Ούρσουλα Λε Γκεν – "Στην Ανάρες δεν τιμωρούσαν κανέναν ό,τι κι αν έκανε"

Με αφορμή τον θάνατο της, ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τον Αναρχικό των Δύο Κόσμων: 

«Ήταν η πρώτη φορά στον Γιουράς που ζητούσαν από τον Σεβέκ να περιγράψει την Ανάρες. Τις ερωτήσεις τις έκαναν τα παιδιά αλλά και οι μεγάλοι άκουγαν με ενδιαφέρον. Με κάποιους ενδοιασμούς ο Σεβέκ άφησε κατά μέρος το ηθικό πρόβλημα · δε βρισκόταν εδώ για να κάνει προπαγάνδα στα παιδιών των οικοδεσποτών του. Τους εξήγησε απλά σε τι έμοιαζε η Σκόνη, πώς ήταν το Αμπενάι, τι είδους ρούχα φορούσαν οι άνθρωποι, τι έκαναν όταν ήθελαν καινούρια ρούχα, τι μαθήματα έκαναν τα παιδιά στο σχολείο. Αυτή η τελευταία εξήγηση, παρά τις προθέσεις του, κατέληξε σε προπαγάνδα. Ο Ίνι και ο Αέβι έμειναν μαγεμένοι απ’ την περιγραφή ενός προγράμματος σπουδών που περιείχε τη γεωργία, την ξυλουργική, την εγγειοβελτίωση, την τυπογραφία, την υδραυλική, την επισκευή των δρόμων, το γράψιμο θεατρικών έργων, και όλες τις άλλες ενασχολήσεις της κοινότητας των ενηλίκων, και από τη διαβεβαίωση που τους έδωσε ότι δεν τιμωρούσαν κανέναν ό,τι κι αν έκανε.

«Αν και μερικές φορές», πρόσθεσε, «μπορεί να σε αναγκάσουν να απομακρυνθείς μόνος σου για λίγο».

«Μα τι είναι…» ρώτησε απότομο ο Όιε, λες και αυτή η ερώτηση που την κρατούσε πολύ καιρό μέσα του ξέφυγε ξαφνικά απ΄’ τα χείλη του. «Τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να ζουν με τάξη; Τι τους εμποδίζει να κλέβουν και να σκοτώνουν;»

«Δεν έχει κανένας τίποτα για του το κλέψουν. Αν επιθυμείς κάτι πηγαίνεις στις αποθήκες και το παίρνεις. Όσο για τη βία, τέλος πάντων , δε ξέρω, Όιε · εσείς θα με δολοφονούσατε αν το επέτρεπαν οι συνθήκες; Αν πραγματικά το θέλατε θα σας εμπόδιζε μήπως κανένας νόμος; Ο καταναγκασμός είναι το λιγότερο αποτελεσματικό μέσο για τη διατήρηση της τάξης».

«Εντάξει, αλλά που βρίσκετε τους ανθρώπους για τις βρόμικες δουλειές;»

«Ποιες βρώμικες δουλειές;» μπήκε στη μέση η γυναίκα του Όιε, που δεν παρακολουθούσε τον άντρα της.

«Το μάζεμα των σκουπιδιών, το σκάψιμο των τάφων» απάντησε ο Όιε.

«Εξόρυξη υδραργύρου», πρόσθεσε ο Σεβέκ, και λίγο έλειψε να πει: «Επεξεργασία περιττωμάτων», αλλά θυμήθηκε ότι οι σκατολογικές εκφράσεις αποτελούσαν ταμπού για την ιοτική γλώσσα. Το είχε παρατηρήσει από την αρχή της παραμονής του στον Γιουράς, ότι οι Γιουρασινοί ζούσαν ανάμεσα σε σωρούς κοπριάς, αλλά δεν ανέφεραν ποτέ τη λέξη σκατά.

«Ε λοιπόν, εμείς τις κάνουμε όλες. Αλλά κανείς δεν υποχρεώνεται να κάνει αυτές τις δουλειές για πολύ καιρό, εκτός βέβαια αν του αρέσουν. Μία μέρα κάθε δεκάδα η επιτροπή διοίκησης της κοινότητας, ή η επιτροπή διοίκησης του τεταργώνου ή οποιοσδήποτε έχει ανάγκη μπορεί να ζητήσει απ’ τον κόσμο να κάνει μία τέτοια δουλειά. Υπάρχουν λίστες με ονόματα και συμμετέχουμε όλοι με τη σειρά. Όσο για τις πραγματικά δυσάρεστες θέσεις εργασίας ή τις επικίνδυνες, όπως τα καμίνια και τα ορυχεία υδραργύρου, εκεί κανείς δε δουλεύει κανονικά πάνω από ένα εξάμηνο».

«Αλλά τότε σχεδόν όλο το προσωπικό πρέπει να αποτελείται από ανθρώπους που μόλις άρχισαν να μαθαίνουν τη δουλειά».

«Ναι. Δεν είναι πολύ αποτελεσματικό, αλλά τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Δεν είναι δυνατόν να πούμε σε έναν άνθρωπο να κάνει μια δουλειά που μπορεί να τον αφήσει ανάπηρο ή να τον σκοτώσει μέσα σε λίγα χρόνια. Γιατί δηλαδή θα έπρεπε να την κάνει;»

«Μπορεί να αρνηθεί τη διαταγή;»

«Δεν πρόκειται για διαταγή, Όιε. Πηγαίνεις στην ΚΑΤΕΡΓ – το γραφείο Καταμερισμού Εργασίας – και λες «θα ‘θελα να κάνω αυτό ή εκείνο, τι έχετε να μου προτείνετε;» Κι εκείνοι σου λένε πού υπάρχουν ελεύθερες θέσεις».

«Μα τότε γιατί υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν τις βρόμικες δουλειές; Γιατί δέχονται να τις κάνουν έστω και μία φορά τη δεκάδα;»

«Γιατί τις κάνουμε όλοι μαζί… Και για άλλους λόγους. Ξέρετε, η ζωή στην Ανάρες δεν είναι πλούσια όπως εδώ. Στις μικρές κοινότητες δεν υπάρχουν διασκεδάσεις, αλλά υπάρχει πολλή δουλειά. Έτσι λοιπόν, αν δουλεύεις τον περισσότερο χρόνο σε μια μηχανική δουλειά, είναι ευχάριστο μια μέρα στις δέκα να φεύγεις και να πηγαίνεις να βάζεις σωλήνες ή να σκάβεις σε ένα χωράφι με μία ομάδα διαφορετικών ατόμων.. Κι επιπλέον υπάρχει και ένα είδος συναγωνισμού. Εδώ πιστεύετε ότι το κίνητρο της εργασίας είναι το οικονομικό, η ανάγκη του χρήματος ή η επιθυμία του κέρδους, αλλά εκεί όπου δεν υπάρχει χρήμα τα κίνητρα είναι ίσως πιο καθαρά.

Αρέσει στους ανθρώπους να κάνουν πράγματα. Και τους αρέσει να τα κάνουν καλά. Πολλοί αναλαμβάνουν εργασίες δύσκολες, επικίνδυνες, γιατί αντλούν από αυτές μια περηφάνια – αυτό που ονομάζουμε εγωτισμό. Έι, για κοιτάξτε αγοράκια μου, για δέστε πόσο δυνατός είμαι! Βλέπετε; Στους ανθρώπους αρέσει να κάνουν καλά αυτό που ξέρουν να κάνουν. Μα στην πραγματικότητα, εδώ και βρίσκεται και το πρόβλημα των μέσων και του σκοπού. Στο κάτω κάτω η εργασία γίνεται για την αγάπη της εργασίας. Είναι η διαρκής ευχαρίστηση της ζωής. Και η ατομική συνείδηση το ξέρει καλά αυτό. Δεν υπάρχει άλλη ανταμοιβή στην Ανάρες, δεν υπάρχει άλλος νόμος. Η ευχαρίστηση του καθενός και ο σεβασμός των άλλων. Αυτό είν’ όλο. Σε τέτοιες συνθήκες, όπως καταλαβαίνετε, η γνώμη των γειτόνων γίνεται μια δύναμη πολύ ισχυρή».

«Δεν την προκαλεί κανείς ποτέ;»

«Ίσως όχι και τόσο συχνά», απάντησε ο Σεβέκ.

«Μα όλος ο κόσμος εργάζεται τόσο σκληρά;» ρώτησε η γυναίκα του Όιε. «Τι συμβαίνει σε όποιον αρνείται να συνεργαστεί;»

«Ε, λοιπόν, φεύγει. Κουράζει τους άλλους βλέπετε. Τον κοροϊδεύουν, γίνονται σκληροί απέναντι του, μπορεί να τον χτυπήσουν κιόλας. Σε μία μικρή κοινότητα μπορούν να συμφωνήσουν και να τον διαγράψουν απ’ τη λίστα τροφοδοσίας, τότε πρέπει να μαγειρεύει και να τρώει μόνος του, είναι πολύ ταπεινωτικό αυτό. Έτσι λοιπόν μετακομίζει, μένει για λίγο σ’άλλο μέρος κι έπειτα φεύγει πιο μακριά. Ορισμένοι κάνουν αυτό το πράγμα όλη τους τη ζωή. Τους ονομάζουν Νουχνίμπι».