Πολτοποίηση της µνήµης

Στην υπόθεση Μέρτεν αφιερωµένο, το «Κουτί της Πανδώρας» αποκάλυψε τις σκοτεινές πτυχές πολιτικών επιλογών που άφησαν «µαύρες τρύπες» στη συνείδηση του τόπου
Φεβρουάριος 1957. Ελληνικά δικαστήρια. Ενας 45χρονος µε άψογο κοστούµι και πλατύ χαµόγελο στο έδρανο των κατηγορουµένων ποζάρει µε εντυπωσιακή αυτοπεποίθηση στους φωτογράφους και στα συνεργεία της τηλεόρασης. Μαξ Μέρτεν. Εγκληµατίας πολέµου. Ο εφιάλτης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Εχει συλληφθεί. Σε τι οφείλει την καλή του διάθεση; Προφανώς στηνεπίγνωση ότι ανήκει στην πλευρά των ισχυρών. Γι’ αυτό και δεν περίµενε την καταδίκη του σε 25 χρόνια. ∆εν γινόταν αλλιώς. Είχαν ξεσηκωθεί στην Ελλάδα αντιπολίτευση και Τύπος. Στη φυλακή έµεινε πάντως µόλις δυόµισι. Αµνηστεύτηκε µε νόµο της κυβέρνησης Καραµανλή το 1959. Φυγαδεύεται νύχτα.

Θα µπορούσε να είναι ένα συναρπαστικό σενάριο πολιτικού θρίλερ. Ηταν το «Κουτί της Πανδώρας» της περασµένης Πέµπτης, που µετά την υπόθεση των πολεµικών αποζηµιώσεων ξαναγυρνά σε εκείνη τη σκοτεινή περίοδο όπου οι πολιτικές σκοπιµότητες στάθηκαν, ως φαίνεται, ισχυρότερες και από αυτή την εθνική υπερηφάνεια.

Γιατί, καθώς ξετυλίγεται η ιστορία εκείνων των καιρών, επιβεβαιώνεται ότι η υπόθεση του έθνους έγινε σε κρίσιµες ώρες από ιερός στόχος πρόσχηµα πολιτικών σκοπιµοτήτων.

Και η υπόθεση Μέρτεν περισσότερο από το να αφορά έναν εγκληµατία πολέµου αφορά τιςνοοτροπίες και τις αντιλήψεις µιας πολιτικής πλευράς που σφράγισε µεν την ιστορία του τόπου, άφησε όµως «µαύρες τρύπες» στη συνείδησή του.

Οι οποίες µάλιστα σκεπάστηκαν βιαστικά µε σκόνη από κατεστραµµένα έγγραφα, στα οποία θα µπορούσαµε να βρούµε αναφορές για σηµερινές συµπεριφορές απέναντι στην Ελλάδς. Τόνοι αρχείων της υπηρεσίας που ερευνούσε τα εγκλήµατα πολέµου, µε επικεφαλής τον εισαγγελέα Τούση, πολτοποιούνται λίγο µετά τη φυγάδευση Μέρτεν. Για την Ελλάδα, η καταδίκη του Μέρτεν θα ήταν ουσιαστική και συµβολική τής νίκης κατά του φασισµού. Για τον κόσµο των νικητών όµως, και αυτός ήταν πλέον η ∆ύση απέναντι στον «κοµµουνιστικό κίνδυνο», η καταδίκη Μέρτεν θα ήταν σύµβολο της επιµονής σε µια µνήµη που θεωρούνταν ενοχλητική για την αλλαγή του κόσµου σύµφωνα µε τις ψυχροπολεµικές επιλογές. Στην Ελλάδα, άλλωστε, οι δωσίλογοι στον κρατικό µηχανισµό είχαν περισσότερα να ωφεληθούν από την επιβεβληµένη λήθη.

Η απόφαση της κυβέρνησης Καραµανλή να απελευθερώσει τον Μέρτεν είναι η ένταξη άνευ όρων στην πλευρά της ∆ύσης. Σε αυτό το πικρό «άνευ όρων» επιµένει το «Κουτί της Πανδώρας». Είναι η οδυνηρή σφραγίδαστη µνήµη του τόπου. Σηµαίνει την υποχώρηση Καραµανλή στις αξιώσεις των Γερµανών, εκείνο το δάνειο των 200 εκατοµµυρίων που από αποζηµίωση για τα θύµατα πολέµου κατέληξε υψηλότοκο δάνειο που άφησε την Ελλάδα χρεωµένη. Αλλά και αν για όλα αυτά υπάρχουν πολιτικές ερµηνείες, δεν βρίσκονται οι ανθρώπινες. Ο ίδιος ο τόνος της αλληλογραφίας Καραµανλή µε γερµανούς αξιωµατούχους κάνει εντύπωση στην ιστορικό Γαβριέλα Εκµεκτσόγλου, καθώς όπως λέει «δεν υπάρχει έστω ένα ίχνος θυµού απέναντι στους Γερµανούς, δεν επισηµαίνει καν ότι η Ελλάδα είχε τόσα θύµατα στον πόλεµο».

Η συµπεριφορά Μέρτεν µετά τη φυγάδευσή του πάντως µοιάζει σήµερα ενδεικτική της ατµόσφαιρας που είχε δηµιουργήσει η υποχωρητικότητα των Ελλήνων. Θέλει να πάρει το αίµα του πίσω. Κατηγορεί Καραµανλή και στελέχη της κυβέρνησής του για συνεργάτες των Ναζί. Σάλος. Νέες δίκες στην Ελλάδα για Θεµελή, Νίκο και ∆οξούλα Μακρή. Στοιχεία πάντως για τον ίδιο τον Καραµανλή ουδέποτε βρέθηκαν, όπως λέει η ιστορικός Γαβριέλα Εκµεκτσόγλου, τουλάχιστον σε όσα αρχεία έχουν ανοίξει µέχρι σήµερα. Χειρότερο όµως και από µια µνήµη αδύναµη είναι η τροποποιηµένη εκείνη που συντίθεταιαπό υπερθετικούς χαρακτηρισµούς, ήρωες, ευεργέτες, εθνάρχες κ.λπ., ενώ η Ιστορία τούς αποστρέφεται.
http://www.tanea.gr