Transcending Time: Μία έκθεση επανεφευρίσκει τη σχέση τέχνης και τεχνολογίας

Τι ακριβώς είναι η connectiva;

Η connectiva είναι μια ιδέα που γεννήθηκε πριν από ένα χρόνο. Το όνομα της ομάδας προέκυψε μέσα από την ιδέα της σύνδεσης αλλά και της συνδεσιμότητας ως βασικών στοιχείων της δουλειάς μας. Επίσης τα μέλη της ομάδας προέρχονται από διαφορετικά εργασιακά πλαίσια ενώ κάποιες από εμάς ζουν εκτός Ελλάδας ή μετακινούνται συχνά λόγω δουλειάς που σημαίνει ότι μεγάλο μέρος της επικοινωνίας και της επαφής μας γίνεται εξ αποστάσεως και διαμεσολαβημένο από διαδικτυακές πλατφόρμες και ψηφιακές εφαρμογές. Στην πράξη λοιπόν, η καθεμία από εμάς μοιραζόταν σκέψεις και προβληματισμούς που προέκυπταν μέσα από την καθημερινότητά και την παράλληλη δράση μας σε φυσικά και ψηφιακά περιβάλλοντα. Πιο συγκεκριμένα, στα πλαίσια της έκθεσης Transcending Time μοιραστήκαμε μια κοινή διάθεση να εξερευνήσουμε την σχέση των καλλιτεχνών, σήμερα, με την τεχνολογία, και να παρατηρήσουμε πως εμπνέονται, χρησιμοποιούν ή αντιτίθενται σε αυτήν με σκοπό να κατανοήσουμε ορισμένα σύγχρονα φαινόμενα γύρω από τη θεματική και τη σχέση της τέχνης με την τεχνολογία.

Πρόκειται για μια ομαδική έκθεση που συμμετέχουν μια σειρά καλλιτεχνών, πολλοί εκ τους οποίους δε ζουν στην Ελλάδα. Πόσο εύκολο είναι να συγκεντρώσεις όλους αυτούς τους ανθρώπους, με διαφορετικές καταγωγές, εμπειρίες και εικόνες και εν τέλει να μιλήσουν για ένα κοινό θεματικό άξονα;

Ο τρόπος με τον οποίο δουλέψαμε ήταν κάπως αντίστροφος από τη διαδικασία που περιγράφετε. Πρώτα εντοπίσαμε και αναπτύξαμε το θεματικό άξονα της έκθεσης και ύστερα πλαισιώσαμε τις ιδέες αυτές με τους καλλιτέχνες και τα έργα τους που θεωρούσαμε πως ταιριάζουν στον άξονα αυτό. Η συγκέντρωση των καλλιτεχνών έγινε μέσα από εκτενή έρευνα τόσο σε κατευθύνσεις και δουλειές που ήδη γνωρίζαμε, όσο και σε εντελώς καινούργιες. Άλλωστε, στις μέρες μας οι περισσότεροι καλλιτέχνες έχουν προσωπική ιστοσελίδα ή σελίδα στο Facebook οπού μπορεί κάποιος να δει τη δουλειά τους. Το δύσκολο λοιπόν δεν ήταν να εντοπίσουμε δουλειές που έχουν ενδιαφέρον, αλλά το να διαμορφώσουμε ένα αποτέλεσμα άρρηκτα συνδεδεμένο με τον θεματικό μας άξονα που θα λειτουργούσε αφηγηματικά εξίσου σε νοηματικό αλλά και σε οπτικό επίπεδο. Οπότε, στο πλαίσιο αυτό βρεθήκαμε σε ένα διάλογο με κάποιους από τους καλλιτέχνες, οι οποίοι μας πρότειναν δουλειές τους που ταίριαζαν περισσότερο με τη θεματική μας. Και αυτή ήταν μια πολύ ζωντανή και ενδιαφέρουσα διαδικασία και για εμάς.

Η υπέρβαση του χρόνου είναι μια από τις πολλές δυνατότητες που δίνει σήμερα η τεχνολογία. Είναι τελικά αίσθηση ή ψευδαίσθηση;

Οι τεχνολογικές συνθήκες της σημερινής εποχής είναι αναμφισβήτητα μια επαναπροσέγγιση της έννοιας του χώρου και του χρόνου, όπου αν αναλογιστεί κανείς τις δυνατότητες που παρέχει σήμερα η τεχνολογία, με έναν τρόπο μας φέρνει αντιμέτωπους με την υπέρβαση του ίδιου μας του εαυτού. Η πανταχού παρούσα τεχνολογία αλλάζει όχι μόνο τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε καθημερινές δραστηριότητες, αλλά και τον τρόπο που σκεφτόμαστε, καθώς δημιουργεί την αίσθηση πως είναι διάφανη και καταφέρνει μέσα από την αμεσότητα και την ταχύτητα να διαχέεται στη ζωή των ανθρώπων σαν μια άυλη κανονικότητα. Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια συνεχή κινητικότητα, στην προσπάθεια μας να βιώσουμε περισσότερο πραγματικό χρόνο (μέσα από περισσότερη τεχνολογία), να γίνουμε περισσότερο παραγωγικοί, υιοθετώντας χαρακτηριστικά μιας μηχανικής συμπεριφοράς που συχνά έρχεται σε αντίθεση με τα όρια της ανθρώπινης φύσης. Ενδεχομένως, σε μία τέτοια περίπτωση μπορούμε να μιλούμε για μία ψευδαίσθηση και όχι για μία αίσθηση του πραγματικού χρόνου. Η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας – ελέγχοντας συνεχώς το email, τα κοινωνικά δίκτυα -, η ταχεία ροή της πληροφόρησης, η φευγαλέα εμπειρία των εικόνων που δεχόμαστε και απορροφούμε καθημερινά δημιουργεί μια συνθήκη οπτικού πλούτου που όμως κινείται και στα όρια του βραχυκυκλώματος. Μέσα σε όλη αυτή τη σπασμωδικότητα της κίνησης είναι σημαντικό να μπορούμε να σταθούμε και να αναλογιστούμε αν το διαδίκτυο και οι διαστάσεις της συνδεσιμότητας που προσφέρει μπορεί να αποτελέσει ένα χώρο δημιουργικής και αισθητηριακής εξερεύνησης ή ένα χώρο διάσπασης προσοχής και καθοδήγησης των ενδιαφερόντων μας.

Θεωρείτε ότι η τέχνη το 2017 καθίσταται λιγότερο “ελιτίστικη’’ μετά την σύνδεση της με την τεχνολογία και συγκεκριμένα τα social media; Εσάς ποια μέσα σας βοηθούν στην προβολή της δουλειά σας περισσότερο;

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παίζουν πράγματι έναν σημαντικό ρόλο στη δουλειά μας. Χρησιμοποιούμε κυρίως το Facebook και το Instagram όχι μόνο ως πλατφόρμες ευρείας πρόσβασης αλλά και ως μέσα με τα οποία μπορούμε να επικοινωνήσουμε οπτικά τις ιδέες μας και εν προκειμένω τα στοιχεία και τις θεματικές της έκθεσης που διοργανώνουμε.

Αναφορικά τώρα με την ερώτησή σας για τον ελιτισμό στην τέχνη, αυτό είναι μια μεγάλη συζήτηση με πολλές κοινωνικές και ιστορικές προεκτάσεις οι οποίες δεν μπορούν να αναλυθούν εκτενώς στο πλαίσιο αυτής της συνέντευξης. Μια σκέψη που προκύπτει όμως είναι πως η ευρεία προώθηση της τέχνης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η ευκολία πρόσβασης σε αυτήν δεν εξυπακούονται μια αντίστοιχη ευκολία στις διαδικασίες πρόσληψης του έργου τέχνης.

Παραδείγματος χάριν, το Facebook που είναι η κατεξοχήν πλατφόρμα διασύνδεσης και επικοινωνίας, προσεγγίζει τους καλλιτέχνες και τα έργα τους μέσα από τη λογική του tagging και της ομοιογένειας της εικόνας που αντιπροσωπεύει τα έργα αυτά. Από τη μία λοιπόν διευκολύνει την ευρετηρίαση των έργων και βελτιστοποιεί την πρόσβαση στην δουλειά των καλλιτεχνών, από την άλλη όμως το αλγοριθμικό σύστημα στο οποίο βασίζεται μια τέτοια πλατφόρμα λειτουργεί με τη λογική της συσσώρευσης της προσοχής.

Όταν λοιπόν κάνουμε like στη σελίδα ενός καλλιτέχνη, είναι σύνηθες το Facebook να μας προτείνει μια σειρά άλλων σελίδων, που είτε μοιάζουν με την αρχική μας επιλογή είτε άλλοι χρήστες που ακολούθησαν την ίδια διαδρομή με εμάς, τις έχουν επιλέξει. Το σύστημα μας καθοδηγεί σε μια διόλου τυχαία πορεία και πλοήγηση η οποία μας παρουσιάζεται ως ξεχωριστή και εξατομικευμένη, δημιουργώντας την εντύπωση πως γνωρίζοντας (και κάνοντας διαδοχικά like) σε αυτές τις συνδέσεις, ο χρήστης ανήκει με έναν τρόπο σε ένα κύκλωμα ανθρώπων με παρόμοια ενδιαφέροντα – δυνητικά, μια άλλη ελίτ.

Εδώ και λίγες μέρες η έκθεση είναι ανοιχτή στο κοινό. Ποιές είναι οι πρώτες εντυπώσεις του κόσμου που σας έχουν επισκεφθεί;

Οι εντυπώσεις είναι ως επί το πλείστον θετικές και με μεγάλη μας χαρά διαπιστώνουμε πως έχει δημιουργηθεί και ενός είδους word of mouth γύρω από την έκθεση. Υπάρχουν επισκέπτες οι οποίοι έρχονται επειδή τους το σύστησαν φίλοι. Αυτό είναι σημαντικό για εμάς, καθότι είναι η πρώτη μας δράση ως ομάδα και μας δίνει πολλά καλά στοιχεία για τη συνέχεια. Μας ενδιαφέρει η έκθεση να δημιουργήσει διάλογο για ζητήματα που μας απασχολούν σήμερα σε σχέση με την τεχνολογία και γι’ αυτό συχνά όταν βρισκόμαστε στο χώρο συζητάμε και οι ίδιοι με τους επισκέπτες τις εντυπώσεις τους. Γενικώς το κοινό έρχεται προβληματισμένο, υπάρχει διάθεση για σχολιασμό και συζήτηση, και αυτό θεωρούμε πως έχει να κάνει με το γεγονός ότι η έκθεση αφορά ένα θέμα που είναι σχετικό με την καθημερινότητα όλων μας. Από εκεί και έπειτα οι καλλιτεχνικές προσεγγίσεις του θέματος που εκτίθενται στο χώρο φυσικά ποικίλουν και από εκεί ξεκινάει για εμάς ο διάλογος.

Θεωρείτε ότι η Ελλάδα δίνει πια χώρο στη σύγχρονη τέχνη; Πόσο εύκολο είναι και για τους ίδιους τους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν μέσα σε αυτό το ασφυκτικό κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο;

Εξαρτάται τι εννοείτε ως ‘η Ελλάδα’. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να το προσεγγίσουμε αυτό…από τη μεριά του κοινού της τέχνης, τους ίδιους τους καλλιτέχνες αλλά και το σύστημα της τέχνης που περιλαμβάνει τους θεσμούς και τους οργανισμούς που καθοδηγούν ή πλαισιώνουν την καλλιτεχνική παραγωγή. Χώρος για τέχνη πάντα υπάρχει, πόσο μάλλον σε δύσκολους καιρούς όπως η ιστορία έχει αποδείξει. Από εκεί και έπειτα θεωρούμε πως είναι σημαντικό αυτή η ασφυξία που περιγράφετε να μετουσιωθεί σε κάτι άλλο, σε δημιουργία ατομική αλλά κυρίως συλλογική. Όχι γιατί μέσω αυτής της μετουσίωσης θα εξαφανιστεί, αλλά γιατί είναι σημαντικό να εκφραστεί – ως ιστορική στιγμή, ως ένα πολιτιστικό ντοκουμέντο του κοινωνικοοικονομικού πλαισίου που ζούμε σήμερα, όπως λέτε.

