Τον δρόμο τον φτιάχνεις προχωρώντας

Εξιστορώντας τις περιπέτειες της Αλίκης την χώρα των θαυμάτων, ο Λιούις Κάρρολ περιγράφει μία σκηνή όπου η Αλίκη, μαζί με τον οδηγό της, τον σοφό λαγό, βρίσκονται σε ένα σημείο όπου διασταυρώνονται πέντε δρόμοι. Η Αλίκη, στέκεται αρκετή ώρα αναποφάσιστη και κάποια στιγμή, ρωτά τον λαγό. «Ποιόν δρόμο να πάρω;». Ο λαγός την ρωτά με την σειρά του «πού θέλεις να πας;». Η Αλίκη, σηκώνει τους ώμους και του λέει «δεν ξέρω». «Ε, τότε» της ανταπαντά ο λαγός «όταν ΔΕΝ ξέρεις που θέλεις να πας, όλοι οι δρόμοι οδηγούν εκεί».

Αυτή η φράση του λαγού ισχύει και για τα άτομα με αναπηρία στην Ελλάδα αλλά τελείως αντίστροφα. Ξέρουν που θέλουν να πάνε αλλά ΚΑΝΕΝΑΣ δρόμος δεν οδηγεί εκεί. Η αναπηρία είναι μία κατάσταση που θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν το ανθολόγιο όλων των αποκλεισμών. Είναι ανώφελο να προσπαθήσεις να φανταστείς το εύρος και την ένταση των συναισθημάτων που νιώθει κάποιο ΑμεΑ, όποτε προσπαθήσει να βγει από το σπίτι του για να κυκλοφορήσει στις πόλεις μίας χώρας, που εμποδίζοντάς του την πρόσβαση, δεν του αναγνωρίζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Διότι δεν είναι μόνον εκείνα τα εμπόδια που καθιστούν απαγορευτική ή σοβαρότατα προβληματική την πρόσβαση και την κυκλοφορία στο φυσικό περιβάλλον (από την ανύπαρκτη ράμπα στα πεζοδρόμια, τις διαγραμμίσεις στα πεζοδρόμια των τυφλών, την πρόσβαση στα μέσα μαζικής μεταφοράς έως τα κτίρια δημοσίων υπηρεσιών που δεν είναι προσβάσιμα) αλλά και τα θεσμικά.

Εκείνα τα εμπόδια που υψώνει η γραφειοκρατία που είναι, συχνά, αξεπέραστα για κάθε άνθρωπο και ειδικά για τα ΑμεΑ, ζωντανεύει το σύμπαν για το οποίο έγραψε ο Κάφκα. Ένα σύμπαν που σαν καρκινικό κύτταρο σου κατατρώει την διάθεση για ζωή, την θέληση να διεκδικήσεις εκείνο που δικαιούσαι,  που κάνει την ψυχολογία σου χαρτοπόλεμο μπροστά στην  φράση «δεν το προβλέπει ο νόμος στην περίπτωσή σας». Μία φράση που θα ακούσεις τόσες πολλές φορές, που θα γίνει το επίθετό σου.

Η αντιμετώπιση των ΑμεΑ μέχρι σήμερα, από το κράτος και την κοινωνία, εναποθέτει την ευθύνη για τον κοινωνικό αποκλεισμό, πάνω στα ίδια τα άτομα με αναπηρία. Αυτό, άλλωστε, φανέρωνε και η «ιατροκεντρική» αντιμετώπιση της αναπηρίας ως τώρα. Μία ιατρική βεβαίωση της αναπηρίας, ένα επίδομα (που δεν κάλυπτε καθόλου τις αυξημένες ανάγκες που δημιουργεί η αναπηρία, ιδιαίτερα σε συνθήκες αποκλεισμού εν μέσω οικονομικής κρίσης) και έξω από την πόρτα.

Σαν να πετάς μία ελιά ανάμεσα σε μυλόπετρες.

Σήμερα, μπορεί οι μυλόπετρες να παραμένουν και η ελιά, να μην αλλάζει μέγεθος και μοίρα αλλά κάτι αρχίζει να κινείται. Η ενσωμάτωση στο ελληνικό δικαιϊκό σύστημα, της χάρτας του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ΑμεΑ είναι ένα  σπουδαίο βήμα. Πρόκειται για μία ενέργεια που είχε καθυστερήσει τουλάχιστον 10 χρόνια, χάρη στο «ενδιαφέρον» κυβερνήσεων που προηγήθηκαν. Ανοίγει τον δρόμο για το πέρασμα στο κοινωνικό μοντέλο αντιμετώπισης της αναπηρίας. Για την άρση αποκλεισμών και περιορισμών, για την διασφάλιση δικαιωμάτων και ίσων ευκαιριών.

Λες και τοποθετήθηκε μία ράμπα για να αποκτήσουν πρόσβαση στην καθημερινότητα των ΑμεΑ δικαιώματα όπως, η αναγνώριση της ελληνικής γραφής Μπράϊγ, της ελληνικής νοηματικής γλώσσας ως ισότιμης με την  ελληνική γλώσσα, η ίδρυση –μετά από 8 χρόνια- 36 σχολικών μονάδων ειδικής αγωγής, η ισότιμη πρόσβαση των ΑμεΑ στο τηλεοπτικό προϊόν, η θέσπιση του ποσοστού 15% για την κάλυψη των προσλήψεων στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα από ΑμεΑ ή μέλη των οικογενειών τους και άλλα μέτρα που υιοθετήθηκαν ή έχουν δρομολογηθεί. Όλα αυτά είναι σημαντικά και δείχνουν τις προθέσεις αλλά δεν αρκούν. Τον καλό Σαμαρείτη δεν θα τον θυμόταν κανείς αν το μόνο που είχε ήταν οι καλές προθέσεις. Είχε και χρήματα. Η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και η υπεράσπισή του από τις νεοφιλελεύθερες επιλογές είναι sine qua non για την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και την διασφάλιση των δικαιωμάτων όλων των μειοψηφιών.

Δεν είναι δυνατόν να αλλάξει το πλαίσιο αντιμετώπισης της αναπηρίας όταν τα επιδόματα αναπηρίας φορολογούνται ως εισόδημα, όταν δεν υπάρχει διαφάνεια στις αποφάσεις των ΚΕΠΑ, όταν δεν ελέγχεται ο ιδιωτικός τομέας για την αδιαφορία του –αν όχι την απέχθειά του- στις προλήψεις ΑμεΑ, όταν δεν έχει επικαιροποιηθεί ο οδηγός του πολίτη με αναπηρία από το 2007, όταν ισχύει η εξόφθαλμα άδικη –αν όχι ρατσιστική- διάταξη του νόμου Κατρούγκαλου σύμφωνα με την οποία το ποσό της εθνικής σύνταξης μειώνεται ανάλογα με το ποσοστό αναπηρίας. Και αυτά είναι μόνο μέρος των προβλημάτων.

Η διασφάλιση της πρόσβασης των ΑμεΑ στο φυσικό –και το ψηφιακό- περιβάλλον και η αποκατάσταση των δικαιωμάτων τους είναι κάτι που θα πάρει πολύ χρόνο. Κι’ αυτό γιατί η αναπηρία θεωρείτο μία no man’s land. Μία χώρα που δεν υπήρχε άρα ούτε και εκείνοι που την κατοικούσαν. Κανείς δεν ήθελε να τους βλέπει. Γιατί σε περίπτωση που αναγνώριζε την ύπαρξή τους, θα έπρεπε να τους αναγνωρίσει και δικαιώματα. Τα ΑμεΑ ήταν κυριολεκτικά απόβλητοι της κοινωνίας, σε βαθμό τέτοιο που ακόμη και οι χώροι λατρείας, δεν τους ήταν προσβάσιμοι.

Όλα, όμως, μπορούν να αλλάξουν. Έγινε μία αρχή αλλά δεν χαράχτηκε, ακόμη, κανένας δρόμος γιατί τον δρόμο τον φτιάχνεις προχωρώντας. Που σημαίνει αγωνιζόμενος και διεκδικώντας.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr