Δέκα έργα τέχνης αφιερωμένα στον ύπνο

Περιμένετε πώς και πώς τον Αύγουστο για να σκοράρετε μερικές ώρες ύπνου παραπάνω και να επιστρέψετε στο κλεινόν άστυ με μυαλό λαμπίκο και επιδερμίδα μικρού παιδιού; Δεν είστε οι μόνοι. Ακόμα και τα μεγαθήρια της τέχνης αναζητούν στον ύπνο τη λύτρωση από τα βάσανα της δημιουργίας και την αναβάπτιση στην κολυμπήθρα της έμπνευσης που δεν είναι άλλη από τα όνειρα. Αναζητήσαμε τα δέκα μουσικά, κινηματογραφικά, ζωγραφικά και λογοτεχνικά έργα που αναφέρονται στις αγκάλες του Μορφέα με τρόπο τόσο συναρπαστικό που δεν σου περνάει απ’ το μυαλό να κλείσεις μάτι.

1. Γραμμένο το 1948 από τον Ρίχαρντ Στράους, το «Beim Schlafengehen» («Πέφτοντας για ύπνο») είναι βασισμένο πάνω σε ένα ποίημα του Έρμαν Έσσε.  Ακούστε το βράδυ με ανοιχτά τα παράθυρα και θα καταλάβετε γιατί πολλοί το θεωρούν ένα από τα αριστουργήματα του συνθέτη.

2. Η «Κοιμώμενη Αφροδίτη» του Τζορτζόνε (1510) είναι από εκείνα τα έργα του αιθεροβάμονος νατουραλισμού που σε κάνουν να ερωτεύεσαι τη βενετσιάνικη σχολή ζωγραφικής. Από τα χαλαρά μέλη της και την έκφραση απόλυτης ξεγνοιασιάς στο πρόσωπό της συμπεραίνουμε ότι η αφρατούλα θεά συνεχίζει μακάρια τον ύπνο της στην Gemäldegalerie της Δρέσδης όπου αναπαύεται.

3. Όσο και να έψαξα το ελληνικό ίντερνετ δεν μπόρεσαν να βρω ελληνική μετάφραση του μοναδικού «Little Nemo in Slumberland» («Ο μικρός Νέμο στη χώρα του ύπνου») του Γουίνσον Μακέι. Το γεγονός είναι αναμφιβόλως ατυχές, κυρίως γιατί έτσι χάνουν τα πιτσιρίκια την ευκαιρία να γνωρίσουν τον ήρωα μέσα από τα εκπληκτικά αρ νουβό σκίτσα του δημιουργού του. Το 1989 το στόρι έγινε ταινία κινούμενων σχεδίων από τους Μασάμι Χάτα και Γουίλιαμ Χάρτζ.

4. Και μια ταινία για μεγάλους. Το «The science of sleep» («Σε είδα στο όνειρό μου») του Μισέλ Γκοντρί είναι μια από εκείνες τις σουρεαλιστικές κωμωδίες που οι Γάλλοι μαγειρεύουν με εξαιρετική λεπτότητα. Ήρωάς της ένας ελαφρά απροσάρμοστος νεαρός που δυσκολεύεται να ξεχωρίσει τα όνειρα από την  πραγματικότητα τον οποίο υποδύεται ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ.

5. Μου περνάει από το μυαλό ότι έργα performance art όπως το «The Maybe» της Τίλντα Σουίντον, ηθοποιού / fashion icon /παντοτινής θαυμάστριας του Ντέιβιντ Μπάουι, δεν έχουν θέση στην εποχή των social media. Ποιος ο λόγος να τρέχεις στο ΜοΜΑ το 2013 για να τσεκάρεις αν η καλλιτέχνις κοιμάται στη γυάλινη σαρκοφάγο της όταν το ίδιο κρυφτούλι με τα celebrities στο Twitter δεν προϋποθέτει ούτε μετακινήσεις, ούτε εισιτήρια; Εν πάση περιπτώσει το φταίξιμο γι’ αυτό τον καλλιτεχνικό αναχρονισμό δεν ανήκει εξ’ ολοκλήρου στην κέρινη Τίλντα –το έργο ήταν επανάληψη performance του 1995. Το συμπέρασμα που προκύπτει αβίαστα είναι ότι ο ύπνος για ορισμένους-ορισμένους είναι πηγαίο ταλέντο.

