O Θέμης Πάνου στο koutipandoras.gr: "Ζούμε έναν πόλεμο"

Ας τον ακούσουμε…

Συνέντευξη στους Παναγιώτη Φρούντζο, Κωνσταντίνο Καϊμάκη

Ο Αριστοφάνης και κυρίως η «Λυσιστράτη» του έχουν «κακοποιηθεί» πολλάκις στο παρελθόν από επιθεωρησιακά κακέκτυπα ή υπερφίαλα σκηνοθετικά πειράματα. Η παράσταση του Μαρμαρινού πως τοποθετείται απέναντι στο μείζονος σημασίας αυτό έργο;

Το κείμενο αυτό είναι τόσο πυκνό και αναφορικό σε δεκάδες γεγονότα- πολλά από αυτά έχουν ευθείες αναγωγές από κείνη την εποχή στη σύγχρονη- ώστε προσφέρει τη δυνατότητα σε κάθε μοντέρνο δημιουργό να απομονώσει συγκεκριμένα κομμάτια ή να το διαβάσει όπως θεωρεί εκείνος ότι του ταιριάζει καλύτερα. Οι συνθήκες αυτές οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το κείμενο αυτό φαίνεται τόσο ανοιχτό σε διαφορετικές αναγνώσεις που πολλές από μοιραία θα είναι αδιάφορες για μια μερίδα του κοινού ενώ κάποια άλλη πιθανότατα να γοητευτεί. Όμως το έργο αυτό έχει επίσης και πολλά σκοτεινά σημεία που δύσκολα μπορούν είτε να ανιχνευτούν είτε να εξηγηθούν. Σε εκείνα τα σημεία «πατάει» η ματιά του Μαρμαρινού και στρέφεται σε πολλές ιστορίες που πρέπει να φωτιστούν, που σε μια πρώτη ανάγνωση δείχνουν ασήμαντες ή άνευ νοήματος.

Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα;

Είναι μια σκηνή σύγκρουσης αντρών και γυναικών και αναφέρεται ένα όνομα από το χορό των γυναικών που προκαλεί τον αντρικό στρατό λέγοντας: “Ελα να χτυπήσεις αν μπορείς τη Στρατυλίδα”. Συνήθως αυτή η φράση απουσιάζει στις υπόλοιπες παραστάσεις. Αν ανατρέξει κανείς όμως στις πηγές διαπιστώνει ότι το όνομα αυτό ανήκει σε ένα άγαλμα. Υπάρχει σε αγγείο. Αυτή η λέξη αυτομάτως ανοίγει την πόρτα σε μια άλλη ιστορία, γίνεται το μέσο για να μεταφερθούμε αλλού και η σχέση του θεατή με τη νέα «Λυσιστράτη» αποκαθίσταται άμεσα και λαμβάνει άλλη τροπή.

Υπάρχουν αναλογίες μεταξύ του χίπικου «Κάντε έρωτα όχι πόλεμο» των 60ς και της αριστοφάνειας λογικής που διέπει τη «Λυσιστράτη»;

Κατά τη γνώμη μου όχι. Ο Αριστοφάνης πιο πολύ λέει: «Μην πηγαίνετε προς τη ροή του θανάτου».

Δεν είναι περίεργο που αν και είναι σκοτεινό και απαισιόδοξο έργο, αποδόθηκε στο πέρασμα του χρόνου ως μια κωμωδία;

Πρόκειται για μέγιστη παρεξήγηση. Προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε αυτή την ιστορική αδικία αφού δεν πρόκειται για μια ανάλαφρη κωμωδία, ένα έργο χαχανητού αλλά μια σπουδαία ποίηση με την έννοια του πραγματικού, του χειροπιαστού. Το έργο είναι ένα ποίημα με άκρως επίκαιρο χαρακτήρα. Πολλά ονόματα που αναφέρονται είναι γνωστά σε όλους μας από τη σύγχρονη πραγματικότητα. Επίσης το δράμα του έργου που γράφτηκε το 411 π.Χ, σε μια πολύ δύσκολη εποχή, παρουσιάζεται πανίσχυρο σε αρκετές σκηνές.

Επίσης είναι ένα βαθιά αντιπολεμικό έργο…

Φυσικά. Όταν γράφτηκε, ο Πελοποννησιακός πόλεμος μετρούσε ήδη μια 20ετία ενώ δύο χρόνια νωρίτερα, το 413 π.Χ. η Αθήνα σχεδόν ξεκληρίστηκε στη Σικελική εκστρατεία. Σε μια σύγκρουση Λυσιστράτης και αντρικού χορού, οι άντρες λένε: «Μην μας θυμίζεις τα παλιά. Μιλάς κι εσύ που δεν ξέρεις τα βάρη του πολέμου». Για να απαντήσει εκείνη: «Εγώ δεν ξέρω από βάρη; Πού γεννάω άντρες – εσάς δηλαδή- τους παίρνει μακριά μου ο πόλεμος και μου τους φέρνει νεκρούς πίσω».

Αυτό που ζούμε σήμερα δεν είναι ένας πόλεμος;

Ότι ζούμε σήμερα έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός πολέμου. Είναι ένας κλασικός, τυπικός πόλεμος κι έχει ως αιτία τα αδιέξοδα του πολιτικο-οικονομικού συστήματος. Η υπερβολική συσσώρευση πλούτου που έχει γίνει τα τελευταία 20 χρόνια υπέρ κάποιων λίγων σε βάρος όλων των υπολοίπων έχει τις συνέπειες που βιώνουμε όλοι σήμερα. Αναγκαστικά το σύστημα που κυριάρχησε στα 80ς και 90ς έφτασε στα όρια του, απέτυχε και τώρα αναγκάζεται να επαναπροσδιοριστεί.