Αν είναι εύκολο για τους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν αυτό έχει να κάνει και με πιο δομικά στοιχεία όπως κατά πόσο το κράτος διαμορφώνει ένα θεσμικό πλαίσιο για την αξιοποίηση του εκάστοτε δυναμικού του αλλά και σε επίπεδο σπουδών. Σε συνάρτηση με ήδη υπάρχουσες ασταθείς κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, πολλές από τις οποίες κληροδοτημένες από το πρόσφατο παρελθόν, έχει ενδιαφέρον να επισημάνουμε πως τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα τα πράγματα εξελίσσονται θετικά χωρίς φυσικά να λείπει η επισφάλεια. Παρατηρείται ταυτόχρονα μια έντονη διάθεση για συλλογική δράση στην τέχνη καθώς αυτού του είδους η κοινή συνεννόηση εξασφαλίζει λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι καλλιτέχνες όχι μόνο σε επίπεδο επιβίωσης αλλά και προβολής της δουλειάς τους. Είναι εξίσου ενθαρρυντικό το γεγονός ότι συναντάμε πλέον ένα κοινό πιο ανοιχτό και υποστηρικτικό από άλλοτε σε δράσεις και διαφορετικά ερεθίσματα, τουλάχιστον στα αστικά κέντρα που υπάρχει και μεγαλύτερη προσφορά και ποικιλία προτάσεων. Έχει ενδιαφέρον επίσης, για να κλείσουμε αυτό το σύντομο σχόλιο, πως η καλλιτεχνική παραγωγή τα τελευταία χρόνια μετακινείται και έξω από τα αστικά κέντρα και πωςς ομάδες και καλλιτέχνες εξερευνούν και επανανοηματοδοτούν περιοχές της περιφέρειας, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη δράση του από τους Αποστόλη Αρτινό και Κώστα Χριστόπουλο στην Άμφισσα ή το καλλιτεχνικό residency από τους Medea Electronique, κοντά στη Σπάρτη κλπ.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

Η έκθεση ήταν μια πρώτη αφορμή και ευκαιρία να δοκιμάσουμε τόσο τις ιδέες μας όσο και να εξετάσουμε τι κοινό υπάρχει με αντίστοιχα ή παρόμοια ενδιαφέροντα με εμάς. Ουσιαστικά ξεκινήσαμε από μια ιδέα για την συγκρότηση μιας ομάδας με κοινό αισθητικό άξονα, και τη διάθεση να στήσουμε μια έκθεση από την οποία θα προκύψουν κάποιες σκέψεις και θα ανοίξει ένας διάλογος. Το γεγονός ότι η έκθεση πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του ΝΕΟΝ αλλά και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για αυτό το πρώτο μας βήμα. Τελειώνοντας η έκθεση στις 21 θα ακολουθήσει ένα μικρό διάστημα αξιολόγησης της δράσης και ποια μπορεί να είναι τα επόμενα βήματα. Μας ενδιαφέρει να συνεχίσουμε στο πλαίσιο της συνεργασίας οπότε είμαστε ανοιχτοί σε μια επόμενη έκθεση όπως επίσης ομιλίες και εργαστήρια γύρω από τη θεματική της τέχνης και της τεχνολογίας.

Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν είναι οι: Basel Abbas & Ruanne Abou-Rahme, Μαρίνα Βελησιώτη, Ζωή Γιαμπουλντάκη, Γιώργος Γυπαράκης, Δημήτρης Εφέογλου, Λουίζα Ζαχαρέας, Μαίρη Θηβαίου, Μαρία Κριαρά, Κυριακή Κώστα, Michel Lamoller, Μίλτος Μανέτας, Σοφία Παπακώστα, Κώστας Τσώλης, Κώστας Χριστόπουλος.

Η Connectiva είναι μια νεοσύστατη, συνεργατική πλατφόρμα, ατόμων που ασχολούνται ανεξάρτητα με τους τομείς της τέχνης και της τεχνολογίας. Κοινός τόπος τους είναι η διερεύνηση των ορίων, των δυνατοτήτων και των κοινωνικών μεταβολών που επιφέρει η τεχνολογία στον τρόπο ζωής και τις καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις αυτού. Ως σκοπό έχει να δραστηριοποιηθεί στο πεδίο της εικαστικής επιμέλειας, διοργάνωσης εκθέσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και διαχείρισης ατομικών και συλλογικών εικαστικών projects, με κεντρικό άξονα την έναρξη ενός γόνιμου διαλόγου μεταξύ τεχνολογίας, κοινωνίας και τέχνης.

Ευχαριστούμε την Εμμανουέλα Ανδριανάκη για την συγγραφή κειμένων των καλλιτεχνών του καταλόγου και τη Μαρία Μάρκου για τις μεταφράσεις.

Υπεύθυνοι επικοινωνίας: Ηοοpla!

Διάρκεια: 29 Σεπτεμβρίου – 21 Οκτωβρίου 2017

Ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Παρασκευή 16:00-20:00, Σάββατο 12:00-17:00

www.facebook.com/connectiva