O Δωδεκάλογος του Νίκου Καρούζου – «Να μην ειρηνεύεις ανώφελα…»

Αντιστάθηκε στο σύστημα μέχρι το τέλος της ζωής του, ακόμα και αν οι στίχοι του δεν είναι στρατευμένοι με την κλασική έννοια του όρου, αλλά βγαίνουν από τον πιο βαθύ πόνο, από την πιο καλά κρυμμένη οδύνη της ανθρώπινης ψυχής.

«Οταν παιδέψεις τώρα δα μια πεταλούδα/ δεν το βλέπεις/ αλλά αργότερα κάπου/ θα πονέσει ο πολιτισμός».

Οι λέξεις δεν μπορούν να κατακτήσουν και να περιγράψουν από μόνες τους τη φυσιογνωμία και το πνεύμα του μεγάλου ποιητή. Ενα απόσπασμα από κείμενο του Ηλία Πετρόπουλου για τα σοφά λόγια που κάποτε του χάρισε ο Καρούζος.

“Με τον αξέχαστο Νίκο Καρούζο ήμασταν φιλαράκια. Όταν ήθελα να τον ακούσω, κατηφόριζα ως του Λουμίδη, όπου ήταν βέβαιο πως θα τον εύρισκα πάντα εκεί. Κάποτε – κάποτε, καταλήγαμε σε καμιά ταβέρνα. Ο Καρούζος, πριν αρχίσει να πίνει, έτρωγε στα γεμάτα. Έτρωγε σιωπηλός. Μετά ζήταγε απ’ το κγαρσόνι να μάσει τα μπάζα, δηλαδή τα άδεια πιάτα και τα πιρούνια. Και, τότε, μόνον τότε, ξεκίναγε να πίνει και να μιλάει. Ο Καρούζος ήταν ωραίος άντρας, αλλά δεν το ξερε. Είχε μεγάλη μόρφωση και ακόμη μεγαλύτερη πνευματικότητα. Μίλαγε επί παντός θέματος. Από τα ποιήματα του Καβάφη μέχρι τη ζωγραφική του Δέρπαπα. Και όταν μίλαγε, ήταν σχεδόν γοητευτικός.

Καμιά φορά ερχότανε σπίτι μου και με ψιλορώταγε για τα βιβλία που ετοίμαζα. Συνήθως, σκάλιζε τα χρωματιστά στυλό του γραφείου μου. Και έπειτα καθότανε κι έγραφε μικρά ποιηματάκια, χρησιμοποιώντας πάντοτε ένα στυλό με διαφορετικό χρώμα. Μια μέρα κάθισε και μου έγραψε κάτι λακωνικές συμβουλές. Θυμάμαι πως έγραφε κατ’ ευθείαν, δίχως κομπιάσματα, δίχως να διορθώνει τίποτε. Τώρα, έπειτα από σχεδόν τριάντα χρόνια, ψάχνοντας το αρχείο μου, όλο και βρίσκω τέτοια χαρτάκια του Καρούζου. Και ομολογώ ότι, συγκινούμαι πολύ.

Στις 21 Δεκεμβρίου 1971, ξαναήρθε ο Νίκος Καρούζος στο σπίτι μου. Ηταν κάπως τσατισμένος. Άρχισε να μου κολλάει, γιατί είχα γράψει το βιβλίο μου για τον Ελύτη κτλ. Φαντάζομαι ότι ζήλευε, αλλά δεν μπορούσα να κάνω τίποτα – πολύ περισσότερο που εκτιμούσα απέραντα την ποίηση του Καρούζου κι αυτός το ήξερε κάλλιστα. Δεν του είπα τίποτα για να μην τον ερεθίσω. Και τότε, ξαφνικά, έπιασε κι έγραψε ένα κειμενάκι για το βιβλίο μου Ρεμπέτικα Τραγούδια, που είχε δημοσιευτεί προ τριετίας. Και σε λίγο, έκατσε μπρος στην γραφομηχανή και έγραψε τον Δωδεκάλογο που παραθέτω.

Επί είκοσι χρόνια μάθαινα τα νέα του Καρούζου από τον Φασιανό. Άλλωστε ο Φασιανός μου αφηγήθηκε πολλά για τις τελευταίες μέρες του ποιητή στο νοσοκομείο.

Ο Νίκος Καρούζος πέθανε, μα πάντα τον ακούω να μου μιλάει μ’ εκείνη την πεντακάθαρη προφορά του Ναυπλίου.

Στον Ηλία Πετρόπουλο

1. Νὰ μὴν εἰρηνεύεις ἀνώφελα.

2. Νὰ μὴν πολεμᾶς ἐπίσης ἀνώφελα.

3. Ν’ ἀγαπᾶς τὸν ἥλιο, μὰ ὄχι σὰν θεότητα.

4. Ν’ ἀποστρέφεσαι τὴ σελήνη σὰν ἔδαφος.

5. Νὰ πηγαίνεις καμιὰ φορά στὴν ἐκκλησία, δὲ χάνεις τίποτα.

6. Νὰ θυμᾶσαι λιγάκι τὸ θάνατο, μὰ ὄχι σὰν θάνατο.

7. Νὰ βλέπεις τὴ ματαιότητα καὶ τῆς ἰδέας τῆς ματαιότητας.

8. Νὰ λὲς ἕλληνας καὶ νὰ νιώθεις ἄλλην ὀμορφιά, νὰ μὴ νιώθεις ἑλληνικότητα.

9. Νὰ γράφεις ἀγαπώντας τὸ ἄγραφο.

10. Νὰ στοχάζεσαι πέρ’ ἀπ’ τοὺς στοχασμούς σου.

11. Νὰ μὴν ξεχνᾶς τὴν ὕπαρξη τοῦ Ἀνύπαρχτου.

12. Νά τὰ διαβάζεις κάθε μέρα τοῦτα.

Νίκος Καρούζος, 21.12.71

(Γραμμένο ἀπό τόν Ἠλία Πετρόπουλο στίς 31/8/1994. Δημοσιευμένο στήν Ἐλευθεροτυπία στίς 19/12/1994).