Ακροδεξιός, αντικομμουνιστικός λόγος

Ο αντικομμουνισμός τα τελευταία 40 χρόνια παίρνει νέα, πιο εξελιγμένη αλλά και πιο άγρια μορφή. Πολλαπλοί είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού επέδρασε καταλυτικά, με τη διάσπαση των πρώην ανατολικών χωρών σε περισσότερες κρατικές οντότητες. Νέοι εθνικισμοί δημιουργούνται και παλιότεροι αναβιώνουν.

Το ίδιο αυτό το γεγονός πυροδοτεί ταυτόχρονα μια νέα αντικομμουνιστική κινητοποίηση στα διεθνή καπιταλιστικά κέντρα με στόχο να αμαυρώσουν και να ξεριζώσουν από τη συνείδηση των λαών τη συμβολή των κομμουνιστών στον αντιφασιστικό αγώνα και στη συντριβή των δυνάμεων του Αξονα στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου.

Προς την ίδια κατεύθυνση δρα η τακτική της προσχώρησης των ανατολικών χωρών στο καπιταλιστικό μπλοκ, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του μεταβατικού σταδίου από την κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία στην οικονομία της αγοράς και από τους «λαοκρατικούς θεσμούς» πολιτικής λειτουργίας σ’ ένα ψευδές και αυταρχικό κοινοβουλευτικό σύστημα δυτικού τύπου. Παράγοντες που ωθούν στην άνοδο εθνικιστικών και ακροδεξιών δυνάμεων και οικονομικών ολιγαρχικών συσπειρώσεων. Η κυριαρχία τους, που ακολουθεί το δόγμα του ακραίου οικονομικού νεοφιλελευθερισμού στις χώρες της δυτικής Ευρώπης και όχι μόνο, έχει αποτέλεσμα την καταστροφή και την περιθωριοποίηση των μεσαίων και φτωχών στρωμάτων και την οικονομική, πολιτισμική και ιδεολογική αλλοτρίωσή τους, ώστε να καμφθεί η πιθανή μεταστροφή τους σε εναλλακτική πολιτική δράση.

Η ενίσχυση του αντικομμουνισμού και των ακροδεξιών προτύπων κρίνεται ως η καλύτερη επιλογή. Οι ακροδεξιές και συχνά εθνικιστικές ομάδες θεωρούνται και γίνονται σε ορισμένες περιπτώσεις το μακρύ χέρι των κυρίαρχων οικονομικών και πολιτικών ελίτ.

Η ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Στο τέλος της περιόδου των τελευταίων 40 χρόνων έχουμε το ξέσπασμα της μεγάλης συστημικής οικονομικής κρίσης. Προηγούνται και έπονται ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, ο διαμελισμός της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, οι επεμβάσεις στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, οι ανατροπές των καθεστώτων στη βόρεια Αφρική και ο πόλεμος στη Συρία, που δίνουν καινούργια εναύσματα και ωθούν σε ακροδεξιά και παραστρατιωτικά μορφώματα και σε τεράστιες μετακινήσεις προσφύγων από τις φτωχές προς τις δυτικές χώρες.

Ο ισλαμικός μανιχαϊσμός καταργεί οποιαδήποτε έννοια ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ανάμεσα στους δύο μόνο υπαρκτούς κόσμους του εγώ (του καλού) και του εσύ (του κακού) τίποτε δεν εμφιλοχωρεί και η μόνη λύση που διαφαίνεται είναι να πάρει το καλό (εγώ) τη θέση του κακού (εσύ) βίαια, εξαφανίζοντάς το. Είναι φανερό ότι εδώ δεν υπάρχει συμβιβασμός ή αναφορά σ’ έναν κόσμο δικαιοσύνης και ατομικών δικαιωμάτων ούτε η δυνατότητα ενός προοδευτικού, εναλλακτικού κοινωνικού μετασχηματισμού.

Η σχεδόν ταυτόχρονη υιοθέτηση των αρχών της παγκοσμιοποίησης και του άκρατου νεοφιλελεύθερου λόγου από την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία δημιουργεί έναν λόγο αντιλαϊκιστικό που εμπεριέχει στη βάση του αντικομμουνιστικές δοξασίες, μ’ ένα καινούργιο αλλά κενό ουσίας περιτύλιγμα, εκείνο του «εκσυγχρονισμού». Πάνω σ’ αυτό το έδαφος της βαθιάς αντίφασης και κρίσης του υπαρκτού καπιταλισμού ριζώνει, φύεται και αναδεικνύεται η νέα μορφή του ακροδεξιού αντικομμουνιστικού λόγου, η οποία έρχεται εκτός των άλλων να νομιμοποιήσει την πρακτική βίας των ακροδεξιών ομάδων σε βάρος της δημοκρατίας. Αυτός ο ακροδεξιός αντικομμουνιστικός λόγος αντλεί στοιχεία τόσο από το παρελθόν όσο και από το παρόν. Η εμφάνισή του δεν μπορεί να απεμπλακεί από τα στερεότυπα του παρελθόντος.

Η εμφάνιση του εργατικού σοσιαλιστικού κινήματος στη δυτική Ευρώπη από τα μέσα του προπερασμένου αιώνα, η εξέγερση της Κομμούνας το 1871 και η διάδοση των κοινωνιστικών και μαρξιανών ιδεών αμέσως θέτουν σε κίνηση το αντισοσιαλιστικό ρεύμα ιδεών και σε πρακτική πολιτική τις διώξεις των αριστερών διανοούμενων και των προλετάριων αγωνιστών.

Η ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΗΣΗ ΤΩΝ «ΝΟΙΚΟΚΥΡΑΙΩΝ»

Η θετική έκβαση της Οκτωβριανής Επανάστασης το 1917 φέρνει καινούργια δεδομένα με την εγκαθίδρυση του πρώτου σοσιαλιστικού εργατικού κράτους σ’ όλο τον κόσμο. Η επίδρασή της είναι καταλυτική για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και τις χώρες που ζουν κάτω από αποικιακό ζυγό. Εδώ βρίσκεται η απαρχή της αντισοβιετικής προπαγάνδας και του αντικομμουνιστικού λόγου και εμφανίζεται η σχολή των σοβιετολόγων ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού που τον εκλαϊκεύουν.

Λόγος πρωτόγονος, που στοχεύει να σκορπίσει τον φόβο και την απέχθεια στους λαούς. Το νέο καθεστώς είναι «απάτριδο, έτοιμο να καταστρέψει, να διαλύσει τις οικογένειες των νοικοκυραίων, να τους αρπάξει τη γη και να γκρεμίσει τον θεό τους». Αργότερα ο λόγος αυτός εκλεπτύνεται. Η αγωνία της προπαγάνδας περικλείεται στο τρίπτυχο «πατρίς, οικογένεια, θρησκεία» και προβάλλεται ακόμη και εικαστικά με τις πιο ευφάνταστες και φοβιστικές απεικονίσεις σε βιβλία, σε λαϊκά περιοδικά, ακόμη και σε γεωγραφικούς χάρτες σαν απειλητική λευκή πολική αρκούδα ή επιθετικό χταπόδι.

Ο βίαιος αυτός λόγος κυριαρχεί σε ακροδεξιούς σχηματισμούς σε πολλές δυτικές ευρωπαϊκές χώρες, σε πρώην σοβιετικές και πέραν του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ.

Στις ΗΠΑ η ακροδεξιά ρητορική εδράζεται σε παλιές αντικομμουνιστικές παραδόσεις, όπως ο μακαρθισμός και η παράδοση φυλετικού μίσους. Είναι λόγος ρατσιστικός και ξενόφοβος, που εξοπλίζει ακόμη και σήμερα τους τρομοκράτες της Κου Κλουξ Κλαν. Κατευθύνεται από τις νότιες στις βόρειες πολιτείες για να συναντήσει τη θεωρία των δύο άκρων, η οποία πρόσφατα εκφράζεται και από επίσημα κρατικά χείλη. Επίκαιρος γνώριμος στόχος είναι η καθαρότητα και η ασφάλεια που πραγματώνονται με απελάσεις ανεπιθύμητων ξένων, ιδιαίτερα έγχρωμων.

Στις περισσότερες από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες ο αντικομμουνιστικός αντίλαλος εδράζεται ουσιαστικά στο μίσος τους κατά της Ρωσίας. Η ιστορική αυτή διάσταση έχει αποτέλεσμα να δημιουργούνται ακροδεξιές οργανώσεις με τις φαρέτρες τους γεμάτες από βέλη οργής εναντίον όλων των ιδεών και δεδομένων που έστω και ακροθιγώς θυμίζουν το προηγούμενο καθεστώς. Ιδιαίτερα η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Εσθονία και η Πολωνία πρωτοπορούν, υιοθετώντας έναν τυφλό αντικομμουνισμό ως επίσημο κυβερνητικό λόγο.

