«Στην απονομή λύγισαν τα πόδια μου»

Εξηγούμαστε εξαρχής για να μη παρεξηγηθούμε. Το Κουτί της Πανδώρας δεν συμμετέχει στο πένθος για τον Γλίξμπουργκ και ξορκίζει με όλες τις δυνάμεις του τον καταστροφικό για τον τόπο θεσμό της βασιλείας. Εμείς είμαστε εκείνοι –οι πάμπολλοι- που κατουράνε μέσα στο στέμμα (όπως στο θρυλικό σκίτσο του Ορνεράκη) και όχι αυτοί –οι δυστυχώς πολλοί- που νιώθουν ιερή συγκίνηση για τον θάνατο του ανδρός ή νοσταλγία για τις μέρες της μοναρχίας.

Πιστεύουμε ότι η στάση της βασιλικής δυναστείας απέναντι στη χώρα ήταν εγκληματική, ιδίως με την ένοχη ανοχή που έδειξαν οι εστεμμένοι στους συνταγματάρχες και τη χούντα. Το έχουμε; Το έχουμε. Σε πλυντήριο εμείς δεν μπαίνουμε. Προχωράμε στο παρασύνθημα, τώρα.

Η σπάνια αφήγηση που ακολουθεί αφορά το αθλητικό επίτευγμα του «Κοκού», στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960 στη Ρώμη. Ο άνθρωπος που μιλάει είναι ο Οδυσσέας Εσκιτζόγλου, κορυφαίος ιστιοπλόος της εποχής, ο καπετάνιος, ας πούμε, του σκάφους τύπου Dragon, με το οποίο ο Γλίξμπουργκ κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο.

Ο τρίτος του πληρώματος ήταν ο ιστιοπλόος Γιώργος Ζαΐμης (πήρε τη θέση της πριγκίπισσας Σοφίας, για λόγους καθαρά αθλητικούς) και το σκάφος λεγόταν «Νηρεύς», ιδιόκτητο της ελληνικής βασιλικής οικογένειας. Τα Dragon ήταν το παιχνιδάκι των πλουσίων και γαλαζοαίματων της εποχής, με ρεγκάτες αναψυχής που γίνονταν στα ανοιχτά του Μικρολίμανου.

Το κατόρθωμα της Ρώμης, ή μάλλον της Νάπολης όπου έγιναν οι κούρσες της ιστιοπλοΐας, δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο, ούτε μπορεί να θεωρηθεί προϊόν κάποιας εύνοιας. Για τα δεδομένα της εποχής, ο Γλίξμπουργκ ήταν εξαιρετικός ιστιοπλόος. Ο Δανός Πολ Έλβστρεμ, που αναφέρεται στο κείμενο ως άτυπος υποστηρικτής του ελληνικού πληρώματος, κέρδισε 4 συνεχόμενα χρυσά Ολυμπιακά μετάλλια (1948-1960) και 20 είκοσι παγκόσμιους τίτλους μεταξύ 1957-81, σε διάφορες κατηγορίες. Αναδείχθηκε «αθλητής του αιώνα» στην πατρίδα του, ενώ θεωρείται ο κορυφαίος ιστιοπλόος της Ιστορίας.

Ο Γλίξμπουργκ, που φυσικά δεν υπήρξε ποτέ Έλληνας, ήταν ο σημαιοφόρος της ελληνικής αποστολής στην Τελετή Έναρξης στο «Ολύμπικο» της Ρώμης. Ο διάδοχος του θρόνου ήταν μόλις 20 χρονών τις μέρες των Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ ο Εσκιτζόγλου 28 και ο Ζαΐμης 23. Ο Οδυσσέας Εσκιτζόγλου απεβίωσε στις 26 Αυγούστου 2018 και ο Γιώργος Ζαΐμης την Πρωτομαγιά του 2020. Ο Πολ Έλβστρεμ πέθανε το 2016 στα 88 του χρόνια.

Ακολουθεί η πηγαία αφήγηση του Οδυσσέα Εσκιτζόγλου, που ήταν Μικρασιάτης, παιδί προσφύγων ναυτικών από τα Μουδανιά, με Ολυμπιακές συμμετοχές τόσο το 1964 στο Τόκιο (8ος) όσο και το 1968 στο Μεξικό (15ος). Για λόγους ιστορικούς και εγκυκλοπαιδικούς την αποθησαυρίζουμε, όπως την αλιεύσαμε απομαγνητοφωνημένη στο Facebook, με ελάχιστες συντακτικές και γραμματικές παρεμβάσεις. Ο δημοσιογράφος που πήρε τη συνέντευξη το 2009 λέγεται Αντώνης Γιαννακόπουλος, αλλά δεν μπορέσαμε να βρούμε πού ακριβώς δημοσιεύτηκε αυτή:

«Σιγά σιγά, από τη μια κατηγορία στην άλλη, κατηγορία φτάσαμε στο Dragon. Αρχίσαμε Dragon, το Dragon λοιπόν, είχε μερικά εδώ πέρα ο όμιλος. Είχε και το λεμβαρχείο εδώ τότε, και ο δίαδοχος βεβαίως μου πρότεινε να ταξιδέψουμε ένα τέτοιο σκάφος. Μου πρότεινε λοιπόν και στην αρχή ταξιδέψαμε Lightning, το οποίο του το είχανε χαρίσει, δωρίσει δεν ξέρω.

Μπαίνουμε στο Lightning και μαθαίνουμε να ταξιδεύουμε με τα πανιά, εκείνος εγώ, και η τότε πριγκίπισσα, που σήμερα είναι βασίλισσα της Ισπανίας. Ταξιδεύαμε το σκάφος εδώ. Μετά ήρθαν τα Dragon, αγοράστηκε ένα από την οικογένεια και το είχαμε και προπονιόμαστε. Ώσπου, μετά από ενάμιση χρόνο μου λέει. Γίνονται Ολυμπιακοί Αγώνες στην Νάπολη, να τρέξουμε και ό,τι έρθουμε.

Η Νάπολη ήτανε ένα Φαληράκι ,όπως είναι το Φαληράκι εδώ (σ.σ.: μάλλον εννοεί το Φάληρο). Οι καιρικές συνθήκες, άνεμοι, καιροί, το ίδιο πράγμα. Και σε έναν από τους δύο αγώνες που τρέξαμε φέραμε αποτελέσματα καλά, διότι το ίδιο σκάφος ταξίδευε καλά και στο Φάληρο, με τα πανιά και με τους ανθρώπους. Αυτό το ένα πλεονέκτημά μας. Το δεύτερο ήτανε, ότι τι είχαμε να χάσουμε εμείς; Αν κερδίζαμε ή δεν κερδίζαμε, δεν επρόκειτο να γίνει τίποτα.

Αλλά οι προσπάθειες μας ήτανε τέτοιες που πριν από τους Ολυμπιακούς το ΄60 πήγαμε σε αγώνες με μεγάλη αγάπη, μεγάλη προσπάθεια και με τέτοιο πείσμα, που πηγαίναμε καλά. Κάθε φορά που πηγαίναμε σε διεθνείς αγώνες, πηγαίναμε καλά. Δηλαδή φέρναμε 10η θέση μετά φέρναμε 7η θέση, αύριο 5, 6, πηγαίναμε καλά. Η αλήθεια είναι ότι πήγαμε με ένα ωραίο κουστούμι πανιά το οποίο το είχαμε εμείς διαλέξει. Τα πανιά μας φέρανε από τη Δανία, o Έλβστρεμ, δανέζικα.

Λοιπόν πήγαμε στους Ολυμπιακούς αγώνες και τότε είμαστε τρεις. Ο διάδοχος, εγώ και ο Ζαΐμης. Αυτοί οι τρείς είχαμε επιλεγεί και πήγαμε. Πήγαμε εκεί πέρα και κάναμε προπονήσεις. Σαράντα μέρες πιο πριν είχαμε πάει. Οι καιρικές συνθήκες ήτανε Φαληράκι. Βγαίναμε, μπαίναμε, πέφταμε δίπλα στους άλλους, το σκάφος κέρδιζε. Έλεγα μέσα μου, λες να πηγαίνουμε καλά ή μήπως άλλοι το κρατάνε σαν τους τζόκεϊ και σου δείχνουν τις δυνάμεις τους μετά;

Έρχεται λοιπόν ένας από τη Δανία, όχι απλά καλός, άγιος άνθρωπος. Και μας λέει, “μαζί μου θα βγείτε, να δοκιμάσετε τρέχω 15 χρόνια Dragon θα δείτε μαζί μου αν πηγαίνετε καλά ή όχι”. Βγήκαμε λοιπόν. Και τον περνάγαμε. Ξέρετε τι μας είπε ; “Τρέχω 15 χρόνια Dragon και θα αναγκαστώ να αλλάξω ζύγισμα, γιατί νομίζω ότι δεν περπατάει το σκάφος. Είναι κολλήμενο με περνάτε σαν να είμαι σταματημένος”!

Το κουβέντιασα με τον διάδοχο και μου έλεγε μετά, πρέπει να πηγαίνουμε καλά, αφού μας το λέει αυτός. “Βρε μήπως δεν δοκιμάζει σωστά;” έλεγα. “Όχι, θα πάρω και άλλα πανιά”. Όταν ερχόντουσαν και οι άλλοι από τα άλλα κράτη, την Αυστραλία, την Ισλανδία, πέφταμε δίπλα τους και τους περνάγαμε. Λέω στον διάδοχο, “δεν τους έχω εμπιστοσύνη, αλλά είχα εμπιστοσύνη σ΄αυτόν ο οποίος μας έλεγε ότι πηγαίνετε πολύ καλά”.

Εν πάση περιπτώσει φαίνεται ότι οι καιρικές συνθήκες, οι δυνάμεις οι δικές μας, οι προπονήσεις και όλα τα πράγματα μας έκαναν να παίρνουμε όρτσα. Μάλιστα 10 μέρες πριν τους αγώνες μου έλεγε ο διάδοχος: “Πως βλέπεις τα πράγματα; Τι μπορούμε να κάνουμε στους Ολυμπιακούς Αγώνες;” Kαι εγώ απαντούσα: “Δεν μπορώ να σας πω αν δεν κάνουμε την πρώτη κούρσα, τον πρώτο αγώνα. Πώς θα ξεχωρίσουμε ποιοι είναι οι καλοί και ποιοι όχι;” Μετά από 10 μέρες και όταν έγινε ο πρώτος αγώνας με ρώτησε ο διάδοχος πάλι.

Συμμετείχαν 27 σκάφη από 27 κράτη, έτσι ήταν τότε. Κάναμε τον πρώτο αγώνα και τερματίζουμε δέκατοι. Στους 27, δέκατοι. Μου λέει: “Τώρα τι λές για τους αγώνες; Τι μπορεί να έρθουμε;” Μετράω ένα, δυο, τρεις, έξι είναι οι καλοί. Ε, κάποιος θα κάνει κάποια κοτσάνα, κάποιο λάθος, συνήθως τα λάθη γίνονται. Θα μπούμε στους 6. “Αφού 6 είναι οι καλοί, εμείς θα μπούμε στους 6 καλούς;” Η ιστιοπλοϊα, του λέω, αυτά έχει. “Κάποιος δεν θα κάνει κάποια κίνηση σωστή και θα μπούμε μέσα εμείς. Αφού είμαστε κοντά στους 6”. “Εντάξει”, μου λέει.

Την άλλη μέρα ερχόμαστε 4οι. Δεύτερη μέρα. Την τρίτη μέρα ερχόμαστε 3οι, ναι 3οι. Την τέταρτη βγαίνουμε 1οι. Ακολουθούσε η μέρα που έπρεπε να κάνουμε ρεπό, για να συνεχίσουμε μετά, τις άλλες τρεις κούρσες. Εάν συνεχίζαμε χωρίς διακοπή, θα πηγαίναμε και στις επόμενες καλύτερα. Είχε ανέβει το ηθικό μας τόσο πολύ που δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε και οι ίδιοι εμείς.

Μας κόψανε και μας βγάλανε τα σκάφη έξω. Το βγάλαμε και εμείς το σκάφος και μετά το ξαναρίξαμε πάλι μέσα και συνεχίσαμε. Οι θέσεις που φέρναμε ήταν πιο κοντά ΄ξ μέσα στην πεντάδα. 4οι, 5οι, 3οι, σταθεροί εμείς. Ενώ κάποιος Νορβηγός μπορεί να ερχόταν 3ος ή 2ος, αλλά την άλλη μέρα έμενε 18ος, αυτοί είχαν συνηθίσει σε άλλους καιρούς, σε δυνατούς καιρούς. Το ίδιο γινόταν και με τους άλλους.

Ετσι λοιπόν εκείνοι οι οποίοι, ξεχώρισαν, στους υπόλοιπους τρεις αγώνες ήτανε ο Ιταλός, Ναπολιτάνος ντόπιος, ο Αργεντινός καλός στους χαμηλούς καιρούς, και εμείς. Κυνηγιόμαστε οι τρεις μας. Εμείς φροντίζαμε να είναι αυτοί πίσω μας γιατί είχαμε προηγηθεί στη βαθμολογία. Τρώγονταν, ποιος θα πάρει τη 2η θέση και ποιος την 3η. Και εμείς ήμασταν απο πάνω τους. Δεν ξαναπήραμε άλλη πρωτιά, αλλά πήραμε 3η, 5η και 4η θέση, θυμάμαι.

Έτσι βγήκαμε στην τελική γενική βαθμολογία 1οι, με 2ο τον Αργεντίνο 3ο τον Ιταλό, ο οποίος ήταν ντόπιος και ήξερε καλά τα νερά. Μετά οι Ιταλοί είπανε ότι αν έβαζαν έναν την Τεργέστη ίσως να πήγαινε καλύτερα. Αυτές ήταν οι δικές τους διαφωνίες, και μας τις διηγούντο τότε, και έλεγαν τα δικά τους.

Πάντως πήγαμε πάρα πολύ καλά και βγήκαμε έξω και μας ετίμησαν με μεγάλες τιμές. Μας έριξαν στη θάλασσα, αυτοί συνήθως το έχουν έθιμο. Τους πρώτους τους ρίχνουν μέσα στο νερό για να διασκεδάσουν και να περάσουν καλά. Και θυμάμαι και μια λεπτομέρεια. Μετά την απονομή κατεβαίνουμε από το βάθρο και μου λέει ο διάδοχος:

“Ξέρεις πόσες φορές έχω ακούσει τον Εθνικό Ύμνο σε τελετές και ορκωμοσίες; Πάρα πολλές. Αυτή τη στιγμή λύγισαν τα πόδια μου, δεν ξέρω γιατί”. Λέω, “το έχετε λίγο; Εκατομμύρια κόσμος σηκώθηκε στο πόδι και μας χειροκροτούσε. Το έχετε λίγο να κερδίζουμε τους αγώνες; Είναι σαν να κερδίζουμε έναν πόλεμο, σαν να κερδίζουμε κάτι”. “Σωστά, έχεις δίκιο”, μου είπε. “Λύγισαν όμως τα πόδια μου από τη συγκίνηση”. Αυτά ήταν που μου είπε. Χαμογελάσαμε.

Και οι γύρω-γύρω από εμάς ήταν ευχαριστημένοι οι Έλληνες, αλλά και οι ξένοι ακόμα είπαν μπράβο. Γιατί τρέξαμε καλά και διότι δεν είχαν ξαναδεί ελληνικό πλήρωμα να κάνει μπαλόνι μέσα σε τόσα δευτερόλεπτα. Δεν ξέρω τι χρονομετρούσανε αυτοί. Κοιτάζαμε να γίνει το μπαλόνι σωστά, αλλά φαίνεται ότι το ανεβάζαμε και γρήγορα, και καλά, και ήταν πιο καλά από τους άλλους. Δηλαδή οι άλλοι το ανεβάζανε και φαίνεται ανέβαινε στριφτό, ξέρω γω, δεν δούλευε γρήγορα.

Εμείς είχαμε πεισματώσει δεν ξέρω τι είχαμε κάνει, είχαμε δώσει όλο το είναι μας. Λέγαμε κάτι και γινότανε. Και ο καθένας τα χέρια, τα πόδια και το μυαλό του, τα δούλευε σωστά στην τοποθέτηση που ήτανε».