Πώς οι νέοι φορολογικοί παράδεισοι βρίσκονται στις ΗΠΑ

Τα Panama Papers έφεραν στο προσκήνιο τον σκοτεινό κόσμο των φορολογικών παραδείσων και των offshore, αλλά η πραγματικότητα ξεπερνά ακόμα και τις πιο φουσκωμένες εκτιμήσεις, καθώς τα ποσά που κρύβονται κάθε χρόνο υπολογίζονται σε μερικά τρισεκατομμύρια δολάρια.

Το ενδιαφέρον είναι ότι τα τελευταία χρόνια όλες οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν κηρύξει τον πόλεμο στους φορολογικούς παραδείσους, αλλά ένα από τα «παράπλευρα αποτελέσματα» είναι ότι ενισχύθηκαν οι φορολογικοί παράδεισοι που κρύβονται μέσα στις ίδιες τις ΗΠΑ. Παρόλο που ο πόλεμος στη διεθνή φοροδιαφυγή συζητήθηκε και στην εαρινή συνεδρίαση του ΔΝΤ στην Ουάσινγκτον, ορισμένες αμερικανικές Πολιτείες, όπως το Ντελάγουερ, η Νεβάδα και το Γουαϊόμινγκ, έχουν ιδιαίτερα προνομιακό φορολογικό καθεστώς και τα τελευταία χρόνια ευνοούνται και συγκεντρώνουν όλο και περισσότερους πελάτες.

Ο πόλεμος κατά του φορολογικού απορρήτου ξεκίνησε μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2008. Η Ομάδα των 20 πλουσιότερων χωρών του κόσμου, το G-20, διακήρυξε την πρόθεσή της να περιορίσει τη διεθνή φοροδιαφυγή και έκτοτε υπεγράφησαν διάφορες διεθνείς συνθήκες στην κατεύθυνση αυτή. Η ισχυρότερη πρωτοβουλία είναι αυτή του ΟΟΣΑ με τα Κοινά Πρότυπα Αναφοράς (Common Reporting Standards), τα οποία έχουν υπογράψει 96 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, και ισχύουν από την 1η Ιανουαρίου 2016.

Το κλειδί αυτής της πρωτοβουλίας είναι ότι σε αυτές τις 96 χώρες οι τράπεζες καταγράφουν αναλυτικά στοιχεία για κάθε συναλλασσόμενο, είτε πρόκειται για φυσικό πρόσωπο είτε για εταιρεία. Ακόμα και για μια offshore, η οποία πιθανόν να έχει εικονικούς μετόχους και διοικητικό συμβούλιο, η τράπεζα είναι υποχρεωμένη να καταγράψει τα πραγματικά στοιχεία όλων όσοι μετέχουν στη διοίκηση ή έχουν δικαίωμα υπογραφής.

Η επιτυχία του συστήματος θα εξαρτηθεί από την πρακτική εφαρμογή και τους ελέγχους, αλλά, θεωρητικά, όλα τα στοιχεία συγκεντρώνονται και πρέπει να είναι διαθέσιμα στις φορολογικές αρχές όλων των χωρών που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία. Τα στοιχεία από 1ης Ιανουαρίου 2016 θα κοινοποιηθούν αναδρομικά στις αρχές του 2017. Οι ΗΠΑ δεν έχουν υιοθετήσει τα κοινά πρότυπα του ΟΟΣΑ, αλλά έχουν εδώ και χρόνια δικό τους σύστημα το οποίο αφορά όμως μόνο τα στοιχεία Αμερικανών πολιτών στο εξωτερικό. Πρόκειται για τη Foreign Account Tax Compliance Act (FATCA) την οποία έχουν υπογράψει πάνω από 100 χώρες. Στο πλαίσιο της FATCA καταγράφονται στοιχεία μόνο για υπηκόους και κατοίκους ΗΠΑ, τα οποία κοινοποιούνται στις αμερικανικές φορολογικές αρχές. Η υπογραφή της FATCA είναι στην ουσία υποχρεωτική, αφού χωρίς αυτήν οι αμερικανικές αρχές δεν επιτρέπουν τις συναλλαγές σε δολάριο στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που δεν συμμετέχουν.

Αυτό σημαίνει ότι τα στοιχεία των Αμερικανών πολιτών που ανοίγουν λογαριασμούς σε όλο τον κόσμο φτάνουν στην Internal Revenue Service (IRS), την πανίσχυρη αμερικανική φορολογική αρχή, αλλά τα στοιχεία μη Αμερικανών που ανοίγουν λογαριασμούς στις ΗΠΑ δεν φτάνουν κατ’ ανάγκη στις άλλες χώρες, εφόσον δεν υπάρχουν σχετικές διμερείς συμφωνίες.

Οπως είναι φυσικό, η κατάσταση αυτή ευνοεί τους αμερικανικούς φορολογικούς παραδείσους, αφού εάν π.χ. μια μεξικανική εταιρεία ανοίξει λογαριασμό στο Ντελάγουερ δεν έχει την υποχρέωση κοινοποίησης των στοιχείων της στις μεξικανικές αρχές. Καθώς, λοιπόν, ο υπόλοιπος κόσμος κλείνει το τραπεζικό απόρρητο με τα νέα πρότυπα του ΟΟΣΑ, πολλές εταιρείες και ιδιώτες φεύγουν από παραδείσους όπως οι Βερμούδες ή ακόμα και η Ελβετία και μετακομίζουν στη Νεβάδα, η οποία είναι ιδιαίτερα διακριτική με τα στοιχεία ταυτότητας των μη Αμερικανικών πολιτών