Nίκος Ξυλούρης: "Δεν κλαιν οι δυνατές καρδιές"

«Γεννήθηκα στο βλέφαρο του κεραυνού, σβήνω κυλώντας στα νερά / Ανέβηκα στην κορυφή της συννεφιάς σαλτάροντας με τις τριχιές του λιβανιού, πήρα το δρόμο της σποράς / Κοιμήθηκα στο προσκεφάλι του σπαθιού, είχα τον ύπνο του λαγού / Αγνάντευα την πυρκαγιά της θεμωνιάς αμίλητος την ώρα της συγκομιδής, πήρα ταγάρι ζητιανιάς / Αντάμωσα τον χάρο της ξερολιθιάς, το άλογο στ’ αλώνι να ψυχομαχεί, πήρα ταγάρι ζητιανιάς». «Γεννήθηκα» (από την «Ιθαγένεια», 1972, σε στίχους Κ. Χ. Μύρη και μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου) – Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης.

Την περίοδο της δικατορίας εγκαταστάθηκε στην Αθήνα συνδέοντας την πορεία του με τον αντιδικτατορικό αγώνα και σφραγίζοντας την εξέγερση του Πολυτεχνείου με τη μοναδική φωνή του και την αυθεντική του προσωπικότητα.

Το «Δεν κλαιν οι δυνατές καρδιές» ήταν ένα από τα πρώτα τραγούδια που έγραψε σε νεαρή ηλικία στο ξεκίνημα της καριέρας του. Η μουσική του πορεία στην Αθήνα σφραγίστηκε από τη συνεργασία του με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στα έργα «Ριζίτικα» (1971) και «Χρονικό» (1969) σε στίχους του Κ.Χ. Μύρη και τις κοινές εμφανίσεις τους στην μπουάτ «Λήδρα» στην Πλάκα. Σταθμός στην πορεία του ήταν και η παράσταση «Το Μεγάλο μας Τσίρκο» το 1973.

Το 1975, μετά το έντονο πέρασμά του στη λόγια δισκογραφία, επιστρέφει και πάλι στις ρίζες, παρουσιάζοντας ένα μεγάλο προσωπικό δίσκο με παραδοσιακά κομμάτια της Κρήτης, με τίτλο «Τα Που Θυμάμαι Τραγουδώ». Το 1976, σε συνεργασία με τον Χριστόδουλο Χάλαρη, με τον οποίο έχουν ήδη συνυπάρξει στα χαρακτηριστικά «Τροπικός Της Παρθένου» και «Ακολουθία», κυκλοφορεί σε πολυτελή έκδοση – με καλαίσθητο πολυσέλιδο ένθετο και εικαστική εικονογράφηση – ο «Ερωτόκριτος», μια περιήγηση σε όλες τις μελωδικές καταγραφές του έργου του Βιτσέντζου Κορνάρου. Στο δίσκο συμμετέχει η Τάνια Τσανακλίδου. Παράλληλα, τραγουδά στον «Κύκλο Σεφέρη», σε μουσική Ηλία Ανδριόπουλου.

Η καλλιτεχνική του σταδιοδρομία σταματά με το θάνατό του το 1980 σε ηλικία 44 χρόνων, όταν χάνει τη μάχη με τον καρκίνο.

«Τούτες τις μέρες ο άνεμος μας κυνηγά, γύρω σε κάθε βήμα το συρματόπλεγμα, γύρω στην καρδιά μας το συρματόπλεγμα, γύρω στην ελπίδα το συρματόπλεγμα… πολύ κρύο εφέτος…». «Αυτά τα κόκκινα σημάδια στους τοίχους, μπορεί να ‘ναι κι από αίμα. Ολο το κόκκινο στις μέρες μας είναι αίμα»…