6. Το Rolling Stone το κατατάσσει ανάμεσα στα 100 καλύτερα τραγούδια όλων των εποχών. Μιλάμε για το «I’m only sleeping» των Beatles –σύνθεση Τζον Λένον- και θα συμφωνήσετε μαζί του ιδιαίτερα αν το ακούσετε πρωί πρωί. Βλέπετε, το τραγουδάκι του 1966 για τον τύπο που παρακαλά «Please, don’t wake me, no, don’t shake me» είναι εξόχως ενθαρρυντικό για υπναράδες που αντιμετωπίζουν την  προοπτική κάθε νέας ημέρας με τρόμο.

7. «Είμαστε από την ύλη που’ ναι φτιαγμένα τα όνειρα και τη ζωούλα μας την περιβάλλει ολόγυρα ύπνος»

(«Τρικυμία», Πράξη IV, Σκηνή Ι)

Ο Σαίξπηρ είναι ο συγγραφέας που περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο ασχολήθηκε με τον ύπνο. Η «Τρικυμία» και ο «Άμλετ» είναι τα έργα του με τις περισσότερες αναφορές στις βραδινές μας δραστηριότητες. Βέβαια, ο ύπνος στο έργο του Σαίξπηρ ταυτίζεται με τον θάνατο –ένας επιπλέον λόγος για μείνετε άυπνοι διαβάζοντάς τον.

8. Όσα χρόνια κι αν περάσουν –έχουν περάσει ήδη 317 από την πρώτη δημοσίευση του παραμυθιού του Σαρλ Περό- ο μύθος της «Ωραίας Κοιμωμένης» θα συνεχίσει να σαγηνεύει το κοινό κι οι καλλιτέχνες θα τρέχουν από πίσω του εφευρίσκοντας διαρκώς νέες ερμηνείες, διασκευές και αναγνώσεις. Βέβαια, ό,τι και να κάνουν, δύσκολα θα συγκριθεί με το μπαλέτο που συνέθεσε ο Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι και χορογράφησε ο Μάριους Πετιπά το 1890. Έκτοτε περιλαμβάνεται σταθερά στο «μενού» κάθε μεγάλου χορευτικού συγκροτήματος κατ’ απαίτηση του κοινού όλων των ηλικιών.

9. Η «Κοιμώμενη Αφροδίτη» του Πολ Ντελβό (1944) δεν θα πρέπει να απολαμβάνει ιδιαιτέρως τον ύπνο της μέσα στο αρχαιοπρεπές σκηνικό που φιλοτέχνησε ειδικά για εκείνη ο σουρεαλιστής ζωγράφος. Η εικόνα είναι φορτισμένη με επιθυμίες και φόβους, παιδικές αναμνήσεις και αρχέγονα ένστικτα, που ταράζουν τον ύπνο της θεάς υπενθυμίζοντάς μας ότι, κατά την ψυχαναλυτική θεωρία τουλάχιστον, η χώρα του ύπνου είναι πεδίο σκληρότατων μαχών ανάμεσα στις κραταιές δυνάμεις που ρυθμίζουν τη λειτουργία του μυαλού και της ψυχής.

10. Τον «Υπναρά» του Γούντι Άλεν τον φύλαξα για το τέλος. Στην ταινία αυτή του ’73 ο Γούντι καταψύχεται παρά τη θέλησή του και παραμένει εν υπνώσει για 200 χρόνια. Όταν ξυπνάει, τα πράγματα απέχουν πολύ από το σημείο που τα άφησε –η Αμερική είναι δικτατορία και ο ίδιος είναι ο μοναδικός πολίτης της χώρας χωρίς βιομετρική ταυτότητα η οποία να τον καθιστά άμεσα αναγνωρίσιμο. Στο τέλος όλα πάνε καλά –όσο αυτό είναι δυνατό σε έργο του Γούντι Άλεν- αποδεικνύοντας ότι τα 200 χρόνια ύπνου δεν έβλαψαν ποτέ κανέναν.

Λήδα Πιμπλή

 

Πηγή: tospirto.net