την Κίνα, την Ιαπωνία και στις ΗΠΑ σε περιορισμένο αριθμό ασθενών. Ευτυχώς ο εν λόγω ιός με τη συγκεκριμένη μετάλλαξη, παρότι συνδέεται με βαρύτατες λοιμώξεις, παρέμεινε ευαίσθητος στα αντιικά φάρμακα. Με βάση τα παραπάνω υπάρχει πιθανότητα να δούμε μεταλλάξεις του κορονοϊού στο προσεχές μέλλον; Και πώς μπορούμε να προστατευτούμε από αυτές; Υπάρχει περίπτωση ο ιός να γίνει ακόμη πιο μεταδοτικός μέσω της μετάλλαξης και ταυτόχρονα πολύ παθογόνος, όπως στην περίπτωση της ισπανικής γρίπης;

Οι μηχανισμοί μεταλλαγής του ιού της γρίπης είναι το αντιγονικό swift όπου έπειτα από αλλαγή ενός ολόκληρου μορίου RNA (από τα οκτώ που διαθέτει ο ιός) εμφανίζεται ένας «νέος» ιός γρίπης εναντίον του οποίου δεν υπάρχουν αντισώματα, με αποτέλεσμα την πανδημία. Η αλλαγή αυτή συμβαίνει σπάνια· το νέο μόριο συνήθως προέρχεται από ιούς γρίπης ζώων έπειτα από ταυτόχρονη λοίμωξη του ανθρώπου με ιό γρίπης ανθρώπου και ζώου. Η πιο γνωστή πανδημία ήταν του 1918, όταν εμφανίστηκε ο Η1Ν1 (σ.σ.: ισπανική γρίπη). Συχνότερα παρατηρείται το αντιγονικό drift όπου παρατηρούνται μεταλλαγές στα γονίδια που κωδικογραφούν την αιμαγλουτινίνη ή τη νευραμινιδάση. Εδώ υπάρχει μεικτή αντιγονική αλλαγή του ιού, ο πληθυσμός έχει πλέον μερική ανοσία και η επιδημία δεν είναι μεγάλη. Ο κορονοϊός, αν και RNA ιός και αυτός, δεν φαίνεται να μεταλλάσσεται τόσο εύκολα, ενώ οι «νέοι» ιοί SARS, MERS και Covid έχουν μεταφερθεί μάλλον από ζώα, χωρίς όμως να μεταλλάσσονται περαιτέρω.

Πόσο εκτιμάτε ότι θα κρατήσει η πανδημία;

Στην Κίνα κράτησε περίπου τέσσερις μήνες, άρα και εδώ ο χρόνος θα είναι ανάλογος. Εξαρτάται επίσης από την επιτυχία των μέτρων που έχουν ληφθεί.

Ο εμβολιασμός για τον κορονοϊό, όταν βρεθεί το εμβόλιο, θα μας προστατεύει από μελλοντικές επιδημίες και ενδεχόμενες μεταλλάξεις του ιού;

Αυτό εξαρτάται από την ανοσιακή απάντηση που θα προκαλέσει το εμβόλιο αλλά και από τη διάρκεια αυτής της ανοσίας, που είναι ζητούμενα. Το νόσημα είναι πολύ νέο (τεσσάρων μηνών), συνεπώς δεν έχουμε ακόμη δεδομένα για το πόσο διαρκεί η ανοσιακή απάντηση και πόσο προστατευτικά είναι τα αντισώματα. 

* Περιοδικό Hot Doc #202, «Οι πανδημίες που μας άλλαξαν», 05/4/2020