Η ξενοφοβία επεκτείνεται γρήγορα και επικίνδυνα σ’ όλο το κοινωνικό σώμα, απειλώντας τις ατομικές ελευθερίες και τα δικαιώματα του πολίτη, με συνεχείς αναγωγές στο βαθιά ριζωμένο ιστορικό τους παρελθόν. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα δεν αποφεύγονται ταυτίσεις με αντιλήψεις από παλιά ναζιστικά συστήματα. «Η Πολωνία υπεράνω όλων» είναι μια ρήση που έχει πολλαπλές αναγνώσεις.

Σ’ άλλες ευρωπαϊκές χώρες μορφώματα και τάσεις παρόμοιες εμφανίζονται με τους ίδιους περίπου ιδεολογικούς προσανατολισμούς, όπως στην Αυστρία, την Ολλανδία και τη Γαλλία του λεπενισμού. Εκμεταλλευόμενη την οικονομική κρίση, η Λεπέν στον πολιτικό λόγο της εξέφρασε ένα αντισυστημικό, αντικρατικό, ρατσιστικό, ξενόφοβο εθνικιστικό μήνυμα, με ύψιστο στόχο τη «σωτηρία της Γαλλίας».

ΒΑΘΙΕΣ ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στην Ελλάδα ο ακροδεξιός αντικομμουνισμός έχει βαθιές ρίζες με πλούσιο υπόβαθρο. Κυριαρχεί νομοθετικά από τη δεκαετία του ’20 με τον Ιδιώνυμο νόμο, διευρύνεται στη μεταξική δικτατορία με τον νόμο 375 περί κατασκοπείας, επεκτείνεται στην έναρξη του εμφύλιου πολέμου με τη θέσπιση του ΑΝ 509 και εδραιώνεται στη μετεμφυλιακή περίοδο διαχωρίζοντας τους πολίτες σε α΄ και β΄ κατηγορίας.

Στη σημερινή περίοδο, μετά την οικονομική κρίση του 2008, στον ακραίο νεοφιλελευθερισμό, ο οποίος δεν αποδέχεται τη δυνατότητα άλλου πολιτικού και κοινωνικού δρόμου, υφέρπει ένας περίτεχνος ακροδεξιός και αντικομμουνιστικός λόγος. Κύριος εκφραστής των ακραίων αυτών μηνυμάτων είναι η Χρυσή Αυγή. Ο λόγος της είναι τραχύς και τρομοκρατικός, δάνειος ναζιστικών προτύπων με υπερεθνικιστικές διακηρύξεις. Λόγος τελικά εκφοβιστικός, αντικομμουνιστικός και χουντικός (Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών). Είναι λόγος που καθοδηγεί τις πρακτικές βίας της. Ο ακροδεξιός και αντικομμουνιστικός λόγος στις διαχρονικές ιδεολογικές του εκφράσεις και πολιτικές πρακτικές έχει κατά βάθος στόχο την κατάργηση της δημοκρατίας.

Η έκταση που έχει λάβει σήμερα σ’ όλο τον κόσμο δεν είναι αμελητέα. Συμπλέει με άλλες εξελιγμένες μορφές του αντικομμουνιστικού λόγου και εξαπλώνεται σ’ όλη τη σφαίρα της δημόσιας ζωής. Το γεγονός αυτό απαιτεί εμβάθυνση εκ του σύνεγγυς στο φαινόμενο και ανανέωση του δημοκρατικού και σοσιαλιστικού λόγου, όπως και ένταση του αντιφασιστικού αγώνα.

Στο κοντινό μέλλον η παρέμβαση του φασιστικού λόγου και των συναφών πρακτικών του στην κοινωνία θα είναι ίσως εντονότερης και μεγαλύτερης εμβέλειας. Οι εξαγγελίες και η βία του αντικομμουνισμού έχουν στόχο εκ των πραγμάτων την πλήρη κυριαρχία της παγκοσμιοποίησης και την τυφλή υποταγή των λαών στον μονόδρομο του ακραίου νεοφιλελευθερισμού. Η αντίσταση αρχίζει. 

* Αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

** Περιοδικο Hot Doc #136, «Αντικομμουνισμός: Το εξώγαμο της ακροδεξιάς», 24/09/2017