Τσάρλι Τσάπλιν – Έτσι γεννήθηκε ο Σαρλό

Ποιος αλήθεια δεν μπορεί να αναγνωρίσει τη χαρακτηριστική φιγούρα με το μουστάκι, το καπέλο και το μπαστούνι; Η πρώτη του μεγάλη κινηματογραφική επιτυχία “The Kid” (1921) περιγράφει μία γλυκόπικρη ιστορία, όπου το χιούμορ εναλάσσεται με τη μελαγχολία και την κοινωνική κριτική, ένα ευαίσθητο έργο που στέκεται απέναντι στην αδικία και τους αποκλεισμούς του σύγχρονου κόσμου.

Ο Charles Spencer Chaplin γεννήθηκε το 1889, πιθανότατα στο Λονδίνο και πέθανε στην Ελβετία το 1977. Από τη ζωή του δεν έλειψαν οι δυσκολίες. Προερχόταν από φτωχή οικογένεια, γεγονός που σημάδεψε βαθιά το έργο και την ιδιοσυγκρασία του. Στην ταινία “Gold Rush” (1925) η ταπεινή καταγωγή έρχεται σε αντίφαση με το απατηλό όνειρο του εύκολου πλουτισμού και επιφέρει απρόβλεπτες συνέπειες. Ο ίδιος πέρασε τα παιδικά του χρόνια χορεύοντας κλακέτες μέσα και έξω από πτωχοκομεία και σε σπίτια συγγενών.

Οι περισσότερες ταινίες του Τσάπλιν γυρίστηκαν κατά τη διάρκεια του βωβού κινηματογράφου. Η απεριόριστη δύναμη τους να γοητεύουν, αναδύεται μέσα από τις εκφράσεις του προσώπου, την κίνηση και την παντομίμα, σε ένα ατέλειωτο παιχνίδι κινηματογραφικού πειραματισμού.

Ο Σαρλό δεν περνούσε απαρατήρητος στις γυναίκες. Κατά τη διάρκεια της ζωής του πραγματοποίησε τέσσερις γάμους. Στη φωτογραφία απεικονίζεται η δεύτερη γυναίκα του, Lita Grey Chaplin, μαζί με τα δύο παιδιά τους το 1931. Η γοητεία που του ασκούσαν οι κοπέλες νεότερης ηλικίας, είχε γίνει αφορμή έντονης κριτικής, ενεργοποιώντας τα συντηρητικά κοινωνικά αντανακλαστικά της Αμερικής και της Ευρώπης. Βέβαια, οι γυναίκες που τον έζησαν από κοντά συχνά άσκησαν κριτική στα προσωπικά του χαρακτηριστικά και στις συμπεριφορές του, καθώς ένας μεγάλος κωμικός δεν είναι πάντοτε τόσο ευχάριστος και στην προσωπική του ζωή.

Οι ταινίες του Τσάπλιν δεν σιώπησαν ποτέ απέναντι στους καιρούς. Στάθηκαν κριτικές ενάντια στις τάσεις της εκβιομηχάνισης και της βίαιης προλεταριοποίησης της εποχής του και αποτέλεσαν αξεπέραστα παραδείγματα στρατευμένης τέχνης, σημαδεύοντας μια ολόκληρη γενιά. Η ταινία “Modern Times” (1936) καυτηριάζει και κατακεραυνώνει την αλλοτρίωση του ανθρώπου μέσα από την αυτοματοποιημένη και απρόσωπη εργασία.

Το 1940 με το αριστούργημα “The Great Dictator” κατάφερε κατά πολλούς το… ακατόρθωτο, αφού μπόρεσε να σατιρίσει την κτηνωδία του ναζισμού και τον ίδιο τον Αδόλφο Χίτλερ. Αργότερα, ο ίδιος αποκάλυψε ότι δεν θα γύριζε ποτέ την συγκεκριμένη ταινία, εάν γνώριζε την ύπαρξη των στρατόπεδων συγκέντρωσης, που οδήγησαν στο θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους. Ο Μεγάλος Δικτάτορας βρίσκεται ανάμεσα στις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, ακόμα και μέχρι σήμερα.

Στη συνέχεια, σειρά έχουν οι πιο προσωπικές αναζητήσεις που προήλθαν από τις εμπειρίες, τις μνήμες και τους φιλοσοφικούς προβληματισμούς του. Στην ταινία “Limelight”, o Τσάπλιν επικεντρώνει την προσοχή του στην ευαίσθητη ψυχοσύνθεση και τα απρόβλεπτα σκαμπανεβάσματα που σημαδεύουν τη ζωή ενός καλλιτέχνη. Η πρεμιέρα της ταινίας πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο το 1952, αμέσως μετά την απαγόρευση του έργου του στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως και αρκετοί ακόμα καλλιτέχνες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50, ο Σαρλό χαρακτηρίστηκε κομμουνιστής και επομένως επικίνδυνος για την ηθική συγκρότηση και την κοινωνική “τάξη”.

Μετά από παύση κινηματογραφικής δημιουργίας περίπου δέκα ετών, επέστρεψε θεαματικά το 1967 με την ταινία “A Countess From Hong Kong”. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, ήταν οι λαμπεροί Μάρλο Μπράντο και Σοφία Λόρεν. Η ταινία δεν είχε την αναμενόμενη εμπορική επιτυχία και έμεινε στην ιστορία ως αποτυχία. Τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του, ο Σαρλό αποσύρθηκε στην Ελβετία, ενώ επέστρεψε στις ΗΠΑ μόνο μία φορά.

Το 1952, στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου έπεσε σε δυσμένεια λόγω των αριστερών πολιτικών φρονημάτων του. Ενώ ταξίδευε προς το Λονδίνο, έμαθε την απόφαση του αμερικανικού Υπουργείου Δικαιοσύνης να άρει τη βίζα του και επομένως το δικαίωμα επιστροφής. Μετά από αυτό το γεγονός παρέμεινε οριστικά στην Ευρώπη, όπου πέθανε στις 25 Δεκεμβρίου 1977. Στο διάστημα αυτό ταξίδεψε στην Αμερική μόνο μια φορά, το 1972, προκειμένου να παραλάβει το ειδικό Τιμητικό Όσκαρ για τη συνεισφορά του στην έβδομη τέχνη, κερδίζοντας το μεγαλύτερο σε διάρκεια χειροκρότημα της ιστορίας των βραβείων.

Μετά το θάνατό του, η εμβληματική φιγούρα του Σαρλό χρησιμοποιήθηκε ευρέως από την σύγχρονη βιομηχανία και διαφήμιση, στην προσπάθεια να “αξιοποιηθεί” η φήμη και η αναγνωρισιμότητα του για εμπορικούς λόγους.

Όσα χρόνια και αν περάσουν, ο Τσάρλι Τσάπλιν θα είναι πάντα ένα ολοζώντανο κομμάτι της ιστορίας του κινηματογράφου, σημαδεύοντας με το έργο του και τη χαρακτηριστική φιγούρα του μία ολόκληρη εποχή.

“Δεν ήταν σταρ του Holywood. Έγινε αστέρι σε μία εποχή που το Holywood δεν υπήρχε καν. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένας ταλαντούχος ηθοποιός ή σκηνοθέτης. Παραμένει ένας θρύλος της ιστορίας του κινηματογράφου και μιας ολόκληρης γενιάς που μεγάλωσε με τις ταινίες του”, σχολίασε η Lisa Stein Haven, που έχει μελετήσει επισταμένα τη ζωή και το έργο του.