Εκτός από θέατρο όμως έχετε παίξει και στο σινεμά. Μάλιστα για το ρόλο σας στο «Miss Violence» κερδίσατε και το βραβείο ερμηνείας στο φεστιβάλ της Βενετίας. Από που αντλήσατε έμπνευση για να αποδώσετε τόσο πειστικά και πετυχημένα αυτό τον τερατώδη χαρακτήρα;

Ήταν ένας ρόλος-πρόκληση. Αν και πάνε 4 χρόνια από τότε θυμάμαι καλά τις στιγμές εκείνες. Ως ηθοποιός χρειάζεται να ανατρέξει κανείς στις βιωματικές, προσωπικές στιγμές βιαιότητας. Και να τις επεξεργαστεί κατάλληλα ώστε να εντοπίσει την ικανοποίηση, την απόλαυση που μπορεί να αντλήσει κάποιος από την άσκηση βίας.

Αλήθεια γιατί γίνατε ηθοποιός;

Πραγματικά δεν ξέρω και δεν το έχει απαντήσει ακόμη. Προφανώς υπάρχει ένα αίτημα μέσα μου που με οδήγησε προς τα εκεί. Όμως σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης μπορώ να πω το εξής. Ένας ηθοποιός δεν παίζει απλώς κάποιους ρόλους. Κυρίως βοηθάει τον ίδιο του τον εαυτό στο να κατανοήσει ποιος είναι.

Μπορείτε να διαχωρίσετε τη ζωή του ηθοποιού από την προσωπική σας;

Είμαι τόσο αφοσιωμένος στην τέχνη αυτή που τη θεωρώ πραγματικά ύψιστη που δεν μπορώ και δεν επιθυμώ να τη διαχωρίσω. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια που διδάσκω στο πανεπιστήμιο, σε σχολές, είναι ακόμη πιο έντονη αυτή η αίσθηση. Πέρα λοιπόν της δικής μου καλλιτεχνικής ανάγκης να εκφραστώ μέσω της δουλειάς μου, έχω και την ευθύνη να μεταφέρω ένα τμήμα της εμπειρίας ή της γνώσης μου στη νεότερη γενιά. Αν και το κομμάτι αυτό μοιάζει να βρίσκεται εκτός σκηνής, στην ουσία είναι κι αυτό ένα εξίσου σημαντικό κομμάτι του επαγγέλματος μου.

Επίσης γράφετε κιόλας…

Ναι, ακόμη μια διαστηριότητα που με ευχαριστεί ιδιαίτερα και βρίσκεται επίσης μέσα στο κομμάτι της δουλειάς μου. Όλα αυτά όμως είναι στοιχεία που περιστρέφονται γύρω από τη μια και μοναδική αλήθεια που είναι η ζωή. Αυτό που θέλω να πω απλώς, είναι πως νιώθω τυχερός που επέλεξα αυτή τη δουλειά επειδή αντλώ ευχαρίστηση και νιώθω δημιουργικός μέσω αυτής. Παράλληλα το γεγονός ότι μπορώ και βιοπορίζομαι είναι ένας επίσης κρίσιμος παράγοντας.

Υπάρχει διαφορά μεταξύ του κινηματογραφικού ηθοποιού και του θεατρικού;

Καμία. Η υποκριτική διαδικασία είναι η ίδια είτε μπροστά στο κοινό είτε μπροστά στην κάμερα.

 Πολλοί συνάδελφοι σας πάντως δηλώνουν περισσότερο ενθουσιασμό όταν παίζουν πάνω στη σκηνή, αναφερόμενοι προφανώς στην παρουσία του κοινού.

Προφανώς. Είναι η αίσθηση της αλληλεπίδρασης που ισχύει στην περίπτωση αυτή. Όμως στο σινεμά δεν έχει τίποτε άλλο να κάνει ο ηθοποιός από το να επικεντρωθεί σε αυτά τα ελάχιστα λεπτά που κρατάει μια λήψη. Το ίδιο πράγμα που κάνει δηλαδή ένας ηθοποιός, αλλά για 2 ώρες αυτή τη φορά, είτε βρεθεί μπροστά στο κοινό της Επιδαύρου είτε αλλού.

Πιστεύετε στη θεά Τύχη;

Όχι, πιστεύω πως ότι κάνουμε είναι αποτέλεσμα προσωπικών επιλογών και αρκετής δουλειάς.

Ο Γούντι Άλεν βέβαια υποστηρίζει το αντίθετο. Έχει το παράδειγμα του ανθρώπου που λέει σε μια παρέα που διασκεδάζει πώς «εγώ μόνος μου φτιάχνω την τύχη μου» και όταν φεύγει από το μαγαζί ένα πιάνο πέφτει στο κεφάλι του…

(γελάει). Καλά ο Γούντι Άλεν είναι σπουδαίος, ευφυέστατος. Αλλά αυτοί είναι μεγάλοι δημιουργοί και είναι πολύ λίγοι.

Info

O Θέμης Πάνου εμφανίζεται στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου «Λυσιστράτη».

Φωτογραφία άρθρου: Ιωάννα Μπλάτσιου