Παιδιά για χρόνια στα αζήτητα

Σύγχρονο φαινόμενο, που εξελίσσεται σε μάστιγα για την κοινωνία μας, η παραμέληση ανηλίκων, η παιδική κακομεταχείριση και κακοποίηση. Πολλά από αυτά τα παιδιά, προκειμένου να απομακρυνθούν από το νοσηρό οικογενειακό περιβάλλον για να βρουν προστασία και φροντίδα, μεταφέρονται με την εντολή του εισαγγελέα Ανηλίκων σε παιδιατρικά νοσοκομεία. Απώτερος σκοπός είναι να βρεθεί το κατάλληλο πλαίσιο φιλοξενίας τους ή, όταν αυτό κριθεί σκόπιμο, να επιστρέψουν στην οικογένειά τους.
Την τελευταία πενταετία παρατηρείται ένας διαρκώς αυξανόμενος αριθμός (το τελευταίο έτος ήταν διπλάσιος από ό,τι προ 5ετίας) εισαγγελικών παραγγελιών που συχνά αφορούν 3, 4, έως και 8 αδέρφια, στην περίπτωση πολύτεκνων οικογενειών. Ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός παιδιών μεταναστών και προσφύγων στη χώρα μας, ο ανοδικός αριθμός καταγεγραμμένων νοικοκυριών κάτω από το όριο φτώχειας, η παράλληλη αυξανόμενη ζήτηση εύρεσης θέσεων σε κάποιο Ιδρυμα Παιδικής Προστασίας, συντελούν στο να παραμένουν τα παιδιά και οι έφηβοι στο νοσοκομείο, κατά μέσο όρο από δύο έως τέσσερις μήνες, αναμένοντας μια λύση.

Κακομεταχείριση

«Η παιδική κακομεταχείριση αποτελεί μεγάλο θέμα δημόσιας υγείας παγκοσμίως, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Εχει να κάνει με βασικά δικαιώματα του παιδιού και της οικογένειάς του. Κάθε παιδί έχει δικαίωμα να ζει χωρίς να υφίσταται παραμέληση και κακοποίηση και οι γονείς του το δικαίωμα για οικογενειακή ζωή.

»Η κακομεταχείριση συνδέεται σημαντικά με τη φτώχεια καθώς και άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες, π.χ. διάφορα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών και των γονιών τους, ανεργία, πολύτεκνες οικογένειες, χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, προβλήματα ψυχικής υγείας γονέων, κοινωνικά τοξικές γειτονιές, ευρύτερες κοινωνικές επιδράσεις που επηρεάζουν τη χρήση βίας» μας λέει ο Γεράσιμος Κολαΐτης, επίκουρος καθηγητής Παιδοψυχιατρικής, διευθυντής της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Γεν. Νοσοκομείο Παίδων Αθηνών «Η Αγία Σοφία».

«Παρ’ όλα αυτά χρειάζεται να τονιστεί πως η πλειονότητα των φτωχών οικογενειών δεν κακοποιούν ή παραμελούν τα παιδιά τους, αν και ο ρόλος τους ως γονιών γίνεται πιο στρεσογόνος και δύσκολος σε συνθήκες στέρησης και ανέχειας, όπως φαίνεται να έχει αρχίσει να γίνεται στις μέρες μας. Διάφορες μελέτες δείχνουν τη συσχέτιση φτώχειας με προβλήματα ψυχικής υγείας στα παιδιά μέσω διαφόρων μηχανισμών. Η φτώχεια π.χ. μπορεί να οδηγήσει σε σκληρή ή/και τιμωρητική στάση των γονέων (άμεση επίδραση) και τελικά σε αντικοινωνική συμπεριφορά (έμμεση επίδραση).

»Νεότερες κυρίως απόψεις τονίζουν πως δεν είναι η απόλυτη έλλειψη, αλλά μάλλον οι ανισότητες που αυξάνουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Πιο συγκεκριμένα, παιδιά που ζουν σε μακροχρόνια φτώχεια παρουσιάζουν συναισθηματικά προβλήματα (π.χ. άγχος, δυστυχία) ενώ εκείνα που ζουν τώρα, αλλά όχι για μεγάλο χρονικό διάστημα, σε συνθήκες φτώχειας παρουσιάζουν προβλήματα “εξωτερικευόμενου τύπου” (π.χ. υπερκινητικότητα, συγκρούσεις με συνομηλίκους)».

Την τελευταία διετία φιλοξενήθηκαν στο Γεν. Νοσοκομείο Παίδων Αθηνών «Η Αγία Σοφία» κατόπιν εισαγγελικής εντολής 145 παιδιά ηλικίας 20 ημερών έως 16 ετών. Από τη συνεργασία των παιδιών, των οικογενειών τους και κοινωνικών υπηρεσιών με την Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική συλλέχτηκαν χρήσιμα στοιχεία.

Ως προς τη σύνθεση των οικογενειών, το πιο συχνό φαινόμενο ήταν η μακρόχρονη διάσταση των γονέων (40%) καθώς και η περίπτωση μονογονεϊκών οικογενειών (30%). Αναφορικά με την εθνικότητα των φιλοξενούμενων παιδιών ένας σημαντικός αριθμός προερχόταν από οικογένειες μεταναστών και προσφύγων (40%).

Οι πιο συχνοί λόγοι απομάκρυνσης από το οικογενειακό περιβάλλον ήταν αυτές α) των άθλιων συνθηκών διαβίωσης (21%), β) της χρήσης ουσιών από τους γονείς (20%), γ) της σωματικής κακοποίησης του/των παιδιού/ών (16%) και η εγκατάλειψη παιδιών (12%). Ο χρόνος παραμονής των φιλοξενούμενων παιδιών στο νοσοκομείο κυμαινόταν από 2-4 μήνες, αλλά καταγράφηκαν και κάποιες περιπτώσεις παιδιών που παρέμειναν για έτη. Το μεγαλύτερο ποσοστό των φιλοξενούμενων παιδιών κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας μεταφέρθηκαν σε κάποιο Ιδρυμα Παιδικής Προστασίας (52%), ενώ μόλις το 30% αυτών επέστρεψαν στις οικογένειές τους έπειτα από διασύνδεσή τους με κοινοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

«Η χρονοβόρα αυτή διαδικασία έχει συχνά επιπτώσεις στα ίδια τα παιδιά» προσθέτει η Αργυρώ Καλτσά, παιδοψυχίατρος, επιμελήτρια ΕΣΥ στην ίδια κλινική. «Πράγματι παιδιά, σωματικά και ψυχικά υγιή, παραμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε θαλάμους νοσηλείας των παιδιατρικών κλινικών, αποκομμένα από το σχολείο και το οικογενειακό περιβάλλον τους. Είναι συχνό φαινόμενο παιδιά και έφηβοι που αρχικά δεν εμφάνιζαν κάποια διαταραχή, έπειτα από παρατεταμένη παραμονή στο νοσοκομείο να εκδηλώνουν εναντιωματικές και προκλητικές συμπεριφορές ή καταθλιπτικό συναίσθημα.

»Τα παιδιά εκδηλώνουν με κάθε δυνατό τρόπο την αγανάκτησή τους για την απομάκρυνσή τους από τους γονείς, τα αδέρφια, τους φίλους, τους παππούδες, το σχολείο, τη γειτονιά τους. Νιώθουν θυμωμένα με όλους και δυσκολεύονται να κατανοήσουν αυτό που συμβαίνει. Στην ανακοίνωση της επικείμενης μετάβασής τους σε κάποιο ίδρυμα τα περισσότερα αντιδρούν σπαρακτικά».

Να επιστρέψουν

«Η τοποθέτηση παιδιών σε ίδρυμα οφείλει να αποτελεί την ύστατη λύση στις περιπτώσεις παιδιών των οποίων οι οικογένειες αδυνατούν να παράσχουν επαρκή φροντίδα και προστασία» προσθέτει η Ιγνατία Φαρμακοπούλου, κοινωνική λειτουργός στην ίδια κλινική. «Για κάθε παιδί που απομακρύνεται από την οικογένεια θα έπρεπε να εφαρμόζονται συντονισμένα προγράμματα συμβουλευτικής και κοινωνικής ένταξης γονέων.

»Χρειάζεται εξάλλου να ενισχυθεί η εφαρμογή της αναδοχής ανηλίκων στη χώρα μας, ενός οικογενειοκεντρικού θεσμού για τη φροντίδα των παιδιών που χρειάζεται να απομακρυνθούν από τη φυσική τους οικογένεια, η στελέχωση μικρών ξενώνων προκειμένου να φιλοξενούνται τα παιδιά-θύματα που απομακρύνονται προσωρινά από το σπίτι τους και να υπάρξει πρόβλεψη για την εξειδικευμένη φροντίδα παιδιών που δεν μιλούν την ελληνική γλώσσα και αποχωρίζονται τα άτομα φροντίδας».
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ
http://www.enet.gr