Παγκόσμια πανδημία: Ρατσισμός

ΚΤΕΛ Κηφισού, 8 η ώρα το πρωί. Περιμένουμε το λεωφορείο με προορισμό την Κοζάνη, την Πτολεμαΐδα και την Καστοριά. Πλήθος ανθρώπων περιμένει κρατώντας μια στοιχειώδη απόσταση ο ένας από τον άλλον, με μάσκες πάνω ή κάτω από την μύτη, πάνω ή κάτω από το πηγούνι ή και πλήρως άνευ μάσκας.

Φτάνει η ώρα να μπούμε στο λεωφορείο και ο οδηγός του μας περιμένει όρθιος έξω από αυτό, για να παραλάβει τα εισιτήριά μας. Πρώτοι – πρώτοι επιχειρούν να μπουν στο λεωφορείο τρεις νεαροί άνδρες, εμφανώς μη Ελληνικής καταγωγής, με μεγάλα και βαριά σακίδια στις πλάτες τους. Μάταια.

Ο οδηγός του λεωφορείου με αυστηρό τόνο και επιθετικότητα τους απαγορεύει να μπουν στον λεωφορείο και να ταξιδέψουν επειδή δεν έχουν χαρτιά. Άμεσα ακούμε διαμαρτυρίες από τους τρεις άντρες. Οι νεαροί δεν μιλούν ελληνικά, μετά βίας μπορώ να πω ότι μίλαγαν, οι διαμαρτυρίες τους ήταν περισσότερο μουρμουρητά στα αγγλικά και χειρονομίες που μεταφράζονταν σε απορία για τον λόγο που συνέβαινε αυτό. Ο οδηγός συνέχισε την προσπάθεια να τους απομακρύνει, σπρώχνοντας, με το χέρι τον έναν από τους άντρες για να προχωρήσει στον επόμενο επιβάτη. Πίσω από αυτούς περίμεναν στη σειρά μια άλλη ομάδα μεταναστών/προσφύγων, μεταξύ των οποίων άντρες, γυναίκες και παιδιά. Ο οδηγός λέει και σε αυτούς να περιμένουν μακριά από την σειρά επιβατών που είχε σχηματιστεί.

Δεν περνάνε δέκα λεπτά κι αφού έχουμε μπει στο λεωφορείο όλοι οι υπόλοιποι επιβάτες, ο οδηγός αναγκάζεται να ασχοληθεί και πάλι με τους μετανάστες, εμφανώς ενοχλημένος. Από το εσωτερικό του λεωφορείου ήταν δύσκολο να ακούσουμε καθαρά τι έλεγε ο οδηγός στους ανθρώπους, καταλάβαμε όλοι όμως ότι ζητούσε να δει τα χαρτιά τους.

Σύντομα, εισέρχεται στο λεωφορείο η δεύτερη ομάδα μεταναστών, ενώ οι τρεις νεαροί άνδρες συνεχίζουν να λογομαχούν με τον οδηγό. Ακούμε τον οδηγό να λέει με νεύρα “Εγώ είμαι ο οδηγός, εγώ αποφασίζω ποιος θα μπεί στο λεωφορείο!”. Ακούγοντας την διαμάχη, τους πλησιάζει εργαζόμενος των ΚΤΕΛ, ο οποίος είχε τοποθετήσει τις βαλίτσες μας μέσα στο λεωφορείο νωρίτερα. Παρακαλεί τον οδηγό να επιτρέψει στους νεαρούς να ταξιδέψουν, αλλά εκείνος επιμένει πώς δεν έχουν χαρτιά και πώς είναι δική του απόφαση αυτή.

Σύντομα ο εργαζόμενος των ΚΤΕΛ καλεί στην συζήτηση που διαδραματίζεται ακόμα έξω από το λεωφορείο, την κοπέλα που εξέδωσε τα εισιτήρια των νεαρών, η οποία ενημερώνει τον οδηγό πως, φυσικά, δεν θα εξέδιδε εισιτήριο χωρίς να έχει ελέγξει τα χαρτιά τους προηγουμένως. Ο οδηγός, ωστόσο, εξακολουθεί να είναι κάθετος στην άποψη του. Εκείνος ασκεί τον νόμο εδώ. Ακολουθεί έντονη συζήτηση μεταξύ των εργαζομένων, των νεαρών αντρών και του οδηγού, αλλά σύντομα, με απογοήτευση, βλέπω πως ο εργαζόμενος των ΚΤΕΛ βοηθάει τους άντρες να μεταφέρουν τις αποσκευές τους έξω από το λεωφορείο. Οι τρεις άντρες δείχνουν, επίσης απογοητευμένοι και ο εργαζόμενος των ΚΤΕΛ προσπαθεί να τους παρηγορήσει λέγοντας τους πως θα τα καταφέρουν την επόμενη φορά.

Με δέκα λεπτά καθυστέρηση, λόγω της διαμάχης με τον οδηγό, ξεκινάμε το ταξίδι μας. Μετά από τρεις ώρες κάνουμε την πρώτη μας στάση στην Λαμία. Όταν σηκώνομαι, παρατηρώ πως η ομάδα μεταναστών κάθεται στο τέλος του λεωφορείου και ετοιμάζονται να κατέβουν. Κατεβαίνοντας κι εγώ από το λεωφορείο και καθώς προχωράω προς το καφέ με πλησιάζει ο οδηγός, ο οποίος τότε με ρωτάει “βρωμάνε αυτοί πίσω;”.

Πλήρως ανυποψίαστη ότι ο οδηγός περπατούσε κοντά μου, πόσο μάλλον ότι ετοίμαζε αυτή την ερώτηση, την οποία εγώ έπρεπε να απαντήσω, σοκαρίστηκα και πάγωσα μπροστά στην φυσικότητα και χαλαρότητα με την οποία έκανε την ερώτηση, σαν να ήταν η πιο καθημερινή ερώτηση, σαν να με ρώταγε αν θα βρέξει αργότερα.

Προσπάθησα να συνέλθω γρήγορα και να εξαφανίσω την απορία από το πρόσωπο μου και με όσο δυναμισμό μπόρεσα να συγκροτήσω εκείνη την στιγμή έδωσα την πρώτη απάντηση που μου ήρθε στο μυαλό, προσπαθώντας να δώσω επιθετικό τόνο “Όχι δεν βρωμάνε, γιατί να βρωμάνε δηλαδή;”. Εκείνος απομακρύνθηκε ψιθυρίζοντας κάτι που υποψιάζομαι πως ήταν κάποιο προσβλητικό σχόλιο για εμένα.

Αργότερα, φυσικά, θα σκεφτώ πόσο καλύτερες απαντήσεις μπορούσα να είχα δώσει και θα μετανιώσω την αρχική έκπληξη και την αδύναμη ανταπόκριση.

Περνούν κάποιες ακόμα ήσυχες ώρες και κοντεύουμε στον προορισμό. Όπως προβλέπεται, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Καστοριά, κάνουμε στάση σε ένα από τα χωριά του νομού. Λίγα λεπτά πριν την στάση, παρατηρούμε εναν απο τους μετανάστες να περπατάει στον διάδρομο του λεωφορείο με σκοπό να προσεγγίσει τον οδηγό και να του ζητήσει να κάνει μια ακόμη στάση. Ο οδηγός βλέποντας στον καθρέπτη την αντανάκλαση του άντρα που πλησίαζε, είπε φωναχτά και ταραγμένα – τόσο ώστε να ξυπνήσει και τους υπόλοιπους επιβάτες, οι οποίοι κοιμόντουσαν – “Μείνε μακριά, μη πλησιάζεις άλλο!”. Θα το επαναλάβει άλλες δύο φορές ακόμα πιο αυστηρά και ο άντρας θα επιστρέψει στη θέση του, φανερά απογοητευμένος, αλλά χαμογελαστός, υψώνοντας τους ώμους του απευθυνόμεος στους υπόλοιπους της ομάδας του, σαν να έλεγε “τι να κάνουμε…”.

Πέντε λεπτά μετά ο οδηγός φωνάζει το όνομα της στάσης. Η ομάδα των μεταναστών παραμένει στη θέση τους και αναρωτιέμαι γιατί δεν κατεβαίνουν, εφόσον αυτός ήταν ο προορισμός τους. Κοιτάζω έξω από το παράθυρο και βλέπω δύο σταθμευμένα περιπολικά. Ο οδηγός φωνάζει “Κατεβείτε!”.

Οι άνθρωποι εξακολουθούν να παραμένουν στις θέσεις τους, ανήσυχοι. Ο οδηγός φωνάζει ξανά, πιο επιθετικά αυτή τη φορά, “Κατεβείτε!”. Καμία κινητοποίηση ούτε τώρα. Τότε ο οδηγός βγαίνει βιαστικός από το λεωφορείο και μετά από δύο λεπτά μπαίνει ένας μεγαλόσωμος αστυνομικός, ο οποίος χωρίς κάποια εξήγηση ή οποιαδήποτε εισαγωγή, τους επιβάλλει με αυστηρό τόνο να κατέβουν. Οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι δεν τους μένει άλλη επιλογή, μαζεύουν τα πράγματά τους και κατεβαίνουν χωρίς καμία αντίσταση.

Ο οδηγός τότε ευχαρίστησε τον αστυνομικό και τον ενημέρωσε πως πέρα από αυτούς υπήρχαν κι άλλοι “σαν κι αυτούς” στο λεωφορείο με προορισμό την Λάρισα, που ήταν λίγο πιο πίσω από το δικό μας. Συνεχίσαμε την διαδρομή μας μέχρι την Καστοριά. Ήταν 16 άνθρωποι. Άντρες, γυναίκες και παιδιά! Δεν είπε κανείς τίποτα. Ούτε εγώ.

Μια εβδομάδα μετά το περιστατικό ακόμα αναρωτιέμαι γιατί ο οδηγός συμπεριφέρθηκε κατά αυτόν τον τρόπο. Αναρωτιέμαι, ακόμα, εάν και κατά πόσο ο κορωνοιός δίνει το πράσινο φως σε ανθρώπους σαν τον οδηγό να συμπεριφερθούν ρατσιστικά σε ανθρώπους σαν τους μετανάστες, χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία την υγεία τους και πατώντας πάνω στο ρατσιστικό στερεότυπο περί καθαριότητας των αλλοδαπών.

Φυσικά, δεν θεωρώ ότι ο κορωνοιός από μόνος του είναι αρκετά αποτελεσματικός για να γεννήσει και να θρέψει τέτοιες αντιλήψεις. Μπορούμε να λάβουμε ως δεδομένο το γεγονός ότι μια σειρά από προηγούμενες κοινωνικές διεργασίες και συνθήκες έπλασαν τις πεποιθήσεις του οδηγού. Ακόμα, η εικονική εξουσία που του προσφέρει η θέση εργασίας του ως οδηγός του λεωφορείου διευκολύνει και ενθαρρύνει την εκδήλωση αυτών των πεποιθήσεων.

Ωστόσο, πλέον, η κατάσταση μιας παγκόσμιας πανδημίας, κατά την οποία όλοι κατηγορούν όλους για την μετάδοση της ασθένειας (με πρώτη την κυβέρνηση), είναι, μάλλον, η πιο κρίσιμη παράμετρος που δίνει την ελευθερία στον οδηγό να εκφράσει τις πεποιθήσεις του, εις βάρος αποδιοπομπαίων τράγων, όπως οι μετανάστες.

Όλα αυτά, βέβαια, και συγκεκριμένα οι πεποιθήσεις του οδηγού αναφορικά με την πηγή κινδύνου μετάδοσης του ιού συναντούν μια πολύ ενδιαφέρουσα αντίφαση – το γεγονός ότι ο ίδιος δεν φόρεσε ποτέ, καθ’ όλη την διάρκεια της διαδρομής, μάσκα – ούτε και απαίτησε από τους επιβάτες του λεωφορείου να φορέσουν μάσκες.

Ούτε και τήρησε κάποια από τα ενδεικτικά μέτρα προστασίας. Ο αστυνομικός, επίσης, δεν φόραγε μάσκα. Παρόλα αυτά ο οδηγός δεν ήθελε να τον πλησιάσει ο μετανάστης, γιατί θεωρούσε ότι αυτός ήταν που θα έφερε κίνδυνο. Η οξύμωρη αντίδραση του οδηγού δείχνει τον στιγματισμό που φέρουν οι μειονοτικές ομάδες, ο οποίος οδηγεί στην εσαεί διαιώνιση απαρχαιωμένων ρατσιστικών στερεοτύπων και εν τελεί στον κοινωνικό αποκλεισμό τους.

Μια αντίδραση που απενοχοποιείται και ενθαρρύνεται από την εξουσία στην περίοδο της πανδημίας, ξεκινώντας από την κυβέρνηση και φτάνοντας στον οδηγό του λεωφορείου ΚΤΕΛ.

Ώρα να αλλάξει κάτι.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr