O Κλήμης Εμπέογλου στο koutipandoras.gr: "Το Μάουζερ είναι ένα έργο για τα δεινά της εξουσίας"

Το έργο μας μεταφέρει στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Κόκκινων και Λευκών στη νεοϊδρυθείσα Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του 1920. Ο σκηνοθέτης μιλάει στο koutipandoras.gr για την προσπάθεια κατανόησης της ανθρώπινης βίας, την αγωνία του ανθρώπου να χωρέσει σε ένα δοσμένο σύνολο και τις ελεύθερες φωνές που υπάρχουν μέσα μας και κάποτε βγαίνουν στην επιφάνεια.

Συνέντευξη στην Ηλέκτρα Ζαργάνη

Το έργο αναφέρεται στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Κόκκινων και Λευκών στη νεοϊδρυθείσα Σοβιετική Ένωση. Τι σας γοήτευσε στο θέμα και τον συγγραφέα;

Ο Heiner Müller ήταν και θα είναι ένας από τους συγγραφείς που με ενδιαφέρει πολύ και για πολλούς λόγους. Δεν είναι μόνο ο πολιτικός λόγος που αρθρώνει μέσα από τα έργα του,η σχέση των κειμένων του με την αρχαία τραγωδία,η αποσπασματικότητα του λόγου αλλά και ο βαθύς πόνος που κρύβεται μέσα στα κείμενα αυτά για τη βία,το σοσιαλισμό τον ολοκληρωτισμό,τη ματαιότητα.Στο ‘’Μάουζερ’’ μπόρεσα να διακρίνω τη σχέση που έχει ένα σύστημα με έναν άνθρωπο.Πως τον χρησιμοποιεί για να εκτελέσει τους σκοπούς του και πως τον οδηγεί εκτός –όπως λέει και ο συγγραφέας -όταν δεν έχει τίποτα πια να δώσει σε αυτό.Τις καταδίκες που επιβάλει αυτό όταν δε συμφωνεί με τις αντιρρήσεις μιας μονάδας.Και φυσικά ότι κάθε σύστημα αποτελείται από πολλές μονάδες μαζί.

Πως μπορούμε να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε το αντιφατικό θέμα της βίας; Δεν είναι η βία απαραίτητο κομμάτι της εξέλιξης και της ανθρώπινης ιστορίας;

Προσωπικά θα έλεγα,ξεκινώντας από τη δική μας σχέση με τη βία.Ίσως είναι ένας γόνιμος τρόπος να φτάσουμε σε μια κάποια κατανόηση γύρω από το ζήτημα αυτό.Παρατηρώ πως μια μεγάλη μερίδα των ανθρώπων τριγύρω μου εκπλήσσεται από βίαια γεγονότα όπως για παράδειγμα ένα καυγά και δεν παρατηρούν σε πόσο μεγάλο βαθμό είναι οι ίδιοι έξαλλοι.Δηλαδή δημιουργούμε μια ατμόσφαιρα θυμού ,εξαλλοσύνης και βίας και βρίσκεται κάποιος να την εκφράσει δημόσια και εκείνη την στιγμή μας εκπλήσσει το γεγονός.

Όσο αναφορά για το ερώτημα που θέτετε ,για το αν είναι απαραίτητη η βία στην εξέλιξη του είδους μας ,θα απαντήσω κατηγορηματικά ναι. Όμως πια βία?Η μορφή της ενέργειας που απαιτούνταν να ασκηθεί για να επιβιώσουμε,να τεκνοποιήσουμε να ταξιδέψουμε σε άλλους τόπους ,να σκεφτούμε ,να δράσουμε πρακτικά και θεωρητικά ναι ενέχει βία και για να μη μακρηγορώ την κατανοώ απόλυτα σε ένα βαθμό.Όμως μου φαίνεται ακατανόητες οι γενοκτονίες,τα ‘’υποχρεωτικά ‘’ θύματα ,οι ατομικές βόμβες,η εξωτερική πολιτική ενός κράτους που θέτει απαραίτητο έναν πόλεμο συμμόρφωσης,είναι ζητήματα που δεν μπορώ να καταλάβω ,ίσως δεν θέλω.

Ποια φράση του έργου σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση;

΄΄Τι έρχεται πίσω από το θάνατο ?’’ είναι ερώτημα κομβικό και τη στιγμή που τίθεται στο έργο αφήνει πολύ χώρο στο θεατή μαζί με μια βαθιά ειρωνεία.

Πόσο δύσκολο είναι για έναν άνθρωπο να υποτάσσεται και να υπακούει σε ένα δοσμένο σύστημα ενώ η φωνή της συνείδησης του “κραυγάζει” κάτι διαφορετικό;

Εξαρτάται σε ποιο σύστημα υπακούει και τι θανατώνει μέσα του.Με έναν τρόπο όλοι θα έλεγα πως ανήκουμε σε κάποιο σύστημα,μικρό ή μεγάλο,ένα σύνολο που ταιριάζουμε και υπάρχουμε πιο άνετα,εκεί που είμαστε πιο αποδεκτοί και αναγνωρίζετε η αξία μας ή αν όχι προσπαθούμε να δημιουργήσουμε το δικό μας σύνολο που θα έχει τους κανόνες που θέλουμε.Πολλές φορές ,έχω παρατηρήσει,άνθρωποι που πληγώθηκαν ανεπανόρθωτα,επειδή δεν έγιναν αποδεκτοί σε ένα σύνολο ή επειδή δεν μπορούσαν να ανεχθούν ,βασιζόμενοι στη φωνή της συνείδησης τους ,τους όρους ενός συστήματος,μεταμορφώθηκαν αργότερα σε δυνάστες ενός νέου συνόλου-συστήματος-κόμματος-αρχής.Εν κατακλείδι θα έλεγα πως είναι πολύ επικίνδυνο να μην ακούμε κάποιον όταν εναντιώνεται στη συνολική φωνή και τραγικό να μην ενθαρρύνουμε την ελεύθερη άποψη.

Πόσο επίκαιρες είναι οι έννοιες της ελευθερίας και της ατομικότητας; Πιστεύετε ότι υπάρχουν ελεύθερες κοινωνίες; Μπορούμε να τις φανταστούμε;

Όσο ποτέ μάλλον,αισθάνομαι μια ολοκληρωτική αλλοτρίωση να συμβαίνει όλο και πιο έντονα σε όλο το κόσμο.Δεν μου αρέσει να γενικολογώ όμως πολύ φοβάμαι πως συμβαίνει.Πολλές φορές έχω την εντύπωση πως οι άνθρωποι χάνουν το χαρακτήρα τους,μιλούν,στέκονται,περπατάνε,φλερτάρουν με τον ίδιο τρόπο,ανάλογα βέβαια που ανήκουν.Οι διαχωρισμοί είναι έντονοι και σαφείς και το χάσμα μόνο μεγαλώνει δυστυχώς.Φαντάζομαι πως κάπου στον Αμαζόνιο πρέπει να υπάρχουν και οφείλουμε να τις αφήσουμε ήσυχες.

Υπάρχουν στο έργο παραλληλισμοί με τη σημερινή εποχή; Που έγκειται κατά τη γνώμη σας η διαχρονικότητα του;

Πέρα από τη πολιτική του διάσταση και το ειρωνικό σχόλιο που θέτει απέναντι στο Κόμμα,θέτει τρομερά ερωτήματα περί της ύπαρξης του ατόμου.Είναι κάτι παραπάνω από ένα θεατρικό έργο που βάζει ερωτήματα,είναι κατά τη γνώμη μου ένα κείμενο για την ματαιότητα της επιβολής της εξουσίας και τα δεινά που προσφέρει απλόχερα στον άνθρωπο –από τον άνθρωπο με πολλή αγάπη.

Συντελεστές:

Συγγραφέας: Heiner Müller

Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου, (εκδόσεις Άγρα)

Σκηνοθεσία: Κλήμης Εμπέογλου

Βοηθός Σκηνοθέτη: Κατερίνα Ζησούδη

Μουσική: Στέφανος Συμινελάκης

Φωτισμοί: Ελίζα Αλεξανδροπούλου

Σχεδιασμός Σκηνικού: Νίκος Κυριακόπουλος

Κοστούμια: Μυρτώ Σαρμά

Ειδικές Κατασκευές: Μπλερίμ Δαμπιράι

Φωτογραφίες: Νίκος Θωμάς

Σχεδιασμός αφίσας: Παναγιώτα Τζιόβα