Σημαδιακός ο Απρίλιος για την Κύπρο

Απρίλιος στην Κύπρο! Δύο πολιτικά γεγονότα της νεότερης Ιστορίας της Κύπρου συμπίπτουν τον ίδιο μήνα, με μόλις ένα χρόνο και μία μέρα διαφορά, αποτυπώνοντας τη σημερινή συγκεχυμένη κατάσταση γύρω από το μέλλον της μεγαλονήσου.

Η μία «επέτειος» είναι η 23η Απριλίου 2003, η ημέρα που άνοιξαν τα οδοφράγματα και έφεραν σε ένα μαζικό συναπάντημα τις δύο Κοινότητες των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων ύστερα από δεκαετίες πλήρους διαχωρισμού (φωτ. δεξιά). Η δεύτερη επέτειος είναι η 24η Απριλίου 2004 κατά την οποία οι Ελληνοκύπριοι καταψήφισαν το σχέδιο του ΟΗΕ (Σχέδιο Ανάν) με μια ισχυρή πλειοψηφία 76%. Στα δύο πολιτικά γεγονότα αναδεικνύονται οι δύο όψεις του Κυπριακού: η εναλλαγή ανάμεσα στην ελπίδα για επανένωση και στην καθήλωση στη διχοτόμηση.

Τα δύο πολιτικά γεγονότα έχουν σοβαρό αντίκτυπο σήμερα. Ο ΟΗΕ βλέπει αμυδρές πιθανότητες για την επίλυση του Κυπριακού. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι τον Ιούνιο θα επιχειρήσει να συγκαλέσει διεθνή διάσκεψη με τη σύνθεση Κραν Μοντανά, δηλαδή τη συμμετοχή των ηγετών των δύο Κοινοτήτων και των τριών εγγυητριών δυνάμεων υπό τον γενικό γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες και με ενεργό παρατηρητή την Ε.Ε.

Θα είναι όμως μια σύνοδος με χρονοδιάγραμμα κατάληξης μερικών μηνών. Ο Αντόνιο Γκουτέρες συναρτά την ύστατη αυτή προσπάθεια με την υφιστάμενη βάση μιας Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας Κύπρου (ΔΔΟ). Ταυτόχρονα υπαινίσσεται ότι μια νέα αποτυχία των Κυπρίων θα σημάνει και το τέλος του σημερινού status quo και την αποδέσμευση του ΟΗΕ, ώστε η κάθε Κοινότητα να πάρει τον δρόμο της.

Οι δύο επέτειοι του Απριλίου (2003-2004) σηματοδοτούν μια σημαντική απόσταση από τον χρόνο, για να υπάρξει αποτίμηση. Τι συνέπειες έχει επί του εδάφους και τι μεσολάβησε από τότε μέχρι σήμερα; Στις 23 Απριλίου 2003 ο Ταγίπ Ερντογάν ήταν ενός μήνα πρωθυπουργός, καθώς έπρεπε πρώτα να εκλεγεί βουλευτής για να αναλάβει τα ηνία της χώρας μετά τη σαρωτική νίκη του ΑΚΡ (Νοέμβριος 2002).

Στην κατεχόμενη Κύπρο ο Ραούφ Ντενκτάς, υπέρμαχος της διχοτόμησης, είδε την πολιτική του να καταρρέει με την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης στη Στοά του Αττάλου (16/4/2003): η Κύπρος μέλος της Ε.Ε., νομικά με το σύνολο της επικράτειάς της και χωρίς το Κυπριακό να είναι προϋπόθεση (ενεργοποίηση απόφασης Ελσίνκι). Ο Ντενκτάς αμφισβητήθηκε έντονα από τον Ταγίπ Ερντογάν, γιατί τον θεωρούσε μέρος του κεμαλικού συστήματος. Ο νέος Τούρκος πρωθυπουργός επέβαλε στροφή στο Κυπριακό στους μήνες που ακολούθησαν, έθεσε στο περιθώριο τον Ντενκτάς και αποδέχτηκε το Σχέδιο Ανάν ως βάση για διαπραγμάτευση.

Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων, ως κίνηση ευελιξίας από την τουρκική πλευρά, έγινε δεκτό με πανηγυρισμούς από τις προοδευτικές δυνάμεις των Τουρκοκυπρίων που είχαν βγει κατά χιλιάδες στους δρόμους υπέρ της λύσης και ένταξης στην Ε.Ε.

Η ελληνοκυπριακή πλευρά, τότε υπό την ηγεσία του προέδρου Τ. Παπαδόπουλου, αντέδρασε με επιφυλακτικότητα στην εξέλιξη, γιατί δεν είχε ποτέ ενστερνιστεί τη διάσταση της διακοινοτικής συνεργασίας και συμφιλίωσης. Αντίθετα, τα μεγάλα κόμματα, ΔΗΣΥ (Κληρίδης) και ΑΚΕΛ (Χριστόφιας), υποστήριξαν τη δυναμική των πολιτών και συνέδραμαν στην εξέλιξή της. Η διεθνής κοινότητα εξέλαβε το άνοιγμα των πρώτων οδοφραγμάτων και το μαζικό ειρηνικό συναπάντημα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων ως προμήνυμα της επανένωσης.

Σήμερα όμως το Κυπριακό παραμένει άλυτο και το άνοιγμα οδοφραγμάτων, ενώ διατηρεί την επαφή των δυο Κοινοτήτων, έγινε μέρος ενός ψυχολογικού τείχους, μιας ελπίδας που χάνεται, αφού οι πολιτικές ηγεσίες δεν μπορούν ή κυρίως δεν θέλουν να προχωρήσουν σε έναν συνολικό συμβιβασμό.

Στις 24 Απριλίου του 2004 η Ελληνοκυπριακή Κοινότητα καταψήφισε το Σχέδιο Ανάν με ποσοστό 76%, ενώ το υπερψήφισε η Τουρκοκυπριακή Κοινότητα σε ποσοστό 65%. Την πλάστιγγα προς το «όχι» των Ελληνοκυπρίων, και μάλιστα με ισχυρή πλειοψηφία, καθόρισε η τότε ηγεσία τους, ο πρόεδρος Τ. Παπαδόπουλος και η ηγεσία του ΑΚΕΛ υπό τον Δ. Χριστόφια που τον στήριζαν, ασχέτως αν δεν συμμερίζονταν τις απόλυτες θέσεις του.

Οι επιλογές της ελληνοκυπριακής ηγεσίας συμπαρέσυραν και την ουσία της εξωτερικής πολιτικής Ελλάδας – Κύπρου που για πρώτη φορά πέτυχε να κεφαλαιοποιήσει τη διπλωματική υπεροχή της με την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., αλλά απέτυχε να επιλύσει τα προβλήματα με την Τουρκία (Κύπρος – Αιγαίο).

Ο Κώστας Καραμανλής προτίμησε ένα χλιαρό «ναι», εν αντιθέσει προς τον Ταγίπ Ερντογάν που στήριξε τις προοδευτικές δυνάμεις των Τουρκοκυπρίων και ανέτρεψε τους εθνικιστές. Εκτοτε η Τουρκία αισθάνεται ότι ενεργεί χωρίς το άγος της κατοχής, με την παραμονή 30 και πλέον χιλιάδων Τούρκων στρατιωτών στο νησί.

Η ελληνοκυπριακή ηγεσία ανέκαμψε στα μάτια της διεθνούς κοινότητας μόνο με την αλλαγή της ηγεσίας της το 2008 (προεδρία Δ. Χριστόφια). Ωστόσο κατέβαλε όλο το κόστος της αδράνειας μετά το 2004, καθώς η Ε.Ε. έλαβε κομβικές αποφάσεις για την Τουρκία παραμερίζοντας την ουσία του Κυπριακού από τις αξιολογήσεις της. Εξάλλου μέχρι σήμερα ο ΟΗΕ καταγράφει τη στάση της Αγκυρας ως εποικοδομητική, ενώ η ευθύνη για την απουσία προοπτικής επίλυσης μεταφέρεται στους ώμους των Κυπρίων.

Η ελληνοκυπριακή κοινωνία βίωσε κατά την περίοδο 2004 και μετά σημαντικές μετατοπίσεις. Η πρόσκαιρη οικονομική ευφορία μετά την ένταξη στην Ε.Ε. και το 2008 στην ευρωζώνη αντικαταστάθηκε από τον εφιάλτη της οικονομικής κρίσης. Η διόγκωση του τραπεζικού συστήματος με μαζικές μεταφορές κεφαλαίων, κυρίως Ρώσων ολιγαρχών, προκάλεσε μια πρωτοφανή «τρύπα» και την υπερχρέωση των νοικοκυριών.

Το «κούρεμα» το 2013 δεν αποδείχτηκε όμως αρκετό για να στρέψει το νησί σε πιο βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες, ενώ η ηγεσία των Ελληνοκυπρίων, υπό τον Ν. Αναστασιάδη, συνεχίζει να σχεδιάζει -τώρα με μεγαλόπνοα ενεργειακά σχέδια και χρυσοφόρα διαβατήρια- ως να είναι αυτάρκης στον κόσμο, περιορισμένη στα εδάφη του Νότου. Το κόστος επί του εδάφους παραμένει βαρύ για τους Ελληνοκύπριους, αφού βιολογικά αποχωρεί η γενιά του ’74 και ο Βορράς μοιάζει για τους νεότερους τόπος ξένος.

Τη 15ετία που πέρασε και οι Τουρκοκύπριοι πέρασαν από τη δική τους ευφορία λόγω της θετικής στάσης τους στο δημοψήφισμα, που σύντομα αντικαταστάθηκε από την ωμή πραγματικότητα: το εισιτήριο για το ευρωπαϊκό μέλλον μπορούν να το έχουν μόνο μαζί με τους Ελληνοκύπριους. Τώρα κινδυνεύουν σε απορρόφηση από την Τουρκία των 70 εκατομμυρίων. Πολλά εξαρτώνται από το αν θα παραμεριστεί η προοδευτική ηγεσία τους, υπό τον Μ. Ακιντζί